Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 31, 5 August 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A. KA. MAHIAI. KA HI'APA'IOLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A. KA. MAHIAI.

KA HI'APA'IOLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

i oka \va no ia oua keili 100 e!<? ] ! nei « K«heiekulani i hopu ae ai i ua| ! pn pu»,i niu nei ana a hootr.nii a? la ' i i kc mele mim na ana i hookani ni i \ k.i wa ano ahia!ii: »' ■. La iai—«! Ua ki ke k*£a. o KxmUu, u , , 1 kc kaoau a ka uiakuni ki hau, , Moe aiaUo ka aie i k;> niOAna, ; Uii kaini Mokniiu i ka Mihi-, I l'a kap« Nuuhi;u, Kolowahi,; j Ahoiilu 1 k* Uv> o ko kahuli: j l K imii mni 00, o k» i»nku.i. Ko nu noi ka ioo o ka ht'kili. ! K Kivh<?]o! K KaheUkulani —<?! j Kia au la o Ko-*kii-o-Ku. j O Ko-aka au « Ka-k»-] Ko-uka. hoi o Kukaomiak*, | <.) k;i 'k'O k;ipu o v.n !j»ui, i Kuki ko p«ho.-ihc.t Koo'au »oi H,' Owau no nei, o Kaholo. t ' t k» ioho nv.A o ka'iu k«hu * k* k«n<

kona l pobihihi ma na arto a. pm, 1a wa oia i Ka «e'ai a lioi a 1 su k iloko oia poull nui e anki ana ia (aanawa, a hoea no ka hale o kana aliiwahine. Iaia no a ku ma ka puka ■o ka ninau mai la no ia o ke- aliiwahine: ' "Ea, pono akn nei nao paha oe i ka mea nana ka pu nona kāleo'i knni to«i nel?" Ae aku la no hoi ke me ka oleloana'ku: "Aole no he mea e M nana kefa pa bu i lohe ae noi, ina nae ua iohe ae nei i ka le:> ksni oani o ua pu e ke alii, aka, na feuu opio no ia, ka ra?a i puka mai kou puhaka mai, e kuu iani. . , la m»nawt no i'puana ae ai o ] Kahelekulani i keia raaa lalani mele ! īloha no kana keiki: | Alaha wale ka leo o ua makani, 0,ka leo heanea o ka Ua Apuakea, E hea ana i ke ao makani kualau, Mapunapuna aloha i ka hwelawe malie, Hoa!qha ke kino ka maka o ka ohia, Ka ulupewa niakani Imlauli, Ke heahea mai la i ke kalia lauhne, 1 I ka lauhoe kani a ka mami —e— j 0 oe i&—! A o oe no —e! | A pau keia meie a ua wahine nei ka nani a me ka maikai, o konj| wa ia i kena oiai ai i ke 1tahn wahi n'e e kii aku i na poe hapai manele, e au'amo iaia no kai o Mokapu, A& mai Ia ke kahu. laia no.hoi a hak nku, hspai hou **■ la no o Kahele-. kulani i keia mele, penei: Eia au a hiki aku e ka malie, R ka onohi"weo i ka maka o ka La, Ka Hko poa hol 0 ka lama kopii, 1 a pna i ka oahele, 0 ke anoo-ka laalaau ka'u i ike, O ka ieo o ka manu «i pua noni, E kikiko'u ana i ke kaha o Kau-: pea la, ' O fie, owao, pili kana—e — " E pili ka makna nve ke keiki, E pili hni -'E.pili no—e! 1 ka pau ana o nei oli ana a Kahelekulani, e kau aloha aku ana i ke keiki, haiulu ana na kahu ka īaaneli', e auamo ai i ua moiwahine epio nei no kai o Mokapu. Kau aku la ua aliiwahme opio nei iluna o ka manele, & o ka anamo j aku la no ia o na kahu iaia, & hoea ] ana i kai o Mokapu i ka haie o Ke-1 auka ma. Alail», kahea aku la oia ] tna ke mele i kana keiki: ■ i Auhea walea ana oe, e ka lehua o Hilaniwai, K kv kihi l&u sala o ke kiole, K& luaka o ka ī«hua i ka ua, Noheuohea wale i ka bau k&kahiaka t Ke hoope ia a>ai la e ka naulu, Kilihehe aku la pahk a'a ptta f ka uka, „j ī ka lawe kaiele ia e ka uaīiliu—'e— fiia wau la, e kuu kaina." I ka lohe ana o Ke-aka-o-ltu i ka let> kahea.o konn rtiak"uah?ne ma kb niele, o kona ae la no ia j kanapu, a hookani mai la i keia mele: " 0 oe ia, e Kahelekulani, E k& wohi kapH o Haiua? Ka uhiwai okokaahiwi, Wahipe kui !ei lehua 0 na patr, "* 0 oo mai la ia, ea. - v:v : Komo ua ahiwahino nei ik>ko o ka U*to, uwo liolu niai la o Ke»nka a tne kana wahi hanai7-kama no ka kua hanai i luhi nina ai. JfTana aku i ua mau wahi elemakule' nei he kapKilili mai hoi kau 5 ka nwe, e kaa anaililo, e .hihina nna i'MuWwaa, o .\na ilunA a i !ah\ e oni ana i o a noi. A p;\u hoi ka| uwe ana, uhai-s-holo aku la iakon'' ia koena po msi V» sna. A ? ke ! ao fti\a «0, ia wā o Ke-aka-o-Ku 11 heje t«ai ai :v noho ilupa oka mv! nio ka r.o o ua alii opio ■ aai kat\A pu. !a p>no *na o I kana noko o konahiaui] makuahino, iaUu ae !a kona Sitn* I 1 ke poo o koua luaui aioha, a huki: la iialo no ka honi ana iho iaia. ; V ; we hamama ae la no hoio Kahfl? kulani ka ho!u ana i rva wahi ana i nt>ho ai a we ka ehaeha i sua wii hooinMiawlmuiU ai oin ,' T?apsi ae la hoi oia ! i keia oloio: " I Ano»no waU> ka I* a ke i h'.ki !# ; 1

Ka mhina, mai a Ita moe i o'u nei, Wehe mai ana i ki polt me he i ! Ko ana ka hānu ala o ka mokihana ; ka hanu wAianuhea i ke koekoe, I Aaia kapukupu ka uka o Malamaj • " nui, ■ ■ ...*j ■■! | Hiolani ke oho o ka mnuu i ka ma- ; , kani, ] , Ke kino ui o ka Malualuakole, ! I He kiuokupana ia no ka lnau, i Hoolaa-u ana ke aloha i ke kino, ' Koi ana ia'u e hele maua, ! $ pfi no au « kau iluna, ; T nohoalii no no'u ke aloha —e —

j . I ka pau ana o keia mele & Kahe- j j lekuiani huli inai la, ia a ninau mai ] la ia Keauka im: "Aohe paha he leo o ka haku o olua?" Ae aku la no hoi o ma me ks olelo ana'ku: "Aia paha kona ieo iloko o ka pu oe-oe; ana no I e p&& nei.~VOi& ka maua hoomaopopo. O *& manawa no ia oim Ke-»k«-o-Ku nei i ani peahi ae ai i kon» & kan &n» ka pn i\ona waha. A kani ae la no hoi ua pu nei me ka puka āna o' na huaolelo maopopo, penei: Hoolailai ana ke ao makani, Ke ao opua 1 M&heleana, Ke lual&i la me Kaiolohia, Eia au la u& knpanaha, Ua lawe *ku ka po i kp'u leo, Ua koe ke kuno\i me ka awihi, He aloha ka leo ke pane aku —e — Owtfu no nel o Ke-aka-o-Ku, E kuu mk&maka heluhelu, ke ike nei k&ua.i ka lilō ana o ka pu pu-& 3 hook»nii& nei e Ke"aka-o-Ku he mea I&w» olelo n& u&'lii opio nei ahe kohu ohe hoolele leo knna ano e like me na oh* gaT»popone & ka haole o kei& m&u la. E hoomaopo po oe e kS helnheln, &ole keia he mea hakn wale ilio n"a ka mea kakau, no"keia wa wale iho i nei no. U& puka mua keia moolelo o'K&ma-a-ka-Miihiai ma ka manji wa h« aneane 41 makahiki i kuaho :ps ae nei maloko o kekahi nupepi U&w&ii, k& w& hov aple i ike o Hawaii noi ia iue«i he. ipu &\e mikini hooiele leo. . Ik& lohe.ana o K&ī»elekul&ni k& ol#lo a k&na kamalei aloh& m&loko. pa.uo k& laweia &na aku o-koo& leo e ka po & he keiki leo ole hoi oift4»a n& *np » pan, kulon iho I* kooa (ko Kahelekul&ni ) poo ila-. '10, * awe-iho ia oia no ke a!oh& 3 kanakeiki. Aole i kana mai kon» aloha I A pau kana nwe ana, ii wa i kahea ae ai o KaHelefoil«tti" i kona poe akua i ka i ana aē: ' '' *tTĒ Kane, e Ku, e Leno, e Kanaīoa, e Kaekae, e Malhi ma-e!" , Oiowalu mai la ka pane a ua poe %kp%. ,nei; —'' E o!'' - ■ A,I&U&, niuau ae.la o Kahalekulapi; "Pehea 3a e hiki ana no anei aīaaeakou haawi naai i Seo no kuu k&m&. Eia oi& la*lioheleo, !> . Pane mai !& «a, '"He hiki no i& m&kou fce ha«w! i ieo no ka han&i a makou,*« like tne k&u i noi U3&i 1&, ak&, oka pilikia n%e, oi& keia. He keiki leo&w&hua keia. Ko p&ne nT"oia i kana olelo e boopMka>i, e hookoia ana me kn" hikiw&we lo&. Tn& oia e pane &e el e-Upokoia &n& no i& mea. A ] oi& k« hewa o ko keiki, ina "e lo&a J au& k& leo iaīa mai a niakou &kn. i Nu /keia mau olelo ana akua i ] p&os jjisi &i, u& luioki pu iho la oia 1 i koa& man&o. Nolaila, u& m&u no i k& uolio leo ole ana o Ke-aks-o-Kn, j * h<H>k&hi no on& leo o ka pu pu-aj »uai \V#ian&e m&i * ] U& aohvi aku 1& no hoi o KaV.dc- ' i kukuī lUe k*«a kv:ki k.ii o Mok; - ■ jpui%ui&ula. Oi noho akn no hoi j i o \no ka n:\nea pr.,v n | o kou& nov)novi nui wale no i;v m*;u ■ |w& oi& kona aloha i kana kc:Vi, j i kekalii po los& iho 1« ia K.i(iiekui&ni Ue hihi t moeuhano, a ma; 4& hiUio ua ik»> aku la oia i kekalu'

k«iki k*u&k;t mwkai. lti& 010 j &o boi ka ui no e-ei kc;ti o k*ns ike 1 «ua *ku. 1 kortsv puoho »na, »>, | «ole i niai k* | o konA ii«xmoo ik* luiia ko uo k« ui "Uwt> a iilo M ai\* i ai uwk k» mwnih.uw, nokila, bvvna ss la oia i k* ikukī a ke c j>xnv>hu «n*. ilokoou», m* a? '. k*M.i rw Wml Ipp r«l

r-sfalltal wa!e ke oho oke feutcai i' f oa, - • j i Ha'ka-m&ka ilona o Halrea\i, j ! Aohe wabi nant ote oia laau, I TJa knp« no a ohaoha i'ka nahel*», | Ke moe aku i ka poli o Kawaikini, i Pakik», pahee i ksTima o M«nua-' - ■ 1 Ko ka naapo k!a T«hoa t : Aala, huihui me ' leī la rio ke kiele, Me he pnko'a lipoa Ti 1 kā m6*nl", I Uwea rnas eke ahe m&kAn!,' " Ka pnia o ke alā a ka pti o ke »tofia M&kemake aku la an i ke kino oia auhau, ' - - Ke kino ili pahee o ka lama kopii ĒRjian*noaua ka piko maona, Nobo ai moku iho no au me ke , aioha—e — . A lohp o Keauka i keīa roe!e a Kaheiekolmi i oli aa ai I k* whōn# ■ konu po, loku iho la ka manan hao hao iloko ofla, no ka' haowaīe o nti mele hooiaa-u ipo a ka han&i o ke oli ana ae, nolaila. ninan mai la ola i ka lohi mua āoa 11nhl ai: Ais ihea oei kane au e houpuupu ifiai o ke anmoe?" Aiaiia, pane uai la no ka hanai oia ke mele i ke oli ana iri ii, penei: Aia la i ke kihi o Kamalama, Eluna i ka panepoo o" Kawaiopaa, He lani, heaiii no Kulaipo, tfa kahiko wale no i ka nani a malkai, K/» ike aku oe i ka oini o ke aloha, Aohe w»hi hoohalahala aka manao, Mohiila pono ka lau o ka na'ena'e, Oia o ke ho& ia o Hanaiiam -*e— I ka pau ana o keia t««Ie a Kahelekulani, ke mele hoi e hoike ana ika inoa oke keiki ui nana « hoonaueue i kona noonoo, alaila, pane hou mai la o Keauka i ka i ana mai: "Ao{e na fce ra«a eae e ie&a ai keoa makemake ou, aka, o oe po nei no ka mea e loaa ai. " Ua toodb*u aku la «- Kaheleknlani a meKeauka i ke~ kamailio »ns a hoeai ke la wa ku ana o K«m«hftik&na, k« kf»hu hanai f o ua kavk*mahice nei a komo no ! hoKloko oka hale. Mahope iho o ka pau &na &e o ka*ike &na mawae aa H ua wahine noho palī tsei me Kehdpku!»ni, ia wa oia i pahe toāi ai"l hoea mai la au imua oti e kuu lohi, ao ko v u 3ohe aua nei iko leo fto Hanailani, ke keiki m j hookahio Kanai « piuii. Auh<?a «e e ka'u ima i Itrt»i ai. O ke S*i «u i ike ai (ua ka *no>\Jh»ne, ht »i, he nani a" b« kānaka tn*ikai. Ua ike a« iaia. O kona wahi noho, aia iluna ke knahiwi o \¥aiaieale. ! A « Kke no hoi ras kona loaa ana 1a \oe»» ka «heohane,* pela no kou ' loaa ana iaia rna ka«*'taoe'ahari%: 11 f like no ht>i ra« ke koinohia ana o !ke aloha iloko on nona, pela Tto l hoi oia noō. Aka, f hai in j o« b kou Inhi, « ai» ua kane nei *n !k* *n mai nai i*e kai a hoea mni ita nei. NolaiUi'oia ka'u kauoha ia r<», hoi aa a hoouna mai ina kahi 'kooa k pau ekuāi oe ika hano a | m« ke kapu ihiihi, i mea hoi" e hanohano ai oe. " I noho 06 a i hiki taai ko kane, **~ e kaa fte oe i!tma o ko manu, a ihin*<ma p nohonui id e* me ka n»rii nui, i pa iho ka nani o kana i ua keiki la. ra, ar>hs » oi« ko ia!a ola honna, niii, h» mrai ae ko lalo. £ hoenhi mai ana an i ku« mana * pan mahm* ott: I keia shi ahi sa e hooktin īftat ai $ kfc «k w*i; NbhifU, «ia *t» I» i>*>. i O *fc»ha ne ko onk^.** i H«rti b-a aku Una wahme ka?*sB | noi «> F*it tt*»li«ti*"*» f?obt*t v a ' noho ihn 14 68%«« o'l£*h¥iM;«l*m !ma. A, Wk«mkATn*ka *h* k«ikawß»Wttwr v ieito&«fciVhinvvj f kniia i n fc*k* J !hi mau kaahmi o !?***«' Uei. Qkkfc*tl»% »**&!%

o M*unaKv * o tK« hol' o H*nn!Un», HiPoiWw! H o W»i»l**l*. —r*r I U ,ra, «.inWU 1 i H *rsv> W V*a^P * i»\V! 1t» *fc« * m« ki Yic+ Uw» T«n (V WlhwM Yi«ffWW j|)*\AMi*T*\ tt»fc© fti* obt»» ā tttl

ia ooe me k* « feo Ukoa mau leo ro« k» ttaat nui. H* eh» la a h« eh* po p k» kn noe i kni o Moka}Sū, *i» aku 1» ka pipi'o m*i a ke anwnue na® k« ku ro»i o k* panoh« «1* i k* oio*q». Mfl| kg Ke«uV* ano kahuiia o«i no aku I*l*. o ke k«iki«lii nol o iaa& n k« kt»bßwj . o W*i*l«ale kt m*a nona !* »n*a "inwmeie * nl* i k* %d*n*. - hoik» m*ll* oi* i k*n* hanau/oia o K*hp!elruT*ni, m* k* ■ ©i*lō aoa m*i: »e ko' k*n« k« " *u ie*i mi ik* k*i. AoW p*h* a i Mala«. ī oobD *kn *ti*Dei k*kon * ī lioeai m*foi* inj"aa" ou; *!*if*, e [km m-ī» m; «s^n»*^Sh-^ e h*&wi *kū i Jk» e waln \ ne §i oi*, « e Qele 0* h€lf 90 hoi * *qi k* oUp* an* * ko'i an* no, h<« k* h« 4ili, h*ule k« ka-*-u*. Ū* hoe* * m*i 1* u* alii-opio nei o lan* o Wii •ka,le uo* ken» jpoe k*Kū i M*lm. " V» noho ibo 1* u* *lii opio nit m*Uiia» 0 Hōi» * oi* v i k&n* h*Qaj, e ho«* ifi*i «o* ke kino rooo o !t*mehaīksfi* i kai a«i no'^k*lhrfM>hftnoh*īio &fi* i*oe. l£ kau ēke'oe ilonii ō LulakiMihīwi, * " oke akūon* Wo*jf koe % " ku *i k* h*noh*weō olkioa It*wa, n* * na m*na i* o Hu»qiw«3 e h*n* jika. .3 ~ I k* pau *n* ok* C«*ak* m*n olelo, op*ip*i sfn* ti* eh*a o Laiu- - kūahīwi ra*waho ok* ptik*. Ao!e " no hoi i liulia na*hope iko, korao *n& a* m*nu nei iloko o k* l»Te, * "* hohol* «ku 1* oi* i kon* «h«s *k*u, " *k*« na*il* oK*h«3ekal*ni. A" ' m* Jsa wa i iele *e *t u* ra«nu n*i ' iiun* i* w* i poh*i *ka *i n* wa»ut boon*ai m*i v>kt m*i o ffi»niw*i kmhiwi. U* boe* m*i 1* W»t 'ke kino iwoo lt*ak*weH o K*<n#h«ik*n* n nw »ho 1* m* W kn*mo3 ponoi e hoe» aku *i 1 k* h»l« o BUaak» m«. pono~k* noKo *a& & k* keiki*lii o W*i*ieak m* M*l*e, i* w» oia i hooun* m*i *i i k«k*hi kahu ons, « h«le m*i e ike i k* m** * koo* Q*»B i iloh* *i k« kamu nai b<« n*na i kono tg*t i*i* e "h**fiS»' * aku i kon* *in« h*n*Q, * *Q m*i oia i ke k*i hoUla* o Ol* lo mai 1* u* *lii opio aei i k« k*hu <>n»; "E tw»ie oe # nan* i kmi w*hine, * kakou ok* *<i *n«\ m*i n»i o k'-i* k*i ioa. In* e iIK oei&i*, hoom*opopo oe i kon« m*w * r *no * p*«. l[e ike oe i* fn*u os«aT oi* kou w* e hoi koke m*t *i i o'a nei, * haike m*i oe i k*« tn*a m» " * p*o i ike *i. Ai* * m*o£opo kaa hoike, mw* *« « heU klno iaku *i imn* o ku« w*hm« ke *• ' , , . ' . <M» m« n*e hot ot* t w*hine oi* 0 ?7 Ke ike nei au he wohkke keia *m iloko o k* paoko o k« amaiw*, ©lii " he eh% o kakou msa l* o k* hel« »bi m«i n«i o b moana, «a m*B ao k* **ki *k& noe 1 kei* w*hi. A ke lohe nei kakou * p*tj ike k*nj \ oleWa o n* w*na l«w*A tn* he *kn* n«i ehu k* hoi mea owma i»i, i W pilipi U *tn& ole aktt ika «jo*tncv* o k*' w** hauUm lewa i ke k*V" P*u nw wan oK;o * a» alu opio ka h« }* lr«hi k*bu a hek ak« 1% $ huli i kahi e loaa *i ka w*hsne a\.Oab>« Vk Q - manpopo i«Tt k» h*fr i ttoKo ai tt* w*,bto% t «« N «ka, w*n*o iho ?* no >*, o ka | a&MK.&o k* U4U l*g*aa « {Mtxal U