Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 18, 4 May 1912 — "O KA HOOKULI I NA POE HOO KAUMAHA, HE HOOLOHE ANA IA I KE AKUA." [ARTICLE]

"O KA HOOKULI I NA POE HOO KAUMAHA, HE HOOLOHE ANA IA I KE AKUA."

TM-.> «.r F i-:R LHN O T i .m S J if -rs );i oia 'k<.b<?lu eī '!<i -.1* ?M. 4 m o Amer'k:i Kaip-p-i l.ho.ja-'ih : »!« ma ka tnnk<-hi-si« 1S)1, i 1w.57 o kona mau n:akihiki. Ui koha hm i t no oia n> k& iua o ka maiawa oia :a oiha'na, piha iiia na m.ikah-iki evrj.l l o k i n >ho p?res dena ana no Arae?ika Huipuia. Oia ke al.ikai kaukna mua loa o ka A i-i < Dera ik ilaka rua Ano«rika H iīpnia, a n v ia knmu i k.ipa m?.u ia ai ui-i, ' FCa Makua o ka P-.hii Dim ikala^a." Ma'aio o k:ma ;Uakāi nn !, nH ?>n m>h »n «ho po io ia a h > jnipan ia ka Ao.*o Dera.->kal»ka, a 111 msu hoi ia kolana ooipa-i o k;i Aoao a hoea i ka nnkahiki iBBl, am?ane 81 makahiki A m.i ia wa, i mahae Inaai ka aoao raa ka nnau hook:iuwa kuapaa e oni ana »a wa. No iakuhma mahae lui o ka aoao ma ia makahiki, ua 1 >aa ka lanakik i ka Aoao R?puba--1 ka, ma ke koh<<i\ ana o Ahennarai Linpko-ia, i peresiJena, ma Mjmki4, IS6L Ma o ktia mahae lua ana o ka Aoao Deraoka]aka, ua loaa he kuia nui i k.-i Aoao, mai ia wa mai. He naanawa loihi uale mahope iuai, ua loai h >u fea ikaīka a loaa hou ka olkahi ana, Ma ka makahiki ISS4, ua kohoia o Grov.-r Cleveland, a ua hooo >hnīa oia ma ka oihana Per< si<ien& ma Mar=.ki 4, 18S5,- He eha makahiki i noho Pere3id-na ai oia. La halo hou oia no ia kuīana, no ka īua ,o*ka imkahiki. Ua haule oia, a ua*puka oßenjamiu Harrison, fca moho Pcres;dena Kepahalika, a 13a pii oia nia ka noho Peresidena 8,1 Maraki 4, 1893, a noho he eha īnakahiki. Mahope aku ona o Wm. MeKialey, he Eepuhalika. Noho oīa ma ka oihaoa ,nja Maraki 4, 1597. A mahope mai oia wa. ua noho »ku o Theodore R ws -vcit anie Wm. T;ift, o ka Aoao Repuha3ika. Iloko o na makahiki he omi i hala ac nei, o ka noho Mana ana o ka Aoho R< j puhalika. Ua ulu nui »iai na hui 'mmui i kapaia na Hui Monopoli. Ua iilo keia ma'u hui, o ka hapa nui o iakou, i poe ra«ia m*'un& o kii oihana Kaiepa pili i na taea e pono ai ke ola ana o ke kanaka r e laa ka ai, ka aahu, a pela aku. A mamuli o ke pouk u a lino«kftksuha maoli o na harsa a kS<rifiau hui mo#ttf>p>li, ua kau maoli ka we!i i ka ivhulebu o na makaainana, aoie wale no ma ka mea e pUi am ia lakou r na piii kekahi i ka palekana o ke Aupuni Kuokoa. Eia i keia mau la e aee'nei, aia ke hooneeia 'la raa ka aina makua ke Kula.na Kalaiiiina ano nui loa e kue ikaika «na i keia naiu hana nionopul! i u!u nui ai iloko o na makahiki i hookeU-ia ai ke A»r>uni e nn K' puhalika a Jte hakoko kei i i ioaa ai ua ma' n .ol.ni'a hii.uoli no 'ka o ka Ao»o D mok:ilak;i m i ke koho Peresidena o keia makahiki, nie ka loaa jh> nrii nohoi i ka aoao ka hapanui »1)« h« a ma! »ko o ns ! a*r, o ka A'i «. fj*hui. - KA OIUAXA DUTK. ī.'i i ' v.i< ha iua ka p n- iiaawi Uiik■; !' j ko lak u m.ir, tv -iui. ana m : a .o'nau pHi 5 ka Oi-uuin I) -t—, 8 h-j 'a III» 3, UH- 0:a popo oh> Ili'iōli ia .-i.;. k"? nno i.w p>!'<a •* ka hua<>]:-l. " A h t. kahi ■( kn huau'n.-lo "ilni-*," nl tiSi, e anoi-op • koke mi.i ia mea la'ioo, 6i* mea he oia ne k i "aohau" I kauia ra#l«ni o na w.iiwii e komo anaiioko o A:ntrika lloipuia, mai na Ainaemu. 10 oliii,t ana kela auiiau ma na h(tlc d,!te o ke Aupuni, oia ku loaa « ouiia ana « ke Aupuoi Frd«-ral-», a niiiu uiiiiona daia l«-hulebu loa e w l«W»i i4!ia iua o kewi m-iu aun-.u <a. i „ ke.a i.uk', i mu' w 1 i (i srj,-i k«>l uii ! \ ' ! » k s uku ana i n i ii > i i \ i t > i , 1:1 '"«■ «> i » k i i \ pnni Fed r«l\ iu i t \ . » iLahui, k» mihn i i n i pu Uii 4«ui> ke au-'uoku k kap: i • «(w i na mokukau-i. n.i panu, <h h v i,e Aupuni Ft <l. r.i!,i, a p s .** ka ?UK>pi»ko'cBna. <> k 1 'hona d:ili nnt, e kuku'uu i •••• wina <la!a apau ī h.H>ho!o!« e ka Ahaolelo Lahui. f ****** > I 1

< « » n -,i l>ko o Ani' r'.ba Huipuia j a Uia ke.a kana.ia i ka auhau dute : i ka.iiia ai •n»l"na eia mau wa;wai, ! t n >..'.ui <* .a aua o a i kr!a- auhau i ( ke ku-iiupiH i hto ?irai t.i ka waiwai , inia, ni:iln.is o k( ia ame kem wa.wai ( !ik tu i uiai 1» i!oko o k.i aina. Oia | I ka.ki i kauia ihp at malan' oia wa:- . w ;i. o : a i!io la ke kuniu-Mo ona ' wa : -fri l.i. A n;i k i p>e e Hlo mai ' : ai ui wniw-ii k raa ke kaai īa ana] 1 'mai ia !skou, e uku ana i ka aohan j ' d ! ;te ame ka 3ib aka mea -wa-'wai i • 1 kaki ai iiaHma o kana waiwai. Ma' ia ano ua kaa no ke koikoi ame ke ! ' k-īumoha o ks uku ana ina lilo a | ! pau o ka waiwai o ko na aina e, i . komo iloko o Amer;ka Haipula, taa hm i o k« p>e o loko 0 ka aina ma- 5 niuli oko lakou kuai ana i ua wai- : w!•». | Ua paa !o-> ke kunukiinawai o A-«eTika Hu'p-.ii i ke k:u;ia ana o . k-k :hi anhao knloko nona haua fe- } derala. O n-i Moknaina, na Ka!ar.a ' { ane na Aupuni Kulanakauhale wale j ' no kai aeia e ohi mai i naauhau oīa ; ' ano ona auhan aka makaaīnana ' ! e uku aī no na lilo o ke Aupuni ' Mokūaina, Knlana, a Aupuni Ku!a- ' ' nakauhale hoi.'na ukuia aku ia i ke ' ' k.ihi poe' lunt Anpuni, a haawiia mai la he pa!ap »la hookaa auhau e ' hoike ana" i ka huina iliookaaia ame ' ' n«. it imu i kakiia al ia huina. Ka- 1 ! kauinoa ia na likikī 1a e ka !una ' ! Aupuni nana i ohi ia ftuh/iu. He okoa loa hoi ka auhau i hookaaia e ka makaaīnana no na lilō o ke Aupus! Fedtrala. Ma keia ano hookaa auhan, na ke kanaka e kuai ana i ¥a wiiiwi.i mai no aina e mai, e uku i ka līlo o ua waiwai la i komo iloko o Amtriki Huīpuia, mii waho,mai, Aole nae e loaa m.ii ana i na kanaka la he palapala v ookaa tinhfiU, 1 Oka Aoao Kepuha'ika, he aoao kakoo nui loa ia i kekauia ana 0 n« auhan dute maluna o ka waiwai mai waho mai. Aohe p!se 'e ae na lakou e uku ana ia auhau kīekie o na kanaka wale no oka aina, ina paha ua pilikia maoli ke Aupuni Federala ī ke dala e pono ai ka hana, a aole paha. Aka, ua hoao nae ia aoao e īmi i mea e nponoia ai keia maiin» o l!»kou, !i-* uaea keia e pulamn ia ai ka holomua ona haua irai waiwai kuloko o ka aina a loia hou na uku kiekie i ka poe paahana, Ua hoao pu lakou e hoo komo i ka manaoīo, e loaa ana ka holomua a me ka pomaikai i na ka naka, mamuli o ka ohiia ana o na auhau nunui a kukie mai a l&kou mai, a mahop° hoihoi hou aku la i.a nl u ā!shau i na kanaka mamuli 0 na haoa uhaai dsla I ohifa mai ai mai ns kanaka or.ai no. Ke kue nei h»i ka Aoio D?moka laka i keia manao &!akai oka aoao Keoulmiik.i, make'anohe manao hewa loa ia ifia na ano a pau. Aole loa he wahi iki o ke Aupuni, ma ke kanawai, a ano e a.e.e ohi aī i na auhau mai na kanaka mai a 01 wale'aku mamua o na<la!ae hiki ai ke hoohi'lomuaia na hana oke Aup'uni i alakai ia ma ke kulana uhaai oh*. E īkeīn nonnei me ka maopopo, aole hiki ke hoopiliia sku he ana kau kanawai holopono malu na o keia ano euhau, mamuli hoi -o ke kumu, ona hiia anh-m dute a pau. iia lie kU-kie a haahaa paha na anhau, e hoikeia ana ma ke poo ' q h bx k6aswai he k nnwai k no ka !)■ • i i')n Mia i n» loaa no ka W»ihona Ao' ; .»uni. Ina eliloMna ia b?la ksnaw .i i m»-a e loia nm mai ai ke d lv oi aku m inina »» na m-a i mik<-m:;ki*ia no tsa inn.i i <u.»keaia keia no ns ii;:-i:i 'kupnio maoli o ke Aupu ii i iiookele uh*»i ole ia, at>le loa au »nei n i \h i H >o';i>loki;lo e hof>puka i olelo h >oh■»!<>, ua lil> ke kanawai ī niea ole, mamuH hoi o ke wa i h ioholoia ai ka

hiia kanaw ū, aole loa i maopopo ko huina dala i makemakeia e ke Aupuni no kona mau lilo i kēla a me keia makahiki. 0 ke rtio oia-o maoli o ka ma na»vrV«»oki.!aka pili ī ke a Auhau i'i.ie, oa h«>akaKaia n»> w nia ke a:-o i>> ki-i«- īik" itn«akal.a lea, e k.i Hon. Om>:i'p i. i ?rk e noho Lttu ! o »i ' i \ i II ' ii na L*> »n >» ik u itt» i o V k »1 i m »h > holo balof:\ hoi no ke ku!'\na Fēre»l i Vn \tlī|i \ ma ka \ i D ' ' i M i'r>\ » o ke\a ' 1 i 1 ' ( pi'k i i eia ma k -> i » T n ''t •>>>'» n> ka \' i i >' < ī tn'aSaiia ī xi i' i T 't 1904 1 i ' i \ > . p « » * ! ' !«»» I U A\ hai

a na l.tk;u: ; ho?ir<.i -ini »i —"k ''o" . mau ana ka Aoao D n.oki.l-.ka ī' ka! oīhaii' Kah-na auli'u <lute oV ia. j He wah>hee in.i loa k- ii, he moole- j lo kao i war'e no i«» i hanaiamaī loko ; mai a ka welu Aia no lie i poe D.'m ka'aka k.ikaik «lii. he po?> kako.i i keia mmao, elike' !a noho? mektkahi poe R pnhallka, he poe ! hoole nkua lakou. Ein n'ae, Uh uke' no » oiaio a pololei no!ioj o ke kau ana 'ku i ke ahewa ana maluna o ka aoao Repuhalika, be anao ia o ka poe ai-a, e līke nohoi me ko lakou kapa ana m>ii i kaaoaoDemokalaka, he aoaoiauo ka oihp.na Kalepa dute ole i?.. Aole loa ka aoao Pemokalaka, he aoso no ka oihana Kalepa dute o!e īa. Aole ia o kpna ano i keia wa a mamua aku nei no hoi. Oke kanaka e olelo ana, he poto ia e kakoo ana ia manno, ua h:ina kela kanaka mimuli o kona t naaupo haalele loa, a i ole, uiamuli | paha o kona ake : ka ihohee. j Ke kakoo nei na Deiaokalaka ika . lioemiia ana o na auhau dut? nunui a lilo i mau auhau kupono Ke manao io nei lhkou, he nui na papa | auhau dute e ku nei i keia wa ma kekanawai, he kiikie ino loa. 0 ns auhau dutekiekie, cpakemske na D.;mokalaka e hnemi iho. E hele. j.pu ana me keia mahele, lie mea hou i aku no a na R" puhalika e konikani mau ai, oia lioi, makeinake na Demokalaka e hoomake i na hana holomua kuloko o Amenka. Aohe hookahi huaolelooiaio ma keia olelo ana. Heaha ke kumu ona D.'mokalaka e mak'emake at e kinai i na hnna holomua kuloko oka Aina? Ua makemake loa na Demokalaka e pulama i ka holomuaoia mati liana, a ke makemake nei lakou, e'ike aku | i ka holopono o na hana hooulu wni j"wai ana mea apau, ma ka.haawi aua i na kanaka apau I kapono like o ka hooikaika ana e loaa ka holomua; aole hoi makemake o ua De- " mokalaka, e hoomoamoa i na hana huli waiwai a poe, m.imuli o ka lu'hi i paanaia e kekahi poe e ae. O ke oiaio o ka aoao De- " mokalaka malima o ka Anliau Puto, 'oia kem: Ika maopopo aua ua loaa mai ka hapa nui loa o kdkakou mau loaa aupuni mai loko niai o na auhau dute, ua mahe'ehele ka aoio Peuiokal«ka i na waiwai konio mai loko o ka aina. ilokg o ns papa tk>lu, oia hoi, na mea e pono ai ke ola oke ka iaka, na naea e oluolu kupono ai ka uoho ana ame na mea hoonani prli kino, e loa ua lole silika, na.mea honani gula me daimana, a pela aku' Ke olelo nei na l.)eu:okalaka e oi aku ka auhau du£e ; e kauia uialuna o nt m»a hoonaui hoohiluhilu, haahaa lioi na aiihau uialuna o na mea e oluolu ai ka noho ana, a haahaa loa hoi ka auhau dute maluua o ua mea ai a ke kanaka. Ke nlelo nei nohoi lakou, e ka'i like na auhau e kauia atia o>aluua o na waiwai i kouio maloko c kela ame keia mahele. , ' O keia ke kulana oiaio mavdi o ka aoao Demoka!aka. A mai keia kulana ae, aole loa ia e hiki ke hoo : naueue ia, ma na hana pulapu, hoo- . weliweh. a, ano e ae paha. Aok loa e l.iki i na manao hikuepa apau o kela ame keia ano hoomalele i ka aoao Oeniokalaka mai kei» kulana mai, Ak« olelo Su»u nei makou, aole loa ,e lawe ia m u i hoo kalii dal;> mai K>ko nv»i o n;i aulvu dut-.% a auhau e ae p.iha t» ai ka la hui mu, e oi wale ana mnmui aku ok» uie.i kt.p no no Ka uku anai na lilo kupo-io ok« m\J 11 a)a i na hi.na o ke inipuni t h«>i«k-Ie la nie ka uiuai ok. Ama keia mau manao alīikai, ke manao nei naakou, ua pololei makou," • i Ika panina hope oka haiolelo a Woodrow Wils )n, Kiaaina o Nu Ie rese, a o kekahi hoi o na moho pla kai no ka waeia ana i molio I\ r-. sldena e ka Ahaokle lah'ii e uolio

; uias a oīa keīa; ' a kakou e ninnu si ia kak«u iho, aole t.i oka loi.ua ala kai a kak»m e ho h ma aku ai, ohi, lie mea niīiopipo n i i.i. F lawela \vc aku k:iVi",i umUiki o ka lo : n;t alakai kU!iiuV>- ka A<«•»:> n.-mokala ku —ao'e o ka oihana Kdepa auhau dute ole ak*. i ft'ihaud te i K>a:\ ai he Aupuni—-a e !io.>kokoke «ku k.ikou ia hopena m'.imuU o na Al.ihil-', n.-i anuu. a m» k;i hikiwi we kep»jM ht>{. e hoonSpaa la a» a loaa !i"i ka pa!ok*ua i na hana ku loko o ka A!na. >f , Oka l>eloht v lenn im'ino 'oa oia 'li r 5 ><«• «:•; «m k* p* c li«!

*K>onoft T v;-.laī 'lna. l? f , kaik:ii a* ka Jfeou I k«-anpuni nnomall o na hsna | tipolsapiih", aolelni raami:li o ! pono anae ke O ka inia'i aai nana ex\ i"!i n<: ī r.u paawai" I! o na kanaka npav. V& waiho aka Ko.nU' 1 Kuwnena T> rH 'P Pomuk'ilaka i i.m >_»"> ki j AhaeWe ina Honolulu, Apertl-i lō, j 1012, i keia kumuh&na: | "Ke kokua uei makou e kauia j oua dote maluna ok« kope, niaia; j raiki ame na mea ulu e ae o ka pae aina nei, roa ke ano he ioaa anpnni wale ī»o. a e hiki ai boi ke hooholo moa ia na hana imi loōa kuloko ma hoi ke kono akn i 'ke feainaVa kupa A"morika rknknlu | honje hoi e hele mat i ko kakou- nei I'nīna.^, Ke oVli nei na hoa o ko Ko:«ite , Xixii Knhuahana,.ua aponoiii no kela kunouhaaa ae l.a> eia nao, ua haule aku la ia pauka ma ka wa i pa'ipa' 1 mikioi ia ai ka hoike a ke Komile, :* iloko o ka awiwi nui i ikeia ma ia mau wa, aole i ikeiakeia ium, a ho ea wale i ke apouolaana o ke kahoa "hana e ka Ahaelele. Aka nae, na mnopopo lna ia Mr. 'mainoM o kooa kakoō ana i koia ma hele, a oia noholleekahi kumnhana i komo ai ma ko Kahuahana I)pmo kaīaka o 1910, i kona holo moho ana no ke kulaha Eī> lft lVthni. i • -