Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 32, 12 August 1911 — He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kairaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kairaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna

- i hoi t»ai 1» laua 4 A i ka wanaao o ke pii hou no laua nei a ' u! i no a lau* i hookahua : - k>i U inainua iho no ka i i Ui Laielohelohe. V - '<;i nna nae aua m<»u lioow* ii I t A P aa P u *ku 0 8 " , i w\ i hiki aku ai a v ■ - ]> «> ai, a i pulu ai i kana pa o Aiu la o Malio i kona IK L a oe, i keia la ko oe i ka Y i i keia la no hoi, nele : k;i wahine ole. Nolaila, eia V.. īa oe e ke kaikunate. E : i 'w i o ke knmalehua nona i ike ai ia Laielohelohe e .1 kana papahi lei lehua i nehinei, alaila, ako aku ■. '• !>,. u'Hii pualehua, pupu , u 1 i hiWohe inai oe o ke kani , kuu hano nei a hone aku " il■■ jmi Kauai keia, a o ko'u mea a lehia ma nei hana, o : ol.ua, kaikuahine o Kauaka me» hoi nana ka ohe i o Kanikawi, ka ohe hoi . U ieo i lilo ai o i i, kv> k;»kamajnne aMoikeha(l u,-:. < rihaua4jjta&kv<u wa e mai ai i ka leo o k : o a kaua, ia ira oe e hoolei . i ka popo lehua uaalana iho o helohe, a naalia o puiwa oia ; a' a hoohuoi ae paha oia i k* : >ua ia popolehua," hoi w« keia oaau olelo a v , ]» Li tio o Halaaniani i hook »ii ;u. Ēmoole ia miki ana'ku i Hiilaaniani nei, kau ana ilana 'knmu lehua ntfna na pua a I •••ohe e kui raau ai i lei iii Halaaniani nei a ka haakoi o kaa ana ilunā o kekumu oia ka *ra i hoea n&ai ai o • - 'holohe a noho iho la &aī4lō o f kuniu lehoa i okoa aku mai ::r,u lehua a Halaaniani ft kau !ii nae, oia. no ke komu lehua : ::uiiani i ik« ai ia Laielohele- ! i ia mamua iho, e kui lei ko ke kaawale oia wahi a <-u iulohe i «oho iho ai naai ke iehna a HalaanUni e kau . > ka-wa nojaVi»ki pono ai aku i ka popo • li«ule pono iho no tna ke 1 i!.-i l'i Laielohelohe nei oKu- ■ -HaiaanUni e kau ana iluna t> •i iKe'ka popo lehua ma kona > ka wk no ia i kani Ynai ai iio « Malio me ka ulmnaliieiii, uoia no hoi k& wa a Hala* : nouaka ai i_ka popolehua ■'iA 1 pono iho la ma ke alo o fii«ohe. Ia w* i puiwa ae ai vh helohe, a nana »e • la kooa i"aka iluea, me ka pane ana hh he kane oe, e ka niea nana < ' keia makana, a peia hoi ka ' a ka leale* oui wale a'n e hoo • v hiehia.wri | ko'« maq*no a ! :. o ka hele hoi ia a kapaUli < i o ko'w puuwai, al»i]a, o oe • ! k;u>o ( īna nae aole oe be lopa a ina he wahine oe, ka ! ->'.a mai uei keia popo lehua, •• •«, i aikane oe i v lohe vu»i o Halaaniani i keia • Keio a I.aielohelohe, a ua ko< " 1 " Hfī W HiUhUl

I i kona lohe aqa i ko LaieloHelohe olelo ana ae, aohe e pili kona kino i ka lopa kuakea. Ninau iho la ua Halaaniani nei iloko iho ona i kēia ninau: "Pehea la hoi i ma(.H>opo ai i keia kaikamahine malihini, he lopa kuakea au? Hilahila ino no ka hoi na olelo a keia kaikamahine o ka aea ana mai. M I kela wa hoi, ua paa ae la hoo k:ahi lei lehua o Laielohelohe, a kTu ae la oia a hoi aku la i kona hale. O Halaani.ini hoi, iho iho la oia mailuna iho o ke kumu lehua. a holo aku la ia a haf aku la i kona [ kaikuahine i na mea a pau ana i | lohe ai mai a Laielohelohe mai. I ko Malio lohe .ina i keia man olelo mai a Halaaniani tnai. pane ae la ia. "Ua like no ka paoa o nei la me ko ka Ia inehinei. Aka, e aho nae keia la he wahi olelo kai loaa mai la ia kaua, E hoi kaua a ka la apopo ia pii hou mai kaua, i lohe maopopo pono loa ai kaua i konamanao." "Alaila, pane mai la o līalaaniani i ke kaikuahine: "Hookahi hoi palia a'u wahi olelo i make loa ai ko'u n&au i ka'hilahila, oia kei», ua hoopuka ae oia, 'Aoīe e pili kon.a kino me kokahi lf>pa kuakea,' elike hoi paha me a'u nei la. Ua oleloia au he keiki lopa." Pane aku la o Malio i kona kaikunane Halaaniani, ma ke ano hoo kanaaho: "Aole pela e 'ku'nane. Aole oe i k&paia he keiki lopa, ak'a, he noa-uoa kou kulana ma ka 01010 a kekahi poe, He mea 010 īa ano olelo. He ku pono ole aku i kur> lihi. ka pakele o Laielohelohe n:* l a'u aku. Ē lioi kaua a ka la 1 apopo ia pii hou mai k&ua. Ia la maopo po pono ia kaua kō pomaikai a me ko nelte i ka wahiue e ke kaikunaue. A i nele k&ua i ka la apopo, alaik, e lawelawe aku ana au i kuu mana. A o ka hana ana ia hei pono oia i ka upena na-eaMalio," Nolaila, hoi aku la o Malio a me j Halaaaiani kona kaikunane i ka hale. I ke kakahiaka nui no hoi o kekahi la «e, olelo mai la 6 Malio i k« kaikunane I ka olelo ana maf: "E u pii hou anakaua inka o Paliuli no ka hana e ko ai kou makemake e kuu kaikunane maluna o Laielohelohe. ī keia la au e liookuupau aku ai i ke kani o kuu hano a i loaa ole o Laielohelohe ia kaua i keia la, alaila o ka la auaaei e hoao ai oia me Kek&iukalnokewa, ka la e pili ai oe naa kona aoao, ao k;\ hojio ak« auanei oia wahi, aobe i m«opo po ia'o. E ike ana paha oe \ ka hu'ihu'i o ka wai o ka piko o Kaala a e ike ole ana paha oe e ke kaikunane i ua wai la. Aka, e Koao no nae kaua. * "Nolaila, e kuu kaikunane, e hoo lehe oe i ke kani o kuu hano, ma kuu puhi ana, a I kn ke anueaue ma ka Kikinā o I,afelohelohe, he ni&kole kakahiaka ia. A ina ia& ke komohana o Laieloheloh* ko ko ana o ke annenue, alaila, he ma kole iano ha ehu ahiahi. Aka, j ! ku ke anwnue ma kona aoao hema, alaila, aia ka hemahema nui ma ko ksvjaaoao. Ho*« nei paha, a nou paha ka hemahema." "A heaha ia hrrftahemi ma ko'U aoao, ina hoi ma ko'u aoao ka hemahema® n i ninau aku ai o Halaaniani i ke^aik^iahine. P*rt *'*( 1? « W*' W

, . ... i ka'u himahema nui e Imanao aei ma kou aoao. Ua hewa ;oe imuā ko wahine makua," o īiaieikawai, ■Ina oia kou hemahetua, 4iia tnala.jla kou hewa nui. He hēwa nui kela e loaa ai no h* kuia makēīa mahele owau no kekahi, aka, pie a'u iKo no i-.ae hoi ia naea." ' ' No keia mau olelo a } Malio, ua hoole aku la q Haia«ni>tri imua ol kona ka olelo ana ! aku me ka maal&i nulo ,ua lapuwa . le nei: "Aoheana hewa i hana aku ai maluna o ka wahine a laua, oia hoi o Laieikawai. Olelo hou; aku la no hoi oia me he naheaa la, j mamuli o ko Laieikawai man'ao paa j kiki e iho i kai o Keaau i ka hee j nalu, ke kumu i pii pu ole naai aii oia me ia.! 1 j , Alaila, kamaiiio hou mai la oia'] ia Halaaniani: 'Heah* la hoi. • I hookahi a'u wahi huaoleio i hoike aku ai ia oe, e ke kaikunane, oia keia. I kani kuu hano, a i i\e oe i ke ku o ke anuenue ina ka aoao" akau o Laielohelohe, alaila, he hoo ! la!e a ka ua ukin ke ano oiaanuenue 0 ko anuenue ka hoi ia, 'ko no hoi! kou makemake e ko kaikunaoe, Nolaila, e u-pii kaua oi kakahi-' aka. ■■■"■. • \ O ko laua nei pii aku l'a no hoi ia a hoea i kahi a laua i hoohalua ai ia I>aielohelohe i ka la mamua iho, n'oho iho Ia laua malaila, Aole no 1 liuliu ka laua noho ana iho, lohe akn la laua ika oweowe mai oka nahelehele ame ka laalaau. Hnomaopopo ae la laua o ua'hanai kui lehua nei kela a Kaipukaihaoa e hele mai ana i kana hana walea. Emoole no hoi hoea mai ana o Tjare lohelohe aku iho la malalo pono o ke kumu ana e ako lehua mau ai. A i kona wa i anehe aku ai e lalau i ka lalalehua e uhaki mai, ia wa i kani ak'a ai ka hano a Maiio, a he mea hou lealea loa ia a" kona man pepeiao i lohe ai, nolaila, k»riho īa ia mt' ka hoolohe poa# ana 1 ki kani oua mea kani nei. Amamini hoi'o ka ikea Kahalelehua 1 a*o ai īa Malio i kepuhi ana i ka hano, ua puka «aaopopo "mai la he mau huaolelo maloko o ua hano »eij penei;

ELai-e! Ē Laielohelohe hoi; Hanai nepunepo a Kapukaihaoa; \Vfthitie"kai lehua o Palioli; 4 He aloh», he halia keia noM, He wpn, be makemake ia oe o Laielohelohe. Hoolohe mai ana oe o ka leo, I<«o pAheah'ea i ka uka'nei o Palinii; A hu}i mai oe pono kaua, I,oaa hoi ko'u hoa o 00, Han&i kapu & ke kupuna. Kkolu manawa o ke kani ana a ka liano & Malio. I k« pau ana o | k® kani ana o ua hano nei a Malio, j ia hoopuka ae ai o Laielohelohe ! i keia maa ofelo: | "īna he wahiee oe, ka mea nana ! keia hano e kani nei, alaila, e honi | no au ia <>e. A\a, ina he V*ne oe, | ka naea n«na i hookani mai n«i i n«i: hano s ka lealea nui wale, aohe e ] lik>"ku#i}iu ia oe, a no ka niea. ua j laa r»i ihu na Kekalukaluokewa e kaawili mua." I I kā loho %na o Malio i keia man | oiek> a manao iho la ! ia o kona. haaw! e ana ā& kona kai-j kunane.' m Tf»]a&niani e liwi mu;v i ka ihn r> hana ms konA #opo, e me ka ! r*re!oh*ioh? i hoopnka a« ai, ina ] He wahine ka mea nana ka hano,! siaila, oia wahine kana & haawi aj; i kona ihn o honi. ■ :| Nolaila hoi, manaf> iho ia ua Ma- [ lio n«i nu ia wahi knleana'lihilihi 0 i k\"W ai ks pono kuwiliwHi mu* i Va ! ihu uwiowaH o T,at(?loh«loh<> i koua I kAikunane. ! ■ Ak«, aoi? nao o Malio i ik® iki i [ka nui o ka mana 0 K?kaluk*lsiok« j wn i -hao msi ni mai kai mai 0 &au, a noho pono ana ilnna 0 TaVS6a ku*n«? j>oro hoi ilok© 0 koo*'boupft, « kopaa tuue el« •!», aolS # haawi f» honii* kona iho • flf4i«iißiani v ka houpo i hoopihaia * manaoialaua hakukoi no ka hooko ia o kana mea \ maknmak* a\ W A kona kaikunnne f M * w* \ U

I paa lehua bKukaniloko. Nolaila, 1 f£ū ae la o kal'io iluna * aku ! jla ia aku'ana imu* o L&ieloh»-I : T ī ka ike ana mai hoi o Laielohe-1 lohe iaia. ua pui«ra ae lfc ia me ka hikilele uulo kana nooaoo no nei wa hlne maka m&līhibi o k« ku &rra'ku ' imua ona. Me ka el«u ame ka hi kīw&we no hoi, ninia mai )a o Laiē ' loh«lohe i Qa wahieo m&lihini nei V i kona raau maka: "Ēa, e ka wnhine malihmi. ka I tn«a a'a i ike mua o!e ai mamua, o | oe anei ka mea nana ka hanai I mai nei; ka*"h»noTioi a'H i oleīo ae ; nei, ina he wahine ka mea nana ual : hano nei/ aUila, houi au iaia? n | | Pane mai la/|iOi o Malio: "Ae. * | >Vu ka hano av» i lohe ae neī e j ["kani ana. ' AūS lotfe mai ool» rTo ao i ko olelo ana a«s" n*i," ina he' wk- * 4)ine ka mēa nlma ka alaita, 1 e honi no oe iaia. T?o1alla, iia Taa ko ihu ia'u, aka nae, alia leaua" e. honi mt»a e ka ni 6 ria ui oT&ialiful nahele waokanaka ole, i wa:>Vahaka ika leo'o na tnānti; ko noi al:\f au i kōii oluolu, e ka wafiine «i, irmo kau kaikunahe oe e hon! mua ai. Aiahol'a pau ko olua manawa « honi kī/ikila, o kaua afS" ! no hol ka hopS, : hē hoike hoi no lo kakou noho hoā'loha pilipai m»! keia hope aku a o'lta īaake waīe no ■ ka mea nana e hookaawale i ka ka- ] j : kou piii i k«tii a'me kahi." ~ |