Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 32, 12 August 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A.KA.MAHIAI. KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A.KA.MAHIAI.

KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

' - ' -- I. ua w»hi k»a*kgi K*u«yi, n& i | bete ak« *i, ai& hpi, halawai iiiai la oi* rae kekahi k»naM, a hanwi . ia oia i kona »joh» ma.ka olelo aku: "'Aloha oe .e ke. o, keia wahi?" . , :j Pane mai la ua kauaka nei i kahi kfinaka Kaoai: "At6ha no oe e ka malihim. v MaiWa ka laalihini, a a hele" ana ih«a? A 1 ka ole no hoi au e inai ■ Kauai oiai paha oe?" s | Ae ak\i 1» no hoi Beia/ me ka ole ] lo ana'ku: "He Kauai au, a o ' j ko'u pae aaa mai īa no ia me ko'u ! i haku alii nrtai Kauai ms4. . hele J i malihini aku ,ana keia i ka j } hale o ke aliiwahine w . o ksf v j | wlihi nei. E hiki aua j>»b* ia _oe | i ke hai mai i kona ha!e? 0 kelkuhi < | kuhi wale mai no kau," me Ita ipo | ' tuau ana mai no o ua wahl ī£&U4i j ' nei i kana karaai!io ana: ~ | I ken ka hoi ka paa o kb ou-1 ! kon aina n*i i ka noe. Ma aa kna-1 | hiwi wale no hoi ia mea e ai, j ! o ka hele ka ia a halii i kai n«i, he i k«u kela o ka mea kup*nah«~ nui i wale a'u e ik« nH rae>. ko'u niau ! i maka ponoi, aole mai kinohi mai ] } ak»hi wab no." | i "Ao aohoi, he iK»loki hoi kaa. ] i He mau la keia o ke poipn $n* o~ka | | noe a me ka ohu i kai nei 6 Baākou»j ] a he mea kamahao no keist ia ma- i kou,'* mo ka hooman ana mal no o ! ua wahi kanaka kamaaaina neī i kana i "O kahi c noho nei ke aH'mahine oko makou wahi noi, ota ka o»oo • pa»« * Olopana * kaik*ai*Wne hoi K kanak» ikaika a K|ra%-« )t«Mahiai 4 aia i kai aku o kei» «ahi. 0 k% ioo» da $*bi Oia kahi • ka u«i kaWU o K«*ftk|, ke kahu h«nai nei o Va ikioopuo» kuā-a-kihi a 01op4na ko tn»kou > alli. lo* hoi piha aolt* k«k «ht &ta« Mi «o« « «hiiwA H«3 \ h . suhul»« ikfi* Kku no ]» 1 ke ktt mai. "Aka, % iho »ka .no **$ oe |} koia wahi aku * Mtshi ' | tr*hi {Q»kai aku n«L _ h« **»s&s ia i bo ft% V| ] W> w»hi. a luaklu $k« <& W»k ola"

-t>Bnīi ia o na moopuna a ke alii ( aO!op»ffir«' "A!«la, 6e ; haakai imi wahine ka paha ka oukou o ka pae aoa maī nei mai Kauai maii?" "Alla hoi au e pane aku i'haina no kaanmauft"ī u-i.. «Qfti l»," 1 wabi a kahi kai»*ka Kauai i pane aku ai nje k*_<?lel9 ana .aku no hoi, "e apo i, ja»u ; w^hi jj o«pja\kjvi ,no. kou pono ana mai nei ia'u i ke alaheie e,faoea akuiiiaa e loaa aku ai īeo'a mak®naāke/' O'ka naku hele ako la no ia o ua wahi ka'naka nei iloko o ka aaki paa ahi'#*iea tfhn, w* kōna ike pōoo aua ike alanui, Oia hele ko ia nei a hoea i Oneawa, pa ana ko ia j ae kapu&i wawae hem* i nei mea | a«Lasotat ' I iei* asau nfte*.kupana-1 J||£ oia aq nei tqe& mela'*. oka pa a£u"o kona wawae, _n o_ īaiia, ekekei mai la ia ihope, a ma hopē lho', hoopapa hou aku la kona wawM \ ka mea nolu 1 "hooku! aku v j "& k&na w'āwae. - īka pa hoa ana aku o kona kan£ttfr! WaW&£ akau i ka mea nolu, loa iho 3a oia he peaa p«ha iwi oaea e,pa nei kooa wawae, nola il|k, haaiele.iho la ia i kahi i hookui eauaai kona i ka nw» kjno j papalu ana e mpnaoioniei he pR4a, i a hooh.ele aku la oia ma kona huli | akau. : j Oia hele, k<?na a liuliu» huli ae la i ia mejka manao ua kaawaie loa oia ] mai "kahi mai o ka mea anā i manao 1 ai ha puta; ahele aku la, aia hoi» pa*ti(fu aoa'kona mauleapual i nei j inea" pahsfe kalakala. Ia" hapapa ' «nr*tho o kona wm lima ilalo, aia hoi,- pa ana ua mau liina nei ona i ka*aea i I}k« loa kona pahee me ko ke alelo ilin. , SlaiH.uli. o kfiia mau h&awina ka- 4 i hilawai mai me ia ma kona he mej, paha^hao. loa "kan«kgi Kapaki oeiJ a ua liio mēa pahee i mea nona e huougaop<)po ai o ke alelo oo pnha ; keia oka poaa i pa ai i leona wa-' |.w*e ■" Aole' loai kamo nvu iīoko | ■ & lra WtiiXb k ana, he eeoo nei mea j 1 kuia ai kona wawae a o ke alelo n«i palahalaha hoi o ua raoo nei' I Sta moa pahee ī "pa ai i kona jnaxi linaa.

« & i sa,f».hi )t*naka .ue\ e ano e o kona noonoo "o ka wa I 6a»o Iki ae ai oka oliu fc trie k»ube» a ike iho la ua wahi kaftaka K»U3i aei i ke kio£> o nei SB6oirka' weliweli iauna t>!e waai, e. "moe ana; A he mea ho! ia o; tr»h,i kaoakn nei me kn pniwa 1 *ioi awaiho a make ana m# kahi • mamao mai J:« hi a Kaaiehaikana j <ki«o hookalakupua) e moe 'aua. \ i Oia waiho hoi ko vua wahi kanaka j ! B®i iU>kooia nui ona, a ij [ kona ala ana ae, ua punia koke ae I ila »a i. ka oianao koa a me ka ma-! | ka'u ole. U» ano ulu a hewa Aai | ila kona m&p nt>onoo a pau. A>he ' ) mai 1% ana iuea eaaka'u a hopohopo ; ;iho. ' j i Nolāila. mo keia mau manao "ulu ; f puni i poipn iho aialuna o ua wahi. i kanaka nei o kona ku ae la no ia ; i iiun» ka maloeloe » hopepe ole j | boi, a heie aku la me na kapuai ! | oolea a hoe» ma lahi a ka moo e i waiho ana a kahea iho la oia me ka jkowiwo oie: i "E ka moo nui kua wakawaka e |tnoe nei! R haawi mVi oe i alanui I īio'u. A īna aole o® o kapae ae i ! kou kino weliweli a*u e ik« nei ma i k«i»'w#hi, akila, e pii *ku ana au maluna oko kua, s i ofr, e lfehei aku ana au malnna ou, a k4a &ku a« m« kela aoao ou" " Me >ie mea !a i pai-a M> ko ia tu v ? mau maka, i nana iho kona lisTsa ms ki*hi i waiho :\i ka moo, aoho ona !ke hou iho i \j» woo rs#i. A V w*!» w» oa hoi i hoi hou nml tf | kona wau noanoo ikaikai a psn 510 !ko eoa. A hele *ku la ia iua ke ' alanui s iho pololei nna i kahi o kA | leo ona manu »u» e loho aku ana Jrkēltam Kono'naai rae fea nui ĪManao iho kooi* W wahi i ] ft&K6\ia % kokahi a!ii nus, h# w#.-

1 hine p*itfc, k \ ck, iin * i!8 ft«l, ' : Ok v«l* ao Ja o U4 *?aTu J k*»ik*l£*u*i n«i » 3a* ws bi> on»i !*k, k« iho 1* Wia, bo<v-1 loh« © I* fcini o k*. Uv> o k* ! % m« kA polc>M \u* u»una. AUiU, f hooM« W &k« k koiA wi k<i> k» h*i*. Iki> l* S* \k* 0k» jwl*» i* w* p*|wo *ka *% Uokn o k.*}i*W ai* la, \* i «mI Wlkntxmbtn« hH|t[ *. 7 :;•

ole maij e iMialewa hele ia ana e ka īehuleliu ona manu ! o a v ii n<si. | lioko pa uo hoi o ke!a wi, ike ' aku la ia fae uaau wabj maqu I.īlii e i lulu akn ana i k& w&i o ua pua ! k<j! kino o ua wahiae nei a ka ui nui' wale, a hē mea hou keia iaia, no ka ' mea» ya ike a aa ka£Ba»i»a oia i na j maūu o ke koahiwi o lana o Wai- i ,ftleale, k»hi i noho ai oia ame kona 1 mau ho& o ka au'ana mai o ke kai ] .we ka lakou hanai, aole oia i > ike i ya poe manu la e lalo anai ka| wai p na pna maluna o ke kino o ke | kanaka, e like hoi me ka hana hoo kupaianaha a nei-mati manu e hana , mai nei malunao nei kaikamahine« ui a kona mau maka e īke aku ] nei. j I aa wahi kanaka Kauai nei e ( hialaai nui ana ika nana i ke ka- ] mahao o nai«taahao ana e ike aku ! *oa t p& uaai ana he kahea uiailono 1 B»i o kau *rabi hale oko& aku: , « :«■ - Aloha ka mallhini—ea l Hele ] mai i* nei. 0 kahi keia o knnaka. i JSeMle kan#ka ole kena, hookahi no kanaka o ka hanai a maaa." Ika lohe ana oua wahi kanaka : nei i keia kah*a, oia kona wa i hele •ku ai ika hak an'a i ike aku ai i : kekahi wahi elemakule a nae kekahi] wahi luahine e noho mai ana, Ō | net mau wahi «kaiakule e hoomāō-1 popo iho ai oe e ka' ma&aniaka hehihelu, oia no o Keauka a ] "wahTTiVhaff-kamar " ] A toaio-keia ]|gika o kahi pupūpa ■ hale oua mau wahi elemakul? nei. 1 ha«wi ke aloha luhltitna mawaena t ©na ai bq© na kamaama. Klnau lmarj|fc Keauka: i "Mnihini wale ka hoi na inaka.

ea!" - j Ae «ku la n«j hoi kalii Kauai.j "Ae. He malihini keia mai Kauai mai i hoea iho la ia nei nei." •'A heaha ka b"u*kal o ka hiki & oei?** i ninau hou msi ai o &eauka. - aka ta kahi kanaka ■*lik maikai ka nīn«i a ke kaoiaw'-' m. ao ka haina ka 'u e hoike aku. .K kaeaailio aku no hoi a«. e hoolohe mai ao hoi olua, a e hoike iuai no olua i ka naea oiāio i waiwai ai hoi 1 ka'« huakai oka hoea aaa mai la { ia nei. 0 ka'o hu&kai o kahiki j malihini aha mai la o keia wfhi, lie I btiakai imi wahine ua ko t6akouj haku aiiijo ka au pu ana tū&J ftei i k» kāi msi ka m6l:u mai o Kauai. Na ua haka nei o makou i hoouna I m&i l&ei ia'u, e hele mai au e iqii i llea wahioe a koaa naau i makemake 'ioa ai. " ... » "U& hai aiai n«-i D»e ua nei ia'u. aofse e n«Io ka.ua wahlne ; 0 keia wahi, e kau ana ia Huna o ka - eheu o na manu, a e lulu ia ana j I kona kino e ua inanu o ka *ao laan * ;me ka wai ona pua aala loa oka j nahele. j "A i ko'u pii ana mai neihoi| 1 mai kai mai o Malae, e hou hele! i ana me ka hooiaanawanuiilokoola i pouli & ka noe e poipu ne;, halawaī' I niai nei au me kikahi m«,>o nui nia j ! uka aku mi. Ahe k«u uo hoi kela j ! &ka 0300 a ka laka nui wale, a 'he] ! lua ole hoi koua akamai i ke kama' 1 ilio. I ] Nana i hoilre mai nei ia'u, eia ia ] ! nei e loaa ai ka wahine a ko makou ' , haku i makeu.ake ai, I ko*u liiki \io ana mai nei hoi mawaho o kela j hale, ike b aku nei au i kekahi wa :j hiae i iike loa me na tnea ako ma . kou haku alii i hoike mai ai ia'u, a

:ua poioki hoi fc»> kuhikuhi a : inooia'u.': , * i Eka makawai** iieluhehi, ke ifec i ae 1$ kaua i k<" akuiiai v> na olelo a , k&ln KAMĪ īiiiua, o K^ka» • oiai» Jia ik«? no k*«A « k& uaafcfim** , heiuhe'u, aole » k%i»«iUa tuj|i k* ii*ku oi>io o u* *4h.i k*u»k« ufi , e imi mai a \osia ks „w4tilae .e , ilanfto »;& tihcu o n* I* « k<s>ipt ia *«» h<»i kv>«* k &> l Ua wai o ma poa, c knk.-iM u;3u īmuu, oi* k* *«hiao « U» *Ui <ip;o , iwi o *u*ki«w Aks, usi īuiki , k*»x«k« uh olvto %xis i m 4 i *kt?i& e ko"»a «u*« mak* go-

noi, 4 « U „i* na, kon* b*k» * , OMki i* h**u oWo t i «? , xoū *i OA h«*-j . kw i»»i WHhin* k> luna St«i kōfi*l , h*Vu t & tUi po3o)el Vfcr«4 httak|U 1 ' 6 hOWk *M n*u». ] | U hm,'* w*h\ % j \ n\a> V* |uvm&u 4itm| ( n\*v tu> ho- i W an* % ii&nii* $vk*ki «o V*« «H>i «a * hv*A i* w, A. Ik4 no lioi ! ka «.•»! <»<? o 1 ws& s ki>*a hnkn v hos ? %*£.

'iie'iho&ihe k*B4k. oke «lii, * * pela no oq © hoike aka *i i l»Vh»- ( nai i hoe* *»§£*« Imua oua." ' ' r he keu no a ka wahine | a kajMwaiw& a'u i ike aka »4»'* I waiii a kahi kanaka Kauai i paue ! aku ai ia Keauka: "O ke kn* o \ kekahi raano nui, oia koaa waU'e ' hiolaoi kaaaj»eahe ai. O ka m&e- -| mae o kona kino'm&iluna a lalo, |oi aku ka nani, t)ia no oe oka ili i lena oka lama ka memele maikai o - ka Ui. O kona aaau lauoho, he uli i uli naaikai, a ua like me ka Hrau ■ lipalawai ka maewa ma kona tnau kipoohim, _ He ui mai auanei kela a lohe mai ike a'o. Pomaikai maoli ko makou haku i kaipwa, ana. _ 0 keia wahine. Oao bo hsi r ka wa ui, oa ta hoi e kaa ana ka. uhiwai.o ka mahiehie 'malonao 1 kahi pauku kino." * i No keia mau oleio hookaau a r , ua I wahi kanaka Kauai nei. kaoi, ae U |ka aka a Keauka, a ho-uheuhe iho {U hoi kahi loahme i kana i lo*ti ana t roe ke kani oke u-hu » j oieie ae la: : "He olelo.oiaio hoi kaa, eka malihini i hoomaoe ae la. ~f' \4s&hai: nō ka Ta naihu pu 'o & " wi opio. T ha\alia no a .pMi.i*'lt* ■' ahe Koi ia n?3ir ana, a ke kau ka 3ka wa|ia, b« kaomi u»a- 7 iie ko laila, 'a ke h'elo. wale 'la eo 1 " kanan,a. Bf—.*!" HmM Soi K i V " j 0 Aka hoi, i eepi. maa hoonui ka haoa e loaa ai o oane*," " Afe Hoi,'' Ipaae ae ai kahi kan» V ka Kauai, "oa* Ja pukani m» v Jhpi paha ia o ke £ino 4 ea, pakani no I

hoi paha ua apakau &na a k& lawakua. I hei mau la, hookuaaiui hoe an* o -vma aulnkai. 'I ke ktipa-kfi|& qo~ ee e j»e3i āi, oka We wale ae 1« jao 15 o "fca!y ' a|io. 4 Aloha no paha na la opio* }ia la o na niho e kau ana," , . * īīowmau akala ūkou i īee ilio ana a faiki i ka holof*\o 1«« ana o na olelo no.ka hui ana o na alii opio eloa, ia wa i <rfei» aku ai kahi kanaka Kau&i i ka i ana'ku; "R haalele au ia oloa. Ē hoi au [ a hoike aku i na olelo a pau a ka" kou i kaka iho ka.aoaikaiU. % i hooholo ia iho la no hoi 4 kaJeo n me ka oluolu, imua o ko pa&kou hakualnepo." . A«a ū3&i U o Keaaka atm kaua wahi hanau-k&ma (Wahine) i wahi fia,uai nei. e k«ma-u wahi aL ' ll* hooie aku ]*u& wahi kanaka aei, rae ka olelu ana'ku; "Ade e hoi no au, oiai, na fei&a ae ta noJ " ; ka'u wahi puo'o e M «tkujki. j o ko'u h&kuJ> ' ■ "I hoi oo a i hui oe oae kau" | nai, alaila, e oielo aku oe iua alii [ opk» la, oia ponoi no ke hel« naii(£.""

; hoe* i kahi u ka wahiue nei» 1 kahi mea e hele mai ia net nok« kīi "1 l a&a tiiai ik* &u i ike * iitk i n« rainut« p»?k'>le I hala. aue aeī, "*1 | Wahi a Kaauka i pane aku i jas ! wabf k«naka k a«. 4 V" ; s.. j 'Kii ael&\!« wab! % 1 hoi aku !a no kahi o <| H4Uii:4iii A bo*a ao hoUa^hi. i k*o*k* nei iauia o k&s* alii» hoiLfr j «ku S& oi* i n« mea * p&Q f n» huakai o ka h«J« &sa e hull i ka ♦ wahiae. u* hako §pk> jjci . ' Hk« tne kana i UuoW al i*u.' & 1 f >kf aku 1» ao V>i a* wah\ kauahī 1»« ikt alilo|*K Ho!o t« iō«a * » pan. ~ | "Aka v >Y *a)ii a \s» wabi S|j»s.ak^ . Ihh | <»kk» *ku .ai i |$ Jcw poaoi mk« i ~ j .A$S&1»o» ola^k«,, 1 iaaō. i kou . «tdki QM. Uk itt». <«««kaea« bana *ua p«i* k « kuu* i *i«» «? <xie Lfca/<sa . - a ko Uaua luhi o ka m a&* «at ««i !6 ts¥*l ānuauu a'&m &© I*l** 4 k»l* ftivfe paiHhini^'