Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 13, 30 March 1912 — KA MOOLELO HOONI PUUWAI. -NO- KEAKAOKU KA MOOPUNA LEO OLE A KAMAAKAMAHIAI A O KE Koa Nana i Wehe i na Pu Kaula a Makalii. [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONI PUUWAI. -NO- KEAKAOKU KA MOOPUNA LEO OLE A KAMAAKAMAHIAI A O KE Koa Nana i Wehe i na Pu Kaula a Makalii.

laia e k\i nana ana no kona wahi e he!e aku.ai a hnlawai aku oia me kona mau hoa paio, pniwa ac īa ia i ka nak>»ke ana iho a kekahi mea,, me he la he nnu wahi paukn laan konekonea oolea. i ptike ia ae a fei olaia iho raa kona mau wawae, īaia i nana iho ai mamua ponoi iho o kona mau wawae e waiho ana nei man wahi hohoi. "He ken ka hoi! No keia mao wahi laau lta pnha hoi ka'u nakeke 0 ka lohe ana ae nei, a puiwa ae nei au? Hoaha hoi ka hana a nei mau wahi laau o ka hauln an° iho nei | maanei, a pakele au mai kakaa ilalo : o nei pali?" wahi a Keakaoku i! hoohuoi ae ai iloko iho ona. īke iho !a ia i ka onioni ana ae o j ua man wahi hoho:i nei, a o ka wa no ia i wawa ae ai he mau kupinai leo mailoko mai o ua mau wnhi ho hoa nei. A ke lohe la o Kf*akaoku 1 ka laua.mau olelo. "E ko maua haku, hemau kauwa maua i hoounaia mai i Oahu nei mai ] Kau;« mai, e kr. knpunakane, o' Knmaakamnhiai, no ke kiai ana ia! oe a hōokahi leo kakou hele pu ana ! me oe no na kukulu o Tfthiti. Ia j maua nae i hele mai nei elikeme ka j msma i loaa i;i mana no ke kahua j o ka maua hana, oia hoi kekiai ana j ia oe, mai Kiuiai mai, a o ko maua I hoea wale aku no hoi koo i ko hal° l e ko maua haku, lohe mana i ke kani aa —ula a ko pu-a maluna pono ae o Mahinui, ke kllohanapali e kiei aua ia Kawainui. "I uana aku auanei maua hie, ifee aku ta maua he nananana ke kupua nana e ahai lilo ana i ua pua riei ao, e ke alii. .Nolaila, ua I hoohuli ae la niaua 1 ko maim ala I hele oo ka uhai ana mai i kela ku pueu a ke kolohe nui waīe. "Mai loaa no hoi ua nanānana | nei ia niiUia halawai e maua me kini a me ka lehu o na pnleleliua, | na okai a me na lepelepe b hina. i Na ia mau mea i hookuia nui i ko ! maua mama lele mahope o kela nananana ma(Jawalu. I ko maua puka ana nuiwaho o kela pnkui pu lelehua me na okai, ua hoomau pku ' Ia maua i ka uhai ana mahope o ' kela makawalu wawae loloa. Aohe 1 no hoi ona wa a loaa aku iā maua, aia hoi, kamumu e ana ko raana mau j)00 i ka paia pohaku o kela paii kah'ako e ka inai la. j "Oi noke wale hoi maua i ka po Tufc*iluku i ka paia pohaku nana i! ! alai ae a paa ke i komo aku ai s ] ua nanauaHa mak iwala nei, ao!e 1 i wahi mea ā mahole mai. O ko i maua mau ke hae kāi hele a melu, j oia paa mai no a kela pali lauma ■ nia. j "I ko maua ike ana i ko maua i nele ma na ano a pau, aohe wahi a i hapapa āe ai, nolaUa, "haalele aku • oiaua i k«la wahi, a hoi maf uei me ko maua manao hoi ē hiki loa ana ' maua i kai o Mokapu a loaa aku oe ' e k« a!ii; ift maim la hoii e hiki nka : « ikila, nau la hoi e komaua hāku-i « hai mai i ka maua ma« ! kupMio e hana »k\i ai am ko kakoa ' a!»We." | la pau ana uo o ka walaau ana ae - a ua mau w&hi hohoa nei, hāwana wana aua kekahi leo ma ka | 0 Koakaoku i ka olelo an i iho: | *'K fc«hikuhi iho <>e i na wahi | hohoa e lawe aku ia oe a hiki i k»hi , 1 kapoo aku ai ka nananana Hoko o ' ka pa!i kapu o I.anilnUi, i ike oe i! kahi a kuukuu e !vc>ra ai i Ha- I koikni, kahi hoi i laweia «ku al ko | pu>a a ke alii & hunaiā e k;v oehaa malalo o k& !

| "Aia o Lanihuli k(> hnom ikaukau mai la e nee mai a h tla.v,ti me oft iloko oka nlahala i> Kekele. Owao 1 nei o feo leho. O ko'n inoa. He , knpmiawahino nu nou inui ka paia i i.uiai o Pana A o kekahi o keia ala j maa wahi pauka laaū kai ike ia'u, I a pakele no hoi au ma kekahī kupa! pa ana a maua." v j Ia wa kuhi iha la ka lima n Ke- i akaoku i na wah> hohoa, ku'iku'i iho la i kona umannaa a kuhikuhi i aku la ika pali o Lanihali. OVa ; wa no ia i hao mai ai na wahi hohoa ; 'i ka laua hana, hookahi ma kerkahi j wawae o Ke&kaoku a hookahi no ' hoi 'ma kekahi īloko o ka i imo ana a kk'ife»ka, piii ana o Ke-! «kaokn ma kā pflU paīi i kapoo ai ka nananana TlSflra pu-a a na ffloo puna leo t>l« uei a Kamaaka» mnhiai. "Ua pau kakou maanei," wahi a Kalihilihiaauenne i pan« ttku ai i ka moopuna me ka hoomaa ana aku i ke kam'ailio: "E hoi kakoa ihope, kakali aku oka hoea mai o Lanihuli. Aole nalo kona hiKi mai e poipu ana ke okai ia kakoll a pau mai oa o. Nfi ka makani a haalele wale. Iho mai ka ua awa a po ka nahele, ma ia wa e hoea mai ai o Lanihuli a me kona mau pukaua. 0 ka iiio olohe, o paeo hulu nui, o nananana' maka walu, o ka ulaho-nui nohona apiap l o enuhe panio hook ia U>po a me ke kahi mau mookolo eae he nui. He poe kino laumanainana waie nokeia a pau no ua kupua Lanihūli nei." He mauawa ole no hoi ia mik 1 ana mai aoa man wahi hohoa nei me ko laua haku, hoea ana lakou ! tna ke kuamootnaawe iki a ka lehu r iehu e hele ai a hoea i na Koolauloa j 0 kela wahi a U& mau wahi hohoa | nt»i i lawe haahen mai ai i ko lawt j haku, oia hoi o Kaakaokrf a hookuv j iho oia ke!a kaola p kokoke aku ana ! i kahi kahawai nona ka inoa ku i j k& manene ke hoopuka ia ae nla na * huakepau, aka, he inoa nae ia tta ! walewaha i na keiki kamaaina o na ' pali Konlau. Ia ku ana jUr> ona kapuai o Keakaoku ilalo i ka ili oka honua, pa-e ana ka leo hawanawana 0 Kalihilihianuenue ma kona pepeiao ] ka i ana iho: "Aahuia ae ke kapa lau-nla a ko kupunawahine i haawi mai aiia oe; !ei aku ka mnke a īianihuli a hoea ■ iho." - | Lalau iho la o K&akaoku ika lan j ula a Kamehaikana iliaawi mai ai i iaia, a hoonoonoo iho la no hot oia Uloko ona e lilo ua lau ulu nei iaahu aoua. I lawa no a pau ka noonoo ana a ua moopuna leo ole nei a Kamehaikana, oka p#a ae Ift no ia o I ke kiao holookoa o ua keiki nei i ka > aahu kapa lau-ulu mailuna a lalo. Paa no hoi ke poo a koe na maka ia auo pale hookahi no. He manawa ole mahope iho, o ka pouli holoookoa ae la no ia oka lewa i nft mea lele weliweli o na ano j like ole a pau. Ku. mai la no hoi ; mai loko mai o ka honua, mai na i kuuxu a mai aa iala i«ai o na laaI laau me na kueuu puhala, na kumu I ohia, ke kukui, ka *laau nona ke > pana ia ana ma ke mele: | E aloha ae ana aa i ka uka i ke I onaona, i Ka alohi, anapa mai a ka hukukui. i A pela no hoi me kela ame keia j laau oka waonaheie. Nana akū ia ' a-lonakma ua tnea he Tn vu mea lele a tne na rae» kolo, oia popoi ! ana mai maluna o Keakaoku. A ; ia wa i kuhi ?e ai ka lima o tia olali | leo ole nei i na wahi "hoho* ihina ' p<M\oi :vo ona me ka hōopoai puni I ana ae o kana kiani ana *e i kona hima. Alaīla, hoopa ac> la oK tna ! kahi o ka aahu-a-poo ku-ul* i uhi I iho malnna o koha poo & kuhi aka j la ilalo o ka honu». S O nei mau kaina kuhikuhi » ua , Keakaok» nei, « kenn ana oi* i n» ' wahl hohoa e lek* laua Hoko ! o ka lewa no ka luku i na lele & pau, & haluku ihf *t\a ] cvna, e like mp kk Wol» mak?twalt» ' ima iho a na ikni pili ika ! naalama o Ikwi i ka Pohakoele*';*. '! ■ \

I Oia kauoha hooft;ihi no feana i haa 1 wi Aē ai i ki mea nona ka !eo ha#a I nawana i pa-e iho ma kōna p»»petfto, oiahoi o'Kalihilihianaenae, kona kupanawahlno L?ho. Kuhikahi »kvi la oia iaia, e neo aku oia ilalo ; o ka ili honua, no ka hiku ana i na I kupaeu o ha ano a pau e inana mai ana mai laila mai. | Ua hooko aka lu na hohoa elua 'me Kalihilihiannenue ike kauoha a ko lakou haku opio i haawi aku ai ia iakou. Hao ae la na wahi h° hoa i ko laua mina iluna, pueha~ liili a«la ni kino mmim mi o Lanihali. O Kalihilihianuenae hoi he ame malie wale no hoi kana i n a &no kino a pau e maaloanamak ona : mau aoao, a ua like kana moni ana i ua mau mea kino ia me na momo ni heleulunlu a ka lua mimilo kau iana o Maniwaikinw oia paha o IKaulua-a-Kaiana, kekahi o na kana ka holomoana kaulana loa o ke aii ! kahiko o Ilawaii nei. E iike me I keia mele i hoopukaia: Kauln.nei wau, O Kanaa a Kalana. O ka hiamoe kapu, O auwaalalaa, i Ke keele aiaa ftk i —oa, | O kuu ler, o Pawa; _ O ka mea nana i hoolei, Kaulu mauka, o Kaulu makai. E Kaulu —E Kiwaa ia, E Kaulu —E —Auwaa ia. 0 lele aku keia'o Wawau, 0 Upolu, o Pokaiin-iki, O Pukalia-nXii, o Alala, O Pelaa, o Palana, o Holani, O ke Kuina, o Ulunui, o Uliuli, O Melemele, o Hiikua, o Hiialo, O Hakalauai, apo kaLani; O lele aku keia o Moanawaikaioo. oke au ipiki, oke au ka, e ipimilo&i. Aole i pau*