Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 28, 15 July 1911 — He Moolelo Hawaii Nani No KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi. A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani No KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi. A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna

Aiaiia, pwie mal la kekahi knn&i J. n 0 ka hale kamaaina a Waka * a oia no hoi ke kama : (lina o uft hale nei, ma ka olelo ana iiwi. porH; ''Aohe aku }a kena. kanaka he mea e, oia no ka mea a 'u i lu-wkipa ai maloko nei no o k linle, a nona mai ka waa kia 1,,. f bele mau nei ika lawaia, 1; •, *: v, ua pono kau noi, eka mali 0 ka hale ieeia e noho mai ai na kr.nska i au pu mai la me oe k i ks» kai. Aole anei oe e hookonao : wahi ai, fl maona ia, alaiJa, pii akti l >:* loa e waiho mai nei." Hoole aku la o Waka i ka loko r" k n o ke kamaaina nona ka 3 - r o kona pii aku la no ia, 1 K ae la no keia i kahi puāa. 1 ]i a pii aku ana, ke ike mai la no K < > Uihaoa ma kona ano kahema, J, AT>hi pupupuhale. } i • aku la oia i ka lrnoa o K*"k.rhaoa, ke kahuna, W& ka : P rvs iho. A amama no hoi ka j '.ta»Ds Waka nel, ia wa kuu a* \ iMA iVa puaa. O ka holo i i > iv ona wahi puaa nei a moe ] i- i » wa ke alo ponoi o Kapukai fci ninau mailania: ' lloaha ka h(»na a ka puaa i mo ]•, uii n*i imua o'u?" 1 i aku la no hoi o Waka : "I l i' la au i iini hale no kaua. I kn iiiAi h aui ka\i hanai, oia o Laiekihelohe, i wahine na ke alii o Kmi, nia hoi o Kekalukaluokwa. 0 F aieikavrai, o ka'u hanai no hoi, oia ka'u i makemake ai naua'lii 3a, e'.i nno, aole laua i hui he kane a sTnbim\ aia hoi, haawi e ua ha nai nei &'u i kona kino ia Halaani»ni, ua howa ka'u hanai. ko kiaa ka hoi keilnalii ia kaos, ku ka makaia a'u i ka'u hanai, a ike no hoi ia ua hewakanai han^.ai." Aiaila. pane la o Kapukaihsos i m Waka ike ok nei; "Ua h vls ko ike, e Waka, ma Ita mea e «na ika hui kiuo ole ana oia mwpuna a kaua tne ke alii nm o Kau»i, oU hoi o Keka3ulralßokt>wa. V. hiūke aku au ia oe, e kala\rale 3 lun kino ai u* moopuna nei a kaua n.ie ke alii o Kauai. Ke ole au e 1 kuhihewa a haU k»'u ike, hookahi hui ana, ō Palii' ! ukahi i kai o Keaau, a i na ! " eha raua loa i hee *i ua alii • p o Kaual me k*ieikawai, ke ike. n > o Kauai ia Oahu no laua 1 nei wa i olapa iho ai ka uwila a'" Jv»sulu no hoi ka hekili, tbt hemea - hooia ana keia mau mea el«a i 1 oks ike a Kapukaihaoa. A ■ i.unau mai la no ua kahuna nev • -'U'lo ana: 'N'anīia oa kil mai la ©e i kuu :> a'u i hoo*rnmgTr«nni ai, heaha ■oka wahine ia a ke alii • oiai, na hooholo #ua ko'u o ke kaue la R ĪAklolielo.lie. iH'i i noho ai o Kekalokalu-o-ke kaikuahiae o ua alii la, a I - *ona hoi ana aku nei no ia no niamuli o kona kii ia ar,a ' eua elele mai a Kahalolohua " •>', kHikualūne o Kaoakahialii, a aliiwahiae aimoku hoi o Kan- ' o noho mai īmL 'I"s Imawi aku la au ia w i kw: "■ * ka maoao okuu hs".rt ; Inft • ■ = u I.a\flvhe tt}a ka imi anl, ?, -?■ »» |« M t h

■ makemake, akn, i loaa ole o Laiolo--1 hclo!it ma ka hu!i ana a k;>ma i ke i ao-puaa, aole i aeia kau hnakai o l ka au hoomannwanui ana mai okg . kai, a pola n') lioi mo ko'u manao, i Nolailn, e ku ao au i ka pule, a hoo i kuu aku ia knm;i." t Oka hah.in iho la no ia oim ka huna nei i kana puU-, a i ka amama ana, lalau iho \z oia ika puaa mo . ka olelo ana iho: Aia ia <>e ka l.iaa o ko mam i*mj i hale a mii pon "> nr> h.ii o- km noho ana akn. E imi o? t a e huli aku a Ioa» o Laielohel'ihe, a i puka msu ka ok'!o mai iaia mai a ho pono, , ahila.-oko m.iua pono no. Aka, i hoole mai ia, nohī maua a ko ole no hoi ko mr.ua makemaki*. >v Hookmi aku la iu kihuna nei i kahi otio puna. Pokaa ae !a ua nei a Kanepuaa, elima ■P aku la no ia ma ka aoao |V ka hale, a hooa Ika ao;io īana, a pmi mai la kona ihu r ?;ke pili oka hak ma ia aoao. Aole i liuliu, poha mai ana he h;o īmi loko mai oka hale, ma ka aoao no hoi o ua hale )a a kahi puaā i komo n\ai ai mamuli o k ina hooikaika ana: "K Fīaoa —1>? E hoi! He puaa—#! Ho pUsa la t heaha ka hana a kama i hoounaia mai nei?" ||Pane aku la o Kapukaihaoa: "He imi hale a he imf hakn. Ninau mai la no ua ieo nfi: "Imi halo a nowai spr hale? īm hakn a owai ka haku? M Pane aku !a no o Kapukaihaoa: "Imi hale, noū p kuu hanai. Loaa ka hale ia o»\ h>aa hoi ko mauā t\ei ko na kupuna. OĪa o»\ ola maua. 0 Kekaiukahiokewa, ke alii nnt o K&uai, kaikuuane o Puna, ko aikane *!»ha, oia ka haku Ō'kekane ia, mos ia," ' < Alaila, pa-o hou mai la no ka leo: "Nawai ka puaa i alana mai nei, a i molia mai ko knpunawahiae, na Wakn 1 au mai la o'a i ko kai mai Hawaii a n«i, i kil mai la ia oe i wahme oe r.a Kek&lokahiokowa, oiai, ua hewa ko kuaana o L&leika t)a lilo ia Halaaniani, he kane. hoia ke kupumkane o olua i make make ole ai," 3 pane akuai o Kapukaihaoa, <Jl ka pau ana o keia i«au ole'n a Kapukaihaoa, at>īo i pano raai o* Ltiielohe]ohe, ke lohe aku iiao o j\Vaka ame i ka 100 u-u & kahi-a o I.aii lohi'lohi-- i kahi puaa, iue ho mt \ Vfi o kalioa aiia oim e hookokok« lkr kahi oot> a Kanopu»a i ora la. A mahop?» wale iho pano hon mai ia o ī.iiielohelohn i k<a kahu hanajTma ka ninau ana mai i ikeiamnau: "Owai ka mua, o ko mua o ka waa! Owai ka hope oka waa?*' H» ninan hohonu U\a ol? keia a Lai<?!oholohe 5 ninau mal ai i kft k«hu llnnfll ia Kapukaihaoa, aka, I maniu'i o ka pau o ns iko o kt'la a tuo koin ano iaia, paii® «kn !a no ia: , ; -■ ■ *>"> •iv:« oka «A|i t U'u ?a iko k-\h : o o 1» wa*, ia oe ia o 'aiu v. "At\" wahi a ĪAieloheloh* i pt np ivni r>i i k<? kahu hauai. "O 'v.v \ o : ' I ivca?, a o ov - V-, 1 '.Vv.o roua oka

b' wr>a ia Ilulaanianiia, kaikunanē »M.Ho. :■ -■ Nolaila, e ksu- kuppnaWahine, e K.ipukaihaoa, ka mea nan£ i pa!ama ia'u mai kqy wahi wa iluna ke alo a hikl,wit& w& e liaawi nei wa i imi liak no fca£ou. i ia , 6ot, na Laieikawai i !jra«le oua, a na Uiplohelohe i hobMs i%4i o /|lpJ>e, 0 mua, o muli, 0 maua iā. Nona eahi k_apa, aahu jw;, no'a bdl kah'i eapa, aaha ia. Aohe wehon*. Ua iie au ia Kēkaiakaluokewa, ke ) Kftoaij iaia i kipa poai ia ; Oahu »1, a pae no \ oiai no ia auwaa 0 ua alii nei e au nia! ana ke kaj>" wawae iku Ja no Kofl, a penei a*H aie ai j: la alii nei. - ī "0 kuu papa Wnatu i ke-k*i o ' Kalehuawehe kaoa i hapil al alana 1 1 ke kai, a'peheai aole a"nei ho! au e iloi m°n hapai papa no u& alii la ō Kaxiai, i holo ai maua i ka papa ipnapn o T,ono i ke kāpn lanl?" īf E AVaka—cT Kun kupunawahine a knhn hanai hoi 0 kntrha nan mua—Aloha ka alo' ana mai o ke kni loa."- 1 Ma na lalani 01010 mna 0 keia pane a Laielohelohe, e hoomaopopo iho a1 kaua e ka' ihakamaka heluhe fu, 1 kona ike ana, ua laa 0 KekaUi'iiihlokewa i kona h&nan [■iiiia, ia Laīeikawai. Oia ke kamn i olelo mai ai oia ia Kapnkaihaoa, 3 mna 0 ka wa», ia Laieikawai ia; #■ o'hope 0 ka waa, ia'u ia." A 0 ke kaona hookahi no ia ana i hoopi' liplli mai ai. T ka lohe ana 0 Kapukaihaoa a me Waka i kela aa ana mai 0 Lai«lohelohe, ka mr* a tfsrhi ouo hou a Kanepuaa i huli aku aialoaa, komo iku la laua a ma kahi kapu, noho iho la o Waka, a komo loa aka Ia 0 i Kapukaihaoa a loaa ka hanai. O i kahi puaa hoi, aa pelu aku' Ia no ia. rna ke alahelo ana i komo nlai ai 1 īke ia T,aiclohēlohe. Aole oia i ikt« hon i*. Anlp nr> hoi i linlhi mahope iho, pufea mai la Kapūkaihaoa tne kana hanaī a hoike mai la iaWaka. fa Waka hw i'ike aku ai i kana tnoop\ma, haoe Iho la oia" ilalo, paa aku la kona man lima i ns kapuai tvawae ō Laielohelohe, me ka uwe ana. Ta wa i olelo as ai o Kapukai Baoa i ka hanal: "O Waka keia. o*ke knpuhawa hine keia ou a xne kō kaikuaana 0 Lawikawai. la olua eloa, pa ka 1 lumi makuahlne o oloa o ĪMalaefea-) hana. Tku "mai nei oia nei ia 00 e 1 lawe i Hawaii, i wahino oe na Ke 1 kalukaluokewa, ke alii 0 ka Mokū | puni Kail: īa. ' I "E hoomaopopo t>o e kuu moopu t na 0 Kekalukaluokewa ke kaikuna \ ne 0 ko aikane I hoi aku nei 1! Kauai; oia 0 Kekalukalu-o-Pnna.! E knawah aka ana oe 6 knu luhi, mai a'u aku, a 'owau hookahi no ke noho aku m* i' kahi a kaua i noho fti me ka hoOĪĀKiiawanni.*' T ka pitt a»a i a«' no hoi 0 na olelo ' a KaplAeaihaoa" i kamailio 'mai ai i ! k-.ma mooptmai ala ae la 0 Waka a ; kamwlio aku la ia Laielohelehe no ! kona kii ana akn iaia i wahine fta ■ ke alii o mamuli o "ka lilo • ana o T-afe?ksw'ai ia Halaaniani", kai' kunnne o 1 ' a Heitha auahei hoi ka* hewa oia. Ta ioaa mai !* k» kano ia ne e ke ' w«punaxvah\n? t owau !ioi ka Hcvksvhino paW "pniHa ma ko'ti ! v>:io e ke knpnnawāhine, oia hoi, , aok paha kēla e makemakemā^' ana ia'u i w&Wne nana, w i pane | aku ai o L«wlohelohe ia W*ka. ! "Aohē i& he oiai, ua | aa u;\ alu #0 m ka Nona' mai oei k« kaulaa a'u 1 hoeia mai \h ■ i Oah<\ no ke kii ana ulai ia oe, Nona no na kanaka h'oe w*s. Hr aha atsanef kona m?a © giakem*ke o!e raa' *Ua oe e ka moopi\na? Tfo ni mai ' ānan*>i hoi kr>« aHi 0 ik« j tk« n«i avraka mw. T hftkaii* j Tmle no pah» ia' kaua \ ko kaua an | ana aknok» to<Mina ame nal*| hoomalu a\i pnohoaku ai i ka haie! i h<SomnV*nkaxi % nou," wahi aWaka. ■ ■■*■ ' "AWkana KoW 5 i ninau mai I4i«tofe«teise K Wak*. ī J * . ' * > • ! r '« £*

| y T P'"' | keia a'hiahi np kattk e iho «i i hoea ri*i o K"6bo oe i ka 'poia o ke kaalui,ljtu au ina hoowaa 0 kaua, Aia * paka o Kauīulena, i alaila, haailele kakoa ia Hōnouliuli a qq Hawan ka oae ana. , ijaila, nipaū _|aai la o Kapukaihaoa ia Waka: <f Ua hoike aka nae o« i ke alii o Kauai ~i koa wa e hiki hou a)tu ai 1 llawaii, ke lōaa ka moopuna nei a kaaa >a 06?" .. * Ae aku la o Waka me ka olēīo aaa mai ia Kapukaihaoa: r *Ūa hai aku «u wa, ekolu anahulu me ekolu po kea, a ike mai oia ia'u e hoi aku ana. Aehe hoi e nalo kuy hoi aku ka ; wahinB 'nei aaa iiei i ka mg& ' na, hoomanao ihoia o maoa ja_ e 1 ajia, waiwai hoi ka ' huakai a Waka n)a 'o ka au ana mai 1 U lpa? f V " | Maanei, e kali iho e na makama ka heluhelu ono oka kaua mo olelo a puka ?iku i keia me kotia tpau ; ono liou aa e note iho ai Ika hooauu, ama ia helu no hoi e' ike *i kaua i ka haaleie ana o Waka ia Kukapiīoko t>o Honouliuli' ame kpn& makaha (poiva) ia ana e keka hi mau kanaka, ame ka make ana o kahi o laua ia Waka, mamuli o na peku mahanahana a ua Waka nei i haawi ae ai. |