Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 29, 22 July 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA A.KA.MAHIAI. KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA A.KA.MAHIAI.

KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

- ' " ! Ke ike nei e ka makamaka, j heluheiu, o ''moopuna kuākahi, ,, ; oīā ke keiki i īoaa inailokō maio' lf!o he moopuna n.a 03opana, e like me Kahelekulani, ka j mea 'i hanauia taai e Keohoiupalu- j p«, k& Oiopana kaikawahine. No-j isila,.o Ke-aka o-Ku i hoikeia" ae i». ka aea i bauai> ia mai e Kahele! jtiikni 4 lie inoopuua ia na Keohoi»jjtelupa, a lie kuakahi Olopaoa, Hū kualua hoi o Ke-aka- i | o-Kw. na Pu-ki me Hina. 0 ka: I Pu-ki ma moopuna kuakahi, oia ol 1 Kaheleleulanī, 0 ka laua moopuna ] I oiā"o Kanaa-ā-ka-Mahiai. T nei wa ] !t»a kani moopima kīiMiaM 0 Kn a i me Kalehua na makfla o Kama-a-1 ka-Mabiai. O ka fanamoopuna oia ! !& ke kaikamahine a ' ka laoa keiki a Kanoa-a-ka Mahiai. 1 ūa iilo hoi o Kaaeanaoku ka Ui 0 , Puoa* i mea makaikai oui ia e fia ] me na nva.kaiinana 0 Kailua. i iīūi"ko.lakou m&halo iaia, a o.k«>na ' i ui he tnea kaao nui ia hoj ia e lakōu I TTa,bāāwiia e"olopana me kan% kaf i kaeaāliine Keoholnpalnpa, he aha h sfcā fekn*o'hano no ua Ui nei 0 Puna ! 'ina ia pO. 'A i ke kakahiaka 0' ke kahi ia ae, fcaa!e!e mai la ua aliī ( roi«o nei o kā paia ala o Puna ia Kailua no Kauai. B ike hou aku ana no kaua e, kuu makamaka heluhelu ia Kaaea- j laoku wa keia hope aku, a uo keia «jauMva hoū © kamaiiio kavw no k» h&hai a Keauka, oia hqi 0 Ke-^kn,-. OrKu. . ..." . ( , I ka nui ana ae o Ke-aka-o-Ku, : 1 ua pil pu ae la no hoi me kona 'ka-' naka ui. O ka mea kupanaha nae, aole hiki isia kekamailio. Aia ma ke knhiknhi ana o kona mau fima, ke kOnon aua 6 kona poo me ka. imo ana o kooa maa lihiīīhi maka, [e īaaopopo ai kona taa»ao ā me i kwaa makemake. 0. knr.a ]?uni, a o kana inea e hau >!i noau ai oi» i na ia a pan oia k.i hookanika ai pu lauhali, pu lau-i, pu puhi hoi 6 kahakai. A maoli oia ma ia hana. TTa like ke kani ana o ' kana pu lau-i me ka Teo 0 ke kahuli' 'īkekahiwa, m like ka honehone ! kikiko'uko'u" 0 ka leo 0 kana pn: ! lauhala me ko ka leo kapalili o ka (naami ai pua !elma. \ I kekahi la, ua hoik* mai la iua wahirk«iki hookamehai nui, I wal* nei a Kahekkulnm ma na }ioai I ioua kuhikuhi iima imua o Keauka ikouakAhu haa.-ii, he makemake oia ; i pu-a ipu pulvi . Ua hoike , iu;ū i« no hoi oia imua 0 u» wahi ■ : kahu.hahai nei ona, aia a 3o;ia ka v i pu pu-a e like me kana I makema ' ktTai, alaila, loheīa kana oīelo, a ! tr>aōpr*po hoi\ons mnnao. !" Mamnii r> keia ike'ana 0 Keanka ! ? ke?*. h«ai!nna » kana wahi han;ii i | ha&wi tiv.i ai nana e hookn. līa 'kauohaĀe la.o i na k.ihnna o kona iao->k»huna e pii lakeu i ke l'kaahiw-i, e ai i " pt> aa ke alii |Opi<>» k«* kuikahi hoi » 01o t ko . i keia I m 0 keia kan< >a j i na k;ihuna, ua koke skn I la o tt\ \ 0 ke KU.Oiiwi i Ua poo k;v ' huna uei no "ka hooko ana i ke kau s oha i haawiia a<a ia Ukou. Va lun | mai kela a me kei< kahuna mekana fl>tt i kaki ai me ka loea loa, e Kke hoi n» koua ike kahuna. Aka,! ka waiho aiu*k\j 0 na po? kahuna \m i vsa jvv pu f iw\ a lako*i, ua hor.o iho la o - Ku, pohi i keh a keia o vu aiau. pu, iiei. kaui waW no na PU a pau i puhiia e uawohi aiii opio ttei, aole uae i loheia ka puka ana {t»ai o ka olelo a ua'lii opw n%i loko 0 ua m&u p« la tvoiai!a, iuiiiuli a» l% kona poo tn* ka hool<> ana o na lieaa. AUUa, pii h«HS no na o ke kuaV.ifti a Uwa na pu \ 0$ ākn fc»ui i Q» pu » i l&m ,4.3* " ■

.hoi ana mai me īa mau mea, meTto manao e ko ana k;a keoka. lakoō hanai, eīa nae, he o& ao k# mea ilkeia. Nele 110 i ke?a pii «lua a&& i oa poe kahuna nei, a ■ pii hoa no Jakx»Q i Jtekahi ia ae e huli i ka IHI fka lakou hanai i kau' miMU i wahil ai kona a i hiki hoi iaia k-awaUi >. Ē lika no me ka i ikeia ma t)8 ia mua.pela no.keia tsm hua-, kal a ua aaaa leahuna nei, aka, aole ! nae ja i Hlo i mea a» ■ ko lakou manao no keia maU hana heohihi ia lakou. A kena no o; Keauka i ua poe kahuna nei o kana • j»pTkahuna e pii nō lakou e kalai 5 pu Ua ka haoai. Ua kuekaaia ena ■ f poe kahuoa aei oa pali kahako a * pau ona Koolau, mai ka ige mai o ' Mak&puu a hoea i na haia naue ma lits,jc» Kahuku, a inu i ka wai aje malie o Waimea, aoie no he ioaa o ka pu iku iko ke alii opio mau makemake. I kekahi la ku iho la o Keauka i kana pule e nonoi ana ia KLane, Ku, Kaoaloa, Lono, Kaeka? a me Malia e iioike mai i kahi e loaa ai ka pu i P«*a i makemake ia e kana hanaj, iku iho ai kekahi aaueuue i tu» ka ipuka o ka hale, a kani ana (k^auiauu. i I iiaua D3ai .ka o Keapka L.ike-mai la oia ike kuu aua iho , nei manu a ka nui launa oie, i. P» aku la no hōi oia i ka ieie n-nn mai o kekahi wahine aka ul launa oie mailuna iho oka mahu. Ike i»ai no na« ia iua wahine la o Kamehaikana uo ia. ka hoi a ke k&ikaina, «iaj> Kuaohe. i paoe mai la oia (Keau- , ka); "O o«smai la ka ia eka wahi ' m aoho Pali Hauiiuli?"; Ae mai la ua wahidfc nei _me ka oLelo ana mai: qo keia a I ii)a aaai ia e ike i kuu moppuua, he he kiao. hoi a he l maka." ' Kinau koke aku la no o Keauka i ka wahine a laua: "Auhea ka hoi ■k^la?" i Pane mai la no ua wahine nei; ! Ei ae no mahope naai. fS ] Kumo uiai la ua wahine ohl lau linau nei o na papa ako'ako'a q ! Ileeia-uii a me Heei&:kea iioko o ka hale a. ike iho la I ka moopuna a i 1 . "I ! Oielo mai la oiaj,a "Ao I ē loaa ka pu e likie me ka make-. j make o ko moopuna ma Koolau nei ■ a pau, Waianae, e ■ Joaa ai ka pu a Jmoopuaa. He" ; rooo ka mea kī%ī pei. O kahi e waiho nei keia pu, &ia pun* pono ,o ka pnu o Kawml. He nui na kiai e.hvn»puni ana i ua. puu la» luailaio a I kvho,iua o luna. Ona Wāi ikaika>>a nae. he , l|i° olohe, he <)pfiapea_maka mo-ha ,he puhi kauwila. 0 ke]a_puhi nae 4 j aia kona walii noha i kal o Mauna LahilaM. I ke ahiahi nae noho , oia i kai, a i ka po hoi oia i ka puu ; o Kawiwi. kiai ikaika | loa o luna o keia puu he 1 1 "Nolaila, e Keauka, a kaue hoi i a'u nei a Kauwhaikaua tua o kou ■ ..jjokii la o Ka;vohe; ke ike mai la . oe i ka nui o ka pilikia o ke kii ana ; , ?■ loaa k;\ pu i kupono. i ko hanai. a. ' nuwpmw nei hoi a'u. - ' ] j Alaulnau aku k o j Kameliaikiina'! " A pehea iho la e loaa ai makeuiake j> k& moopuna a kaua?" | "He ?oaā no, Owau no ka mea eloaaai. A i«a hoi paha e noho ariA ka 'uani makmk-me o kulani i Kaihia nei, oia mt*a no ia e lo.ia ai inan;u!i o koni ika'ka," wa hi a Kann-haikaiia i mai aī. l, lna hoi !u o hoctp«naWAnui aku h>i ,v \v.ih> i loa* ka nii ,t * ka le^al^uii. Ua iho m i ka i ka huli » iko k«ek;»a 1 KvKslau ka I.\aa o ka pu po-a i kulike nu" 1 ko"ki» hanai uoi a kaua i al, a wahi iv.< s * a loaa iki, "Ca laAv\na a\ai no ua pu pu-a ] like ol<? a j\vu a niuu mo\ski i kv> ' Une ? « hc*4<? uo kei* ma ka tuti« ! iut\ aua o fco ut»i po % a ka lw- . ole an.«v % o na T;ms. Xa};u'a, « ae mai hoi iv, >ka haku o * l t >aa ia \«<sa ms ou ia," \ M C*pooo u. KkalioeHokoo iu& k akolu mai keia U aku a kaua , e kamailio uei» a i Wa mai i ii«ka ianei kekalii pu-mu i l\ana ia a maikiii, a i h&awi poiolei mai | oia i«a pu-ulu i euoopuna ; nei s ksna, o ka l>u-a UU U « ko 1 *\ ka nv\k* tuko o ka ktua ttoopvr ' u*. e h**M«

. a WWl»_ " aaa' * md "7'*" ~ j 1 - j haalele iho al ika l»ale ō K'W&ka. , mahope iho o ka h<mi aloha ana lho ' o ua wahme kupaa nei i Ipa Sm o |ka moopuna. Kau aku la |na o Lulukuahiwi a boi. aka k kooa »abi noho ma v t Sfeanet e nana aka ai kaoaa .k» iaakamaka hA|helu no &' Kamehaikana i lawelawe aku al i [ mea e !na-? ai ka pa po-a o' v Xawim ! |iko ai hoi ka makemake o kana ~ • moopona. I ua wahine akua nei o na pali ]g[oolau 1 hoea aku jū i k« koaiawi o Hilaniwai, » wa i iioouna aku a? , oia i kana mau poa makajyfae ioa, oia lioi o K*nik%wi a naa Kapikawa. pua J ke kino īaau q ya wahine nei. opaa ka iuoa o Kamauuuihalak«po. H« j mau pua aala loa keia a na wahine [ aei o na Pali Kooiau i hoouna »ku j ai i AVaianae, iluna o ka puu o Kai wiwi, kahi hoi & na kugua no !*• | kuu na auo i hoikeia ae » kiai * I ana me ka makaaia loa i lj»i«.s£*' j kaulana o luna o ua puu nei. | Ika hoea ana oua mau pua «ni . _ itt®!*a.o Kawisri. ka nei ] lele' nuiakya we poiioa t mau pua la/ aka, me hē. m«a la i , puhiia ae ua mau pua la « k» ma- ' kani, l<»k aku !a laua a haule 3aJb * oka puu, oua poe kupua nei oo ! a pau mahope aku, • 'liaaiele oia i . ka palama a lakou iluua oks p«tu t aohe mea nana e kiai. 1 lihuli mau ana no Jkoi ua maa nei i ko laua mau waihooluu 13» ole huipuia me k« ala onaona o namau pua laha olē nei a 'H&niiiea, na * nui hiuna oie ka makahehfo ua poe ~ kupoa noi. Lilo loa kd lakoa mao. f noouoo a ?oe ko iakou hialaai j u|i ' mw. poa a huipa -j»o hoi me ko 1 kdHRi mas maQjU> «oa, aoiie I e feoea iluna o Kawiwi, uolaila. he» _ | aahema k» „ _ \ .»wia na paa laba <»e a i kana o ka puu, a pau & pau na klai ' o u* puu'uei tt*Ua, iele ua mau " f nei a pili iwaena o ka puu, a pao a ! pau ua poe ku pua nei ilana : Xa " it» waM a pau a tta miH piMi #' tel« ai, iiaila ua kiai o ka puu e naliolo ai. O kaheie ia\ ahiahi oalOw«ite Ua naau pua BfSi . " - Ik» nui o kekahi la a« kup&oa hou no ke alao \Mumao wahi pua nei ilona o Kawiwi fik> hou no oa kiai o ka puu i ke aiuala hele iua maa pualoei. ūa m*a kx_ ' ahialn ana oua $aē kupua ia i oa' * mau pua a?a a hikl i ka w*i kupo•r ftn ai ta ta ika iolo, la wa i ahai ? aku »5 ua paa' Mi tā laua ifccf ' ! ah<Vea iluna o kekuahiwi o Kaaii. ! Oiaī ua ma« poa uei e tele aak"™. Hlana o Kaala, ke cbai U &o ua } k&paa m>i~f tia i&aia &«i t irtKlfJ i ka ilio olohe iluna o ka o | wiwi i»a kahi i wniho ai o )Bi |P«ia ka apaia aoa o *m 1 nei a hifci i ka nipoo ana o ka" £j|o f nak>«jde ua mau poa wā. jŌj|g||H| ! nafowate aua o tsa I mailama »ai kfe'kuahiM"o' i &seia m %oio» ka W ! ua hoi no iaoaii jjSti r e «Iwana ioaa 'īk ; aku la o Kamehaikaoa ia liujtjfttīa-' I ka hoe& aaa uiai o tia mm&a la, otelo »fcgt 1lk"« . f ka»a iala i H i : 4 "'Ape^ikek^iiōiEHiauaolal* ik* 1010, e kii i3 «i ka fa>r ih»aa oka pou o KaiHwi. H> W la, hookahi ir4!a »ua uo : u»ua % \ nif«i lif «a. ota ti !t» oloh*. , iho oe « kiko i «a o ♦ ■Wb U, a H Riikipdi oia 0 m4 : i!H>ai aai« * «**?&* i la a «5%i | ' K iawe t»Ai 0« iua pu la % ® hnm. i kai a«» o K*r>eohe, maial; >ia e hookanaka a« ai. A @mM tka*ku «iho aku ai a hoea, t® ma ; am>li a haawi aku oe ika pu ak» :kwwMakakoa. k«n' 1 haiU, o k» ko »0 ka hoi ia o ik» «Mikmakf oka moopuaa a k*> f kou. Ke pau Ma haia,« aaai j r»o oe iuka aei, ( ika pau a»a o "keia raau OWO a t IC«tu«hatkatta k bvH aku la ia uo gk*HMi | : 4@hi|>au. i ' -01 ■»<■* «r~ ►| !Ke )a4«iUa keJa hakpoHak^ ' p*oe «ku ixei na h«lra o Xlaa3»\ iMaunak?*. ew ; 3se, aa Jiaihapa %wa|i 0