Ke Aloha Aina, Volume XVII, Number 23, 8 June 1912 — KA MOOLELO HOONI PUUWAI -NO- KEAKAOKU KA MOOPUNA LEO OLE A KAMAAKAMAHIAI A O KE Koa Nana i Wehe na Pu Kaula a Makalii. [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONI PUUWAI -NO- KEAKAOKU KA MOOPUNA LEO OLE A KAMAAKAMAHIAI A O KE Koa Nana i Wehe na Pu Kaula a Makalii.

Hi'-iii aku la ua kup«na\vahiuc nei i na wahi a pau i haawe hele ai oia iaia, e pii aau iuka o Waikalua i ka mahia , o ka moopiiua ma ke i kua; e hele aaa i kahnkai i wahi ]au limu, oka moopuna no ma ke kua. Helu ae la oia ina ale kipeh l makalae o Mokapu, i ka wai lau poo o Waiauia, na oopu nepunepu maka peke me na opae oehaa kuhikuhinia o Kaiwainui, ka .wai hu o 3launalabilahi, na hoio ono o Makawao, na kalo ulina o Waikalua, opao huna 0 na kaha o Mahina. uli, a pela wale aku. Ko helu la no ua wahi kupuuawahine uei ina kupuua a uie na uiakua o ua moopuua uei, a oielo ae ia ia: - 1 īke wale aku i na maka o ko luauī, ; Aia !a i Kanai o Manō, ī ke nla feus-lima e.Maunahina, Hina, opA, nawali kuu maoawa, ! 0 kuu pu manawa kai pehia e ka ' eha, • 1 ' Eha, hai ka uli a ka laau/ Laau kalaihi ia na ke anu, Onoonou pono i ka piko 6 ke aloha, "0 kun alo —ha, ia oe e Ku. E Ku —e! E noliQ raai 1 kaua. Aka, luliuH tualio ai&i la ke poa o Keakaoku, akila» kuhikuhi iho la k|na mau lima iaia iho, & kiaui peapeahi mai la e hele ana no ia, uae ka ho-elepe Mia niai l na hoaka o kona mau lima, e hoole mai ana, aote 1a e noho. A ike na kupuna ika paa oka manao oka moopnna no ka helo, !!ā i nwe helu hon ae ai na nian wnh', kup\mß 'U. n oW ?*ua ®

j ana me ia hookina ana i na waima j ka o laua,. ia wa i anapu ae ai he owila a ku'i aua he hekili. Akahi ka onohi o ,be «lii; akahi ka pohaKu,- aJua ka maka o ka uwila; alua iwi hoi ka pohaku. Oia hele a k'u&. lima ke ahi 5 kualima no hoi ka pohaku. O ke kawewe iho la no ia o ke kapakapa na o ka lani. Oia hele | o ka un a malie, kupaoa ana o loko 0 ka hale i ke ala o ka hala, ka hinano, Va maile a me na lau aala no ■a pau o ka waonahele.. A oiai no e ho-onaona ana keia mau aila o ka waokele, haalu!u ana ka nu a ka makani. Aole no hoi i liulia mahope iho, komo ana o Kamehaikana, ka wahine noho pali, noho ku&hiwi o na Koolau. Pane aku la oia i ka moopuna ma ka' i ana'ku: Auheaoe.ua hoea mai la au rio ka ike ana ia oe, e kuu moopuna, mamua o kou haalele ana ilio ia Kailua uei, a au aku oe, e ka lani, i ke kai, aia ka pae ] ana o ko waa i Kuaihelani. * no.a ? u mea nui e ae, e hoike aku a J a oe, aka, o keia waie no, e mala- i ma no oe i kuu mau kauoha a pau 1 hoike mua aku ai ia oe. Aia no ia oe kou palekana. 0 ka nui o kou ikaika, oia no kcfu pmihonua. Mk nae, aia oe a malama i kou kapu apau, alaila, mau ka pili ana 6 ka īkaika ia oe e ka moopupa- j Ano, ou mauawa liou aku i j koe e noho iho ai. E ku, e {*eJe ii ka moana wehiweh.. j E na makamaka heluhelu a mau hoa hoomanawauui ho* o keia moolelo Hawaii kupafanaha, e nana ana kakou no ka hoomakaukali ana o Keakaoku no kana huakai. I ka lohe ana o Keakaoku i na I olelo a ke kupunawahine, e. hoolale' ana iaia e hele, ia wa oia i pa'ipa'i iho ai ī kana pu-a, a kuhikuhi aku la ka īima iuka o Alele, kahi hoi a ks kupunawahine o noho ana, oia o Keoholupalupa a me ka nui oliana ; a pau. Na ua keiki leo ole nei ka kena i ka puniu kani o Waianae, he honehone wale no ka ua pu-a nel ia Keoholupalupa: Eia au e Keoholupalupa, | E ka Ui o Kailua i ki wai o Kuwainui; Eia hoi au o 'so moopuna, O Keakaoku i ko kapu hoano o ka lani, O ua lani kupuna o'u i Kauai, | Eia la —ke au nei ike kai; E huli i ola i»o ka olelo, E huli i makua no kekino, A hele au—e, Hele aku keia o ka moana wehiwfehi, 0 na ale kawahawaha ah poipu o ke kai, Kai hohono a Ilinai noho ai. 0 Hi -na —-0" Hina-a-be-ka, Wahine kino lau manamana, K Keoh(> —e — K ike kana, a hele ae ai\, — O oe, o oukou mai no a pau. Ia wa pane aku la ke kupunawahine kupua i ka olelo aūa 'ako; V "E aho, ea, e kau moopuna. 0 kaua ke pii aku i kahi ou mau kupuna, e ike ai oe ia lakou. • "A pau ia o ka ike ana ia ohana ou, nau no « hoike aku i kou aloha i ko kupunakane ia Kamaakamahiai, e noho mai la i Kanai, me ko~ makuahine a me ia ohaua-no hoi a pau ou." Ua pono keia manao a Kamehaikana i hoakaka aku ai imna o Keakaoku. Ua ae mni la oia i ka keaiake o ke kupuuawahine; a ia wa o ko Kamehaikaoa kalokalo. ae la no ia i kona mau kokua mai ka po mai, oia o Kane, o Ku, o | o Kanaioa, o Maliu a me Kaokae, e hoouna mai iakou i na ohana manu & i no ka U. kon pulapnla i ke a.<, oia hoi, o Keakaokii, o hr!e akn ai a hooa b Alele \ kahi o ko knpona^i^ne 0 Keoholnpalupa. ! ole īn, lianwahan ana lta leo o na mabu m'awaho o ka a piha pono no hoi o loko o ka ha!o i na manu 1 hoonohonoho papa hke ia a kohu l moena pawelie no Mokolela, i ka \ ehn kai o Puaena. 1 | Kau mai la o Kwik&oku maluua o ua poo nianu neii & iloko o ka wa pokole loa hooa oia iuka o Alele. Fa aku ae ke kupunnwahine me oh&ua a

Ipau, a e nune lakou. lohe ana i ka leo kab.ea ,o pn-a a, I Keakaoku, A ia iakoa e hoomaj kaukau ani no ka iho i kai o Mo- ! kapu, liuiwa ana lakou me ka hiki i lela nui ika ikuwa aku oka Jeo o na manu makai mai o Mukapu. Pane ae la o . Kalihiiihianuenue i kana olelo ana mai i kaikoeke ia Keoholupalupa; , ■ "Aphea.oe e ke kaikoeke, ke lohe nei kakou ika ik.uwa o ka īeo ona manu makai mai o Mokapu. Oke alii aku kena,.e pii mai la. Na ka eheu oia o ea manu a WaikoUi, e lawe mai la. He kupua ke alii, he kupuaka manu. Ikuwa ka pihe a ke akua ia Kailua nei. Eia ae ko moopana e koeke. ke pi| mai 3a e īke ia kakou. A pan kona ike ana ia kakon nei -a pau, alaila, kau oia ildna o kona.waa o Kaumalieli k vka waa o na kupuna kua vyaa o kakou, oia o Kupulupula; o Kupaaikee, o. Kuhaliimoku, Kupalalake, o Kualart"ffwao a me na Ku ao a pau oka nahele." ■.. ■ .■. i