Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 19, 11 May 1912 — HE MOOLELO HOONANEA NO BENEKOSA A I OLE NO KE KANAKA HOOKALAKUPUA. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA NO BENEKOSA A I OLE NO KE KANAKA HOOKALAKUPUA.

OLELO HOAKAKA. 0 kekahi mooielo keiapKE ALO HA AINA nei i ohohia nui loa ia e kona mau % tausani poe heluhelu, oiai kona mau la e puka ana malalo oka makapeni hoeau a kona mea kakau i kaulua f keia wa. mamuli o ka nawaliwali m» ke kino. He wā loihi ae nel i hala i hoo malolo ai ka puka ana o Ben'kosa, ke Kanaka Hookalakupua o ka Aina Pua Lilia o Farani, a mamuli oka lehuleha loa o na palapala i loaa mai ia makou e hoopuka hou aku i ua kaeaea kupaianaha nei o ua hana hoopahaohao, nolaila, eia makou ke hooko aku uei ia mau leo kauoha o na makamalea, e like me ka hiki "i ko makou mea kakau a unuhi moolelo ke hana.

! A maanei e hoike aku makou iko > makou poe heluhelu, he moolelo { keia i kakaeiia e kekahi o na kanaka i kakau moolelo kaulana loa o ke kuI lanakauhale Moiwahine o Pariāa,; I oia o Alexander liomas, he Hapa-1 Parani ahe Hapa-Afenta. 0 oei kauaka ka mea nana i kakau ka j moolelo hklaai nui īa. oia o Monte , Cristt), ke kanaka i oleloia. aohe ho j ( pena o kana aie dala ana. j

A ma keia hoopuka hou ana'ku la Benekosa, e hoike aku makoU he 1 lehnlehu loa na inoa o nei kanaka. ! O Benekosa kona inoa i kahi wa; o Akarata i kahi wa; o Kauna Pinika i kahi wa. Ahe leholehua aku no ; na inoa e ae o nei kanaka, e like no j ' me ke ano hoopahaohao a hopkalaj kupua o kana mau haqa, | "Okahelu o KE ALOHA AINA i puka ai Jceia moolelo a kaulua ai t ' aia ma ka helu o Maraki 80 aku nel Oia ka wa e kamailio ana ka Ui o r Italia, nona ka inoa o Lorena Fatesia, me ke Kama'lliwĀhine maloko o ka hale o n* V));i?i6t\ Kanona heia moolelo he Khe Alii koikbi oiano Farani« bie kauaka piha o<kea.kamai na hana akeakamai o ke kulaqa hoo

j iiāhuli a hoopaee ika noono? q ks; i kauaka. I;\a uiakemake kahli | ] mea 4 o akiiaka,, aie ka makemake' ole oia e akaāka, alailā, ua biki i nei Benokosa ke hookahuli kupaianaha i ka noonoo o keU kanaka, a noke no oia ika akaāka. Ina'mai kemake o Benekosa i kahi mea e hianaoe, e hia®oe aiia no !a kanaka. He kanaka akamai oia ma na ike o na auo he l«bulehu wale i ikeia ilo ko oia ua«u ia ma Faraui. i Auo, «ka makamak'a ei hoomaka ana kaua i ka_jiana hou, aua la Benekosa, ke mai ka panina aku o kela pwea aft& ma KĒ AĪ.OHA AĪNA i hoikeia ae !k naaīnna.

MOKUNA IV, ' O Ka'o Wahin-e ■ Mare Kela. "Owai ba inoa o kek kanaka kamah io au e kama'ilio maī nei?" i ninau aku ai ke Kama'liiwahiae LouiBa. ' 'He nai oa inoa i kapaia aku ma luna ona eua poe lehul' hu wale, e I huipu ana me ia. Aka, uka inoa i i paanaau iloko o ko'u waihona, aoo- ! noo oia no o Benekofia," wahi a Lo rena Falesia. "Heaha hoi ka ia kahaka i hoike mai ai no ka mea e plli ana iaia iho* i E laa hoi kona ano, kona "kulana a | toe kana hana?" i ninau akii ai no | o Lonia», ke Kama'liiwahine i ka [Ui o Itaiia, Lorena Faleeia. I Pane mai la o Lorena Falesia ika Lana mai: "Aule oia i hoike mai ia'u no kona auo a me kona kulana Aole hoi i ke ana kiekie a haahaa paha o kou'ā manao. , Aka, i hai 1 aku au ia oe eke Kama'liiwahine, he ike oia ina mea a pau. Aohe aumeahuna, eke Aliiwahine, e s nalowale mai kona mau onohf maka aka. He mēa kinō oia' e noho ana ma na wahi a pau ika wa hpokahi Ua ola oia iloko p na Keneturia a pau okoke ao nee ana. Ē olelo 1 mau ana oia no Alekanadero ka Nui j 0 Helene, no Kaikara o Jtomahihm J a me kekahi poe e ae he nui a leh.nlehu wale aku. E noke mau ana no hoi oia i ka hai paanaau māi i na mea e pili ana ia Kaiapa, ke ka ! huna kiekie o na ludaio, no ke alii I kiaaina no hoi oia o Ponetio Pīlato ] a no. ko kakou Hoola īlo hoi oia~t> lesu Karisto. 6ai mai oia &'u i -ka inoa oke kanaka nana i hou i ka aoao o lesu mu ku laau, o Lonokinuka kona inoa. Wahi a nei ka naka a ke kupaianaha nui wale, he kanaka maka-ahewa o Lonokinuka ahe kanaka Roma hoi. A e kama ilio mau mai ana oia ia'u n° Adamu amo Eva. Ama ka nana aku 1 kana mau olelo, me he mea la, ua noho oia a kamaaina pu me Adamu ame Eva maloko o Edena. Wah» no ana na' iko oia ia Metusala, ia Noa, ia Mose, ia Aarona. Ua ike pono oia mo kona mau maka i ka hoehanhaia ana o ka Hakn Tesu a me kona make ana. Nana aku la ke Kama'liiwahine Louisa me .na onohi maka ann eva Lorena Falesia, a mahope pane aku

laoia: "He kanaka ano olalau paha kena kanaka au e kamailio [. mai neT, a he pupule maoli I no pa!ia.'*~ - * _ [ "Pela pahu;~ Ua pololei io paha oe e fee Aliiwahine i kamailio mai la. He olalan, a i ole, he pupule paha nei kannka.' A e hai aku aU ia oe eke Aliiwahine, he kanaka piha kupHīia'm loa keia, a he ku no hoi kana mau hana i ka aiwaiwa Sua ole. E kulou ana na mea u pau imua ona. 0 oa me» paakiki a pau e like me ka jj.ohaku t ka hao, na paia hale pohako, na panihao a me na mea kino paakiki a pau, e liio no lakou i mau'mea helelei wale. "Mai manao kekahi kanaka, ma kona ikei'aua aku iaia (Benekosa) eku ipmi ana, aohe mea eha a mea make aua e paa mai ana a pulale &ku ua kanaka la q haua iuo aku iaia, ms ke kipu ana'ku paha iaia, ooki ana aku i&ia me ka paliikalia a hoopoino aku pah« iaia ma kekahi i ano e ae. He kuhihewa loa ia uia aao ana peia,. £ makaukau mau ana o £enekosa e pale nona iho i n& wa a p&u.

"Ua pita& koua oi&u ouohi oaaka I me ka uwiia. . Aia naa kona poho- j iiam m popoalii 4 kaul&aa loa o He-; o kona mau wawae, ua like i me na wawae , pālauiimo a mama | loa ona aiwtolope uaaluna o na j m&uoa. O koua manaraanalU\.ia > i. hiki. he iknika koua p« ai t k*hi kualiao «. ke kanaka !uuari<, Ima b« waui IoU I la i ; puliiui eka Ma ka hehi < lu.oka' • - 'uouii ksipu;ū 1 ka | t liouua, o jili aui no ho pu.ilikiuia j uui i m«kftvikau pono 110 ka j kaua. Ua hiki i kon;v uaau liaia ke l hoo!«;iiie]if \ke Hhhi a iv,t> k;v pa J pnkAlaki ana a kt» inr> —c hoohwma i ni» hoi 5 kn hat\vipanvi?>a & k«p!kipikio ana ana ah' oka moaua. E j ko Kama'liiwahine, aol\o lua o ka treliweli i loaa i noi kanaka a ke ku P3;anaha mii wat? t " \ mai ;\i o ī/wna Fal?^a : a ho wahine hol j ma.r«>!a i k?Kahl kani». o<v?v! is kano* kaM Ikl o<> e rno;\ holuholu Wa &k\) \o kamabso o na knpalanaha ? £>$ntla iloko 1 i^l

nekosa, alaUa, ike oe i ka Ui o Italia e walaau ana me kana ipo pe@poli. • * " Mahope iho oka paxi ana o na olelo a Lorena Falesia i pane mai ai | imua oke Kauaa'liiwahine Louiea, in wa i olelo hoomaliēlie aku ai ua Kama'liiwahine neiia Lorena FaJesia i ka i aua -aku: "Heaha la hoi. E hooiana no oe i kou manao e kuu keiki. E loaa j . aua no ia oe na mea e maluhia ai | qe, a e pakele &i hoi mai oa hana eliaholo eleele. mai a kela kanaka, e Uke bqc Wa loihi o kou makemake ana ia palekana. "A eia ka'u ia oe e kuu keiki, mai hoopilihua wale oe i kou noonoo a i kou manao hoi no na hihio kupaianaha i puka mai mai loko mai oka puniu poo i piha i ka 1010 hehee. Ma na pilikia a pau 0 kela ame keia ano e loohia ana maluaa ona wahine, e like me kou , keaoo, ualilo na paia o ka hale ] hoohiki nei o Sana Deniaa i wahi e malu ai ia mea pilikia. Ua hiki i paia o keia Hale Hemolele k<i kue aku i ka mana o k& po, a oka 01 loa aku nae hoi, o ka ikaika o na keiki a kanaka. Eia kou wahi e malu ai. 0 kou puuhonua keia. A akuu kaikamahin«, pehea la kou I manao i keia wa?" | "H« makomake au maanei au e i hoomaha ai—ae —maloko nei o keia - hale hoohiki o na Virigine Karamela, e hooluoiu iho ai au i ko'u kino. O ka'u uku e hookaa aku ai no ko'u | noho ana maauei oia no ko'a | lako hoonan 1 . uei, O keia, wale ne ka'u uku e haawi aku ai ia oe aohe meae ae," wahi a Lorena Falesia ka Ui o Ita!ia. i īa wa i waiho aku ai ua Lore.na Falesia nei ma'una o ke pakaukau he m&u apo lima gula i omauia me ua pahoku makamae o na ano he i nui, na, koino daimaua, rube, opa} onika ame na pohaku kumukuai i kiekie, na pine oia ano hookahi no a me na kula-pepeiao oia kaiua like i hookahi, i hiki aku kahuina waiwai; io ika 20.1KK) karaunu (ualike ia nie §20,4001. Alaila, pane aku la ia i ke Koma'Kiwahine Louisa: *'No'u ponoi no keia mau mea'hoonani. Ua haa | wi maf 0 Benekosa, kela kanaka kupaianalia a knmahao, i keia mau mea hoohiw.ihiwa ia'u ma ke ano owau ponoi ka oi*. o keia mau waiwai. Ke liaawi aku au i keia mau waiwai no ka poao a me ka pomaikai o na hana o ke Aupu' ni oke Akua. 0 ka waiwai hoo kahi wale no o kela kanaka a'u e paa nei 5 keia wa, oia ka' lio ana i haawi mai ai ia'n nona r ka. moa o Nihianmoe. Oia hoi \a lio uana i J hoopakele mai 'a'u mailoko mai o . ka poi"o. Eia nae, ua makemake . tio att e hoihoi iioo aku ia lio iaia, | oiai, nOna ponpi 110 ia." ; Ma keia wahi i hooki iho ai o Lo- ■ rena Fa!esia i kana kamailio ana,' oiai no nae kona niau onohi maka : pioo e hakapono ana maluua oke ; KamaMiiwahine Louie», a ia wa i haloilni ae ai na waimakama kena ] msu maka a hiolo iho la ma kona ] mau papalina. Pnili ae ls kona mati Hma eUia i kahi a me kahi, kukuli iho !a oia ilalo, ame ka leo piha walohia, pane aku U ia: 1 M E ke Aliiwahine, e aloha mai < oe i ka uhane poino, ka uhaue i poi- ■ pu ia e ke kaumaha a me ka luuluu. E ae mai oe o ko'u home keia e noho ai. Ae —maanei au e noho ai a hiki ika hooluolu, ana 0 ko'u kino. "E kau mai ke aloha a me ka maIu o ke Kahikolu Hemolele maluna on e kuu keiki. Mai keia la aku e ' noho ai oe ma Sana I>enisia n?i,' e liio oe i ohua no keia hale. A ' ma ka wa e ikeia ai kau raau hana ■ ku i ka mihi, a hoi ma ke ' alahelo o ka nohona l\emolete, alai- ] la, e lilo nooei w&hine uiateremotiio ' i\a ka Hakn Te?u. A ka hooia ae i nei an inma o ko Akua a imua no ] hoi on, aole he mana malalo ilio okaT a, e kaili aku ia oo mailoko ! akn o koia wahi, ke 010 ka ao ans a ] ks\ T.\nu Kiokio o kela hoaio. v Ia wa i aku ai o Fnlosia ! ua wawae o ko Kama'liiwahiue a h<wwi aku la ow i kana mau hoo uiiūkai ana. Aka, uie ke ano « loa ok& loli siu ao o kona mau loua i» nunawa, ua haikea pu ao U ia, amo ho laukea la o ke kino aoho oU i'oko on;i, a wa \ku iao" ao a> ihnu, • pthoiho? līmame. ilW)* '«'V

ano uluahewa nui, a mahpjg9 leu ibo. la ia, me ka haalulu aaa o kinp a pau, ? kahe iho la nakolū hou ma kooa lae a ioa na pa palina, alaila, me ka leo i hoooaue nui ia e ka maka'u me ke pihoi'uoi, pane aka ia ia i ke Kama'liiwahine Loti]Bfl. "Anwe! Aawe no ka hoi—e! Nani ka o maee!© ana mai oka maka'u a me ka weliwe!! nui'iloko o kua puuwai! He ann —el He anu! He anu koo-u ioi aku i ko ka.ha,u ke holopuai eei i kuu kino. Auwe ! Oua kanaka ae nei keia — eia oia ke hele mai nei no loko nei o keiahole —ua kqmo mai nei oia maioko o ka pa pohaku puna e hoo pnni nei ī keia hale hoohiki —ae — ua komo mai la oia e like me ke komo ana aka malamalama o ka La iloko o ka pūka-aniani. Ea — ea —e_ hoopakele ae oe ia'u, He anela luku kela rfo ko'u wahi kino opiopio nei. A.i% la ua kokoke mai oia. E ke Kama'Uiwahine, aole anei ou ike wom ia'u e haaluhi aku la ioaua ou? Auhea oe eke alii» ua puni loa ia' kuu kioo i ke anu koo-u ano e ioa. Ē hoopakele ae oe ia'n, eke Aliiwahine, E wiki. Mai hookaulua hou. Ei ae aa kana ka oei ke pii mai nei ma ke He hoea mai koe ona lloko nei o keia keena." Alaila, pane mai la o Lr>uisa, ke KamaUiiwahine i oleluia, ka Pua Lilia o Farani. k& Ui Haaheo o ke Kupulau, a o ka Opuu Koaelani hoi 0 Sana Denisa Hale: "E kuu kaikam&hine, mai piho s hoi oe, aole hoi e maka'u, He kokna ko kana. Ke ike aku nei aa Ika haalul'a o kon kino a pau. Aia na knln hon pnannanu ke makili ! mai la ma kou lae'a xna kou papa- ! Kna. Aka, no ka hitti i kekahi ka 1 naka ke komo mal maloko o ka pa pohaku puna o Ī>eussa nei, e lfke me wale ana oka ra\ , lamalama iloko o ka paapu ōke &aiaai, he uiea pohihihi loa ia. A mai. hoopihoihoi wale ,oe īa oe ihO. !! I nei wa i kuemi iki aku aj ke Kama'Uiwahine Louisa ihope, na ike mai la «i# i ke ano okala kala piha hehena a ulala ano e o Lowna Falesia. ' [ Alaila, pane la o Loreha Fa*'Ano la, ke ike net au i ke koni welenia o kekahi mea īloko o kuu puuwai. ■ Me lxe la he koholua la, e hou i& ana m&Uila.'" Ame ka puoho auo e loa ana ae 0 u& Faietiia uei, hooho ae I& ia: Auwel eia k«kahi ikaika kupaia* naha ke huki aku nei ia'u i ona U. Ae, ke ko nei keia aiea «no e i kim kino « pili aku iaia. E paa mai oe ia'u, ek* Kama'liiwahine, o lilo an mailoko skt> o keia romi." Ia manawa i hopa mai ai ke ītama'liiwahine T.-oviisa i tsa o Talesia a paa iho la me ka olelo ana mai. "B hoopau oe i kou pihoihoi a uiuku auo e. m&ka'u oe, \nsk uo e komo euai kela kanaka au, e kuu keiki, e maka'u honua neL ilo ko nei o keia keena ua paiek&na no oemao'unei." » Ua oi loa ae la" ke ano eo ua kai kamahine nei. Hooho ae la no oia: "Eia oia ke hookokoke mai nei— he koino mai ona Hoko o kesa J keena. Ka ike aku nei kuu mau maka i kona helehehma kuoo o ka piha puanu«nu. v<> "& Loren» Fa ! .csU t " i pane n:ai ai ks Kama'Uiwahiue Loum. "E aha ia ana hOi <w? Maaao anei oe e hiki ana i kekahi kanakake komo HtarUoko nei o k*i« Wn* kahi hoi e kt> «ei, aia wale woaloaake lr*h palapala ka Moi tOAt*^ M<» ano malie nuikai, pane aku U o 1 "Aoie aū i lfee, pehea la keia ka! : uaka a'u o weiweU Ua uei, i komo > i umī uei uialokook* pa pohaku o : āaoa nei'? Aka, ota itQ iko aw, a v « ib aku ana tio iaia f % AlilwaMne. e iik* we oe e ike hmai ia'n. Ano !a, <?ia oia k« noi ma alapii. H* omi no antstf i kvv a ho*a tnav Oia 1 nei. T nana he hoao mai |]p<s ok» pka j uaj 054."