Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 42, 21 October 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A. KA. MAHIAI KA HI'APA'IOLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A. KA. MAHIAI

KA HI'APA'IOLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

■ ><i! i; inao ano nui ka kn hapnu • '< ' niai n«i ia'". I T a make- j ; w-ibine nana. N"o!ai!a, ! U ', l ■ 'ea manao o kuu moopu- I g " i■ i.> :iu o iks iiiia, a e lioike | |j['. . ; !;a'u wahine i makomake. : P , , v -n la o Kaholokulani ma .» aua mai i'ke kahu hanai knu wahine i mauao ai na ;1 . lc> ole? 0 ko'o• ma- , iS kupu'iawiihia<» no ona Dn , ka muli pb* p'; . u , „ ke k'upa. . i; ... \]*i4, o oe nae e ka makaa i ka waliine kupono na ua pi,..>pv.;u iioi a<.i.' : . " i !t-»'u wahine i makomake ai „ a k'ni moopuna i ka lihilihi o ka j.,. ko kaikamahine muli a ke An: "iae nie Poloula, e noho mai la j a kuhao i ka lowa," ,i pane B ' s .,i) Kauaehaikana i ka h i,< k-i hnoniau ana aku hoi i ku 0H:0 iiua. . . , "0 k.i wahine ia a sa moopuna pt .: e inii ai, alaila, wel'.e ns i< iUl : kpaa o kona 100 a hiki iaia, ;i.v . : 'k> uiai'li, e like me kakou f 11 Mlfi." ~ "Ow''i inoa oin kaikamahine?" i ,r. r . ; in ,v. ai o Kahelekulani i ka bak\mWw: ' - Paiu' aku U o Kamehaikana: »»0 He elima keiu p.<«< k iik:i!t::ihine a ke Anuenue B mo l'o'ouia. 0 ka mua,o Kapio]ani ko'v. iuoa; o ka lua, o Kahihiiii iii!; o k» kolu, o Kanoelani; o |: i, . a o 'i'. n: iiiuli losi nae, oia no ka ūii 5 ■' ka inoa a'u i hai aku !a l.i ,••. O koua tnua ae nae oia o na hoao oia rij« Kuieiniokn, kaiknnane on, e Ihn lnnai, ma o ko laaui 1» i loaa ni v «v. 0 ka hanau mna oe, a 0 k,i hanau muli mai n Kaaeamoku. ik;tht no i>iantanft i loaa mai ai o!<w. a m:i na makuahiue, kaa«-a)e 01U&. 'He maikai m> h«>> i;i m&nao ou e kui: .mu i hoike mai ia, ehoao ih» ko kan»;i me ke kupunawahine, me K. ' •■'■uimaewa. 0 ka welan no a i, : . "kupuna. līo hoi kumu ke r:..< -1 kapio nna o na alii. O ka n : mii a knna e noonoo ai, oia ke «i'-., kiiu moopnna, Ke ola hoi o k,w;» 1. o. Aia ft kii oia ia Kaonoli alaila, loaa iaia kona hiia e na'i ai i na kupua pa« ■aini ilawan aku nei a ho«;a i Kuai,iiv iinno hoi ua pu, oia hoi na k««-i;,tMakalii» lole na kao a Maka' . na ulu a Makalii i kahna 11 ; , n.i maka o ka paiea a "M :■ ... i'.la, poha ka leo o kuu i m-■ ■!':, ( i : i, :; u . n0 hoi oia i ka loko fi' i k.-u i k.5 haka-lewa, a ilaila noa i kiinu\v;:i i« na alii." 1 !oa no :i pau nei mau olelo a ua ! kupueu rn-i o na Pali Hanlinli oK«io fiait, o ft<>na wa no ia i haatele iho *i ::i K;i!:e!( knhuu a me TlanaiUni, I k; i hnnona. a hele aku 1» n ku ana • f "u k;i!n ihookapuiaai k»m«K'>pnna" 5 « -iKile malie ae la kona uiau • '■ ■■• ■> ; ua kahakahana kapa a me ■ wihii hulumauu i pakuku i;j aka "• '■ e uolio ai ua nioop'una leo j !! nmnawa haawi aku la o Kanie-1 ' '■■ ■k.::vi i kona aloha i ua moopnnn i •'•••• ««ei ana, kunou mai U no . ! v , ;li e hoiki» mai ana i ke kupn | r.;tß;\hine i kona aloha. I'Oki-> ■<~ kola wa i nana aku ai ua i kiiimnawahine nei i ka iuoopuna t a ; 1 : .io i:i koua aloha i ua moopuna '*• ana, m> ka leo ole, noiaila, hani !\o U k<>na mau «aimaka. • A ' '{H' paue aku la ia i ua moopu i una i ka i aua aku: " A.!oha no iioi <x< e ka uKH>puna' '"■i,-::to n«> Kou mau ano a i>aVt. 11 , he tuni. O kon pilikia nni 9MH

ne.i o kou kupunawahine, na hjv.j no ia'ti ke haawi aku i leouou, aka, na paa a\i maUlo o na kanawai a Kane, Ku, Tx.no, K-\nftīoa, Kuekae a me Malin. e lik» me-ka 1-ikou i! kau ai mahmii on. NoLiil.i, hik' : ole ia'u ke wehe akn i kou- piliki.i e. kuu moopuna. Eia nae, e hiki mai ana no ka wa e hemo ai kou leo e ka moopunn. s "A no keiamanavra, e> kamailio kaun no kon ]-»nkemnk<« 5 hoouna ' lae nei i kau kii ia u. Ua hai ae nei { j oe ia u nni i kon kuoummahine nei i | he makemake oe e loaa oua walwe ! [ nau. ea?" , I Kunon mai la ke poo o ua keiki j kamehai nei, nn? ke kuhikuhi ajia | ae o kona nia,: lima mamua a ma j

I hope o kona kino n kakikepa ae ia j hoi na lima n>n ke aio, e paa ana ka lima akau i ka pnoli' «ri hema, a . I o ka lima liemn hoi i ka poohiwi f akau, a hoonnpue iho la, ma ke ano | e hoomaopopo mai ana, he maeele oia i koanu i iea nwe hookahi i ka | po. Hoohihina aku ';i no lioi vja j moopuna nei ana ihope, me ka ona ; ana ae o ke kino, a uweuwehe mai i la na lima. Ke hoomaopopo wule j aku I:v .10 ke kupunawahuie eepa' s ona. He ma'-i h<>iko 100 ole keia aj ka nioopuna inuia ona, ke moe iho i oia 5 ka po he m.v hookahi wa!e no • aohekoolua e omolu mnikai ai ka ' oni ana. I "He oiaio ia e ka moopuna, i ; kohu io no paha nei mea o ka hiola ni ana iho oka po i kahi hoap'li. Aohe e anuann kn po e ka moopunaA ina he hoonee malie i ka iliili o ka papa konane a na kupuna, na ( kupueu o ka papa hoolaui)ai kanaka e maikai ana no ia i na ko'a moku , .moku o Heeia. līe mea ' pouo, e loaa io no ona wahine nau. A nolaila, en, e hai aku au ia oe e ka moopuna, nau n«> e imi a loaa . kMi'wahine. 0 ka nui o kou ikaika ka mea o loaa ?\ o ka wuhine epnka ' j ai ka inoa koa a me ka eu o ka ikaika ma na kukuiu o Tahiti. Aia kan Wahine e kii ai i ka lihilihi ,o ka La a o kona inoa o Kaonoliiokalani, oia ke■kaikaina muli loa o na kaikaiua- , hine a Keanuenue iut< Poloula. Ky loaa ia oe kela wahine, o ka loaa uo hoi ia oko ]«.«>. E haalele iho ana oo ia Tī;i waii nei, ;> e* ho!o aku ana oe no KunīhrLuii a h«H*roe i XuuMa keia a!alve!e au, e kuu moopuiia, e au hookahi aku'ai, e halawai ana oe me na kupua. l>e nui oka moana, Eia ihoo Ke-Au" Lele Kai, o Hihimanu-poo-pm-o, o Niuhi nioe lawa o ka moau'i :une na kupua e ae he nui e muu moka ki mai la iioko oka moana. Ua olelu mai no ko 'luaui makuahiue , i&'u k»u wahineo kokupuuawahine v nia h«!t o. Keoholaumaewu, k:\ p\)kii oko kupnnawahine i loaa ujai ai' oe, oia hoi o Keoholupalupa, nka, ' nn*u nae i hoole aku nei, no ko'u" ike, he wahitie \a e loaa ole ai ka hemo kou leo. : "!\>hēa kou manao i keia mau wahine ehia; o Kaonohīulaokalani Ika lihilihi bka La, a i ole, o ko t ! kupunawahine no hoi o Keoholau- ; maewa, kaikamahine a ko kupuna kane, a Olopana me Aliiki 0 " \ Hoike mai la no ua koiki leo ole nei a Kahelekulaui i koua mauao imna o ke kupnnawahine, ke poo t j |k* oni mahiehie maikai tma o ke ; kino ame ka awihi maikai ana uq hol ana maka. 0 kana i hoike , mai ai ia Kameh.iikana, aia ka iini a kona manao i ka wahine i ka lihi' lihi o ka La, oiai, he makeniake oia ' ika hnkaka mo na kupiu ikaika a . pau', e halawai niai ana me ia ma

kuna alalielo. Aehe l 011:1 hopo ;i , nwka'u ia hana. Kukulu ao I:i ua keiki no\ ko kupai.-naliu i kona t niau l'oun iluna a lu ho-anuu Ihp ia : e hooaiail(t?ike iu vi aiu\ i ko kupuua ' wahiuo, 11 a Uwa.ke oolea o kous ni;vu kano lima ao ka papa loalea, pu ana me na hoa paio e akeakea , | mai ana iaia. 1 ~!! t Ms leekaln' iuana o keīa uio-oh-lo ! 0 kiv māk;vm:*kA heīuliolu, ua o!oli>ui] | ua nr»ho a kane o Keakaoku nu 1 Ko oholamnnewa, r. na lana mai 11 a k*» 1 iki 0 T!, a me i\aī\ikin!a,' ka makuakano o Kanupnaa. A ma ka Vo;ini o,na :i ka uioa k.'.kau ' he p.i.ihr}r h>vpi!i wa!<> niai km tin | | km nuKile'o. ka pololei uiaoli | ma ka man:»o ana o ka mea kakui} ! oia ka !u< .\ l-oi'; ■ niua w ;\o ta uis ! luna, no ka inn ; 0 ! loaa kana hiuun kama i' ka li!v!:hi o k ; ! >~ >u;vntr,li o kona I h.u!''V m:' : a T1 .w-iī : a ho!o ' I" ;:i

lani a tne Kuaihelani f a loaa na pu, ria ulu na kao a me ka paiea a Ma-_ kalii. s ■*" ; * Maanei e hoomnka ai ka mooīelo 0 Keaknoku ma kana. hnakai imt I wahin-' a hoouhi leo hoi nona. [ Mahope_ iho . o.ka ' pau tma o t\?l hoomftike:ke< ana mai n Keaka«%ku 1 kona manao, ma k?t olelo 100 oll?, imua o Kamehaikana, kona kupuua' wahine, ia wa i olelo aku ai ke kiipUnawahine: "Aia a ko la e hele ai, ia wa e : loaa ai kou waa e holo ai i ka moa- j na wehiwehi. īx>aa no hoi kou wahi o e liele ai, loaa , kou aahu e pale ai ka ua, ka makani a mē na ■ ino a pan oke alahele. Ke hoea oe i Knaihelani me Nuumpahni. ila>la ] oe e kau ai malnna o'ko k'upunawa hine manu, nona ka Inoa r LnluknahM. Oiā koa'mea nana elawo a hoen i ka aina 0 Keanuenae a m'e Polonh, na makua o Kaonohiulnokalani. Aka, mamua o kou hiki ana ilaila, e wehe mua ana oe i na pn a Makalii, oiai hoi ke kaula olonn i paa ai na huhui jpa a Mqkalii. M 0 ke ano o keia pn, he kauf» aha-niu ia i paa liekahi poo ma k'e kahi knmu ohe nui a loihi, ma ka aoao hikina o ka aina, a o kekalii poo o uakaula aha-niu nei, ua paa ia ma kekahīkumu ohe, ma ke kn kula komohana oka āina. E holo ana keia aha a pnni na kamu.ohie j olua. Aia mawaenakonu ponoi o 1 koio aha i holi~>puni ae la i na kumu ohe elna; na huhui pā-i-i>u i paa i na ko-ko a Makalii. A eia ka pu o keia aha. "E hemo keia kaula aha i paa ai na' h'uhni pa-i-pu a Makalii me ka wehe ole āna ma na poo oua aha la i poai puni ae i ke kitmn ohe, a i ole ia, ō kekahi paha 0 laua. Aole hoi oe e oki iua kau i la aha h'fes me ka pahoa. Aka, ua ae 5a ka mea e hoaoiiōa e hemo ia pn ma na owili ana elplu. O ka hu hni pa-i-pn a Makalii ke hemo a koe no fta aha e paa.mau 'ana no ma kona mau ku puna ohe i hoopaa ia ai. oka wohe ana'a hemo mai na huhui pa i-pt» a Makalii, me ka paa ma\i no o ke kaula aha holopuni rha kona maū ku puna ohe i hoopaa 1 ia ai, oia ka pt) e imi ai ka mea ike ' a me ka h>ea i ka weh* ana i ka pU ; a Makalii." ' ' 1 Palpa'» iho lit«a o Kea"kaoku i kona umauma a ho-ofe-olepe ae la i kona mau pulinm; aaaahope lioohuli ae la kOna lima hema māla' lo me ka hoolakee ana ae i kona mau manamanalima, a o kona puli ma«akau hoi, kau ae la makma, me ka hoOpupuu ana mai no hoi i na Eūanamana, alaila, une iho la ka pu iima akaU, me ka hoanuu ana iho; o ka pulima hema, «nu aela Īlu na. "-Alaila, kuwala.Ae la ka puliina beraa a leiē ae la ma ke kukulu akau ma ke ano kaha poai poepoe. A lete like ae la na lima eiua iwaho akau i ke kukulu akau, ka hema Ike kukulu hema, a uwehe hooino haia ae la i ua mau liiAa -nei ona, a lu iho la ilalo. Ehoike mai ana ua moopuna leo ole nei a Kama-a-ka-Mahiai imua o ke kupunawahine i ke'ano e wehe ai oia i ka pu kaul% aha-niu a Makajii, a hemo iaia. O kela lū ana iho aua Keakaoku nei i kona mau Simā ilalo, oia ka hanle ana o na huhui a-ipn a Makalii' ilaīo. Aote no paha e- maopopo loa ana keia mau hoakaka ana ae i ka moa heluhelu, eia nae, ua lawa ia hoikeike ana no ke kiina a Keakaoku i uianao ai oia kana wehe ana e bem<!) aī ka p« kaulaua a jlakaliK .