Ke Aloha Aina, Volume XVII, Number 25, 22 June 1912 — He Moolelo NO KA Naita Leopaki A I OLE He Nanea no ke Kaua Kerusade Eko lu ma Palesekna. [ARTICLE]

He Moolelo NO KA Naita Leopaki A I OLE He Nanea no ke Kaua Kerusade Eko lu ma Palesekna.

MOKUNA X. ■ Ano, e wehe ae aa i ka moolelo A R ike iho ana hi i, Ko iiukmi ni.iu noonoo kuipumu, No ka. hohoau o ka popiliina. HKNin' IV. PartJ. M« ka 100 nui no hoi a piha okalakala, pane aku la o Dnke Leopolo o Austtoria i ka Moi Kikeke: "Na'u n?i na l,«opolo o Aasetu-ī-ia i k.ukuiu ia hae m.a i;i wah.i, A 0 ke k.anaka mua loa nona ka'lima e kau aiia aihhuui uia hae, ia no Ausrturia a pau, Aole oia e iioi ak.u ana. mailuna aku o keia r)iui mf ka uhane ola iloko o kona kino.'' "I keia wa e ike ai o Leopoio o Au.-. turia i ka waiwai io a Rikeke 1 kau ai maluna oka hae «r Au3it-tu-ria a pela no hoi me oe e Leopolo," wahi a liikeke i pane mai ai.

O ka maaawa koke 110 ia a llikeke i lalau aku ai i ka pahu hae Austi tnria, huki ae ia oia i ka liae a kaawale niai ka pahu hae mai, kiola iho i» oia 1. ka hae ilalo o ka lepo. Hehi iho l;-. ia i kona wawae nialuna oua hae la, a o ka pahu }iae hoi, haihai ae la oia a pokopoko liilii. A iloko oka inio ana a ka maka, kiola aku la o Kikekei na pauku o na pahu hae la i ha'iha'iia ai eia. Pane ma-i la ia i ke Duke Leopolo me ka leo nui me he ku'i-'ana la ii;i kahekill:* "Ano, ke hehi nei au i ka hae o Auseturia.!" Aiaila, nana~ pono ®mai la kona mau onahi maka, eaa ana me ka ahiu nai maluna o na Naita. e ku pu kna mo Leopolo. Ninau maj la oia: He Naita anei kekahi mawaena o oukou iaa e kne mui i ka'n i hana iho la?" .. No kekahi wa pnkft!e ua halii iho la ka meha pu mni o a o, o na Naiu e kuku aku ana. 'Aohe leo vwr.e niawaena o lakou, Ak:i, a hala he m.iu minute loihi, ia wa i pane ai la kahi N:»it\ Ausvtur ; a: "Owau ka mea i a'a, e kue aku ia oo." Lla pane ae la no hoi he Naitn, e ike me ka pane a ka NaiU mua. l'ela no ke kolu i psme ae ai; pela ka ha, ka lima, kef ono, a piha paha ka umi o laknu.

Hookahi hoi Naita, oia hoi ka Kla \VAlenaroke, ho Nait#,Hun£garia kino puipui a ka !awaia keiiii He mau paona lehuiehu kona kaumaha; a oiakai o!elo mai: ''E na hoa Kaita, no keaha keia ku lomaloma wale o kakou? E na h o ka makukila a poe keon'imana hsnotiHno im hoi, eia na maiuu wawae o keia malu na o ka liae hanohano o ko oukou iiina."" E hoopakt]e Uakou i ko oukou hae Anpuni mai ka hehi hoohaahaa';a ana e na wawa» o feeb kanaka; a e a'o uku kakou i kahaa kei, ka hookano a nie ka haaheo o Enelani, e kulou oia ilalo me he ilio ia e palu ana i ka huna lepo." Ia pau ana no o na huaolelo a ua Hunegaria nei. o ka henjo ii kiwawe ae la no ia o kana paliikaua maiioko kona wahi, a e !i«e ii!.> ka olapa nu.i a ka uwil,i Ui'' ka hikiwawe lo.i, hahau aku !a 4 ia maluna o ka Moi Ilikoke. A ia me ka hikiwawe loa a me ka puiwa nui j\o hoi, lohe ae ta na mea a-pau i ka Uo aoa o kekahi ilio, a paa ana ks iima •ikau o ka N»ita Hunpgaria i ka waha o ka iiio a ka NaitĀ Leopaki. Aole mea i ike i kahi i hoea mai ai ua Uio nei, u he mea kupaianaha loa iio ia i b,a ike ana mai a ka NaiLeopaki i ka hoea kamahao ana aku o k|ina ilio iloko o ka wa kupono no ka hoopakele ans ae i ka Moj lukpke, a ola haawina hookahi no J-oi kaī loaa aku ia Sir Th,-mss. Hn Uio i)Ookābi oo MM i hoopaM*

»e iaia mai ka waha r>.lhvcii ae o ke tiga. Ma ka wa i paa ai ka lima ka Naita Honegaria i ka \raha o Rusayelā, na pahemo aku la ka pahi | nkn c lima oua Naita ru j i, A o ka wa' no hoi ia i huli ae ai ua i4.io nei a hoi mai la a ku iho la U3a ka aoao akau o kona kahu me ka haka pono loa ana o kona mau maka maluna o Leopolo ke Duke o Pane mai ia k'a Moi Rikeke nie kela ko nui aiwaiwa launa ole, i ka i ana mai: "Ua hoohiki au ma ke kumu nei o kim pahikaua, aole loa au e ohau akn me ka pahikaua a koi kaua paha i kekahi kanaka e hali ana i ke kea o ka Hoola panai o kfe ao nei ma koha mail kipoohiwi. E hoomanao oe, e Walenaroke o Hunegaria, aole na kekahi mea ola kino uhane i ol€jje aku i k&u pahikaua mailukii aku o kou lima, aka, na kekalii mea kino ola uhane ole no ia. A eia ka'u e olelo aku uei ia oe, e ola no oe, e A\ r alenaroke, aka, e ola no oe no ke koena o koii maiī !a, me ka hoom'anao mau lon | an'i ia Hikeke o Eneiani. I Piin no keia'man huaolelo a Rikeke, o kona manawa no ia 5 hopu mai ai i■ ba- Naiia Hunegaria ma kona pnhaka. ITa knpaka ae la na Naita Hunegaria nei me kona ikaika i a pau. Hopu iho la kona maulima Ii na lima pona iwi 0 Rikeke, me ka hooikaika ana me kona ikaika a pau, e hemo ae na lima o Rikeke mai kona puhaka ae, eia nae, ua lilo kana mau haao ana i mea ole. U«v kaikaiia ae la oia iluna, e liko :r.e kekahi panku laau mama loa e na lima pona iwi o Rikeke, a kiola ia mai la maluna o na poo o ka poē e kuk\; ana a puni ke Duke Leopolo, Ua like ka lele ana mai o ke kino nui momoiia o Walenamke haailoko mai o na lima o Rikeke me hfe poka hao !a i hooieleia mai e kekahi mikini kiola poka oia an kahiko.

Leie kohooheo aku lī\ ka pauku kino oua Naita H«negarlft nei, a haule iho hi ia ma ke kipapali; a mai laiia aku kakaa loa aku la oia ilnlo oka p.ili, ai ka ili ana a psa na Naita Hunegalia nei i kekahi pohakn mii ekn ana ms ke kumu o ka pnu o Sana Geoki, a waiho make akn la.

O keia ikaika lua ole a Rikeke i hoike mai ai me ke kupaianaha nui

" i 'ilo ia i mea pahola mai i ka wehweli o.aluna o na Naita e hoopuni ana ike Duko Leopolo. No kekahi mau minute pokole i ku mumule iho ai.na Naita me ka puai wahi leo ole mai a lakon ae. A e like me ke kai mimiki i emi hou aku, a pii hou mai peU i puta hou ae ai na leo o kekahi poe kanaka Ausetu» iia—nakeke ae la ka lakou mau tnea kau i —a puka ae lana huaolelo mai na waha aku o un poe kanakii nei, e kahea ana me ka heliena nui i ka i ana:

"E oki i ka iiio nuku palahalaha a kiola liilii akii i kona mau apana io i m&u mea ai na na mami ko _ mka'" 0 kukahi poe kanaka hoi, oia no na poe pili kokoke loa i ke Duke Leopol6, pane ae la lakou. "Ha oki ena hoahanau,' E malama kakoo ika maluhia- —e hnoma nao ka&ou i ke Kea Hemoiele oko k"ko.u Hakn —e hoomanao kakou i ka Eksiesia Katolika Hemolele Apokolika a me ko kakou Makua Hemoleie, ka Pop? o H ira;\." Oiai keia miw leo hauwalaau o puia nna iloko oka lewa, aia ka M'i Rikpke kt« kn mai la me ka ! pioloke oir o kona mau v ano a pau, a e hohi ana£feo-hok£ona>ra-vrae maluna oka hae o AudHui4a. E ku aiiA ma kona aoao.akau a me k >n;i nqao hema, o Sir Thomas "o (iiK-#?!aua a me ka Naita Leopaki, oiai ka laua ma« pahikaua e waiho aua no mnloko o ko !aun mau wahiKia ti!\o, iu hiki no ke hoomaopopo ia aku, ua makaukau niau no ua mavi K-»ita nei e haawi mai i kekahi | paio, a hakoko hahana loa maluna o ka mea a o ka poe hoi ap»u e l«le aku ana e paio me ka Moi Rikeke. He mau kmiaka kino numu walo no nae laua a i elua a he mau kula na koa ko Hua e hiki ole ai ke ike S kahi ame kekahi. K like no me r.n kiw k ; :r' oli'' 0 na maunA Hihna nvi Sfkotw, pet« i ku iho ai m kanaka nei. E kiai sm ka 1.-opaki o pekotia i ka Liona 0 Knohni»

Ikel* m§ ku n.i b» h*t»lm

Ausi;turi<i me ka maopopo oie oka lakuu mau mea e hana a'i, ia wa i hoi>a m;ii ai ka Moi Pilipo o Fiirani, e ukaliia ana e elua mau Na.ta Farani. Ika ike an?.''<a o Piljpo ia iiikeke e ku mai ana, ua hoike ae !a kona mau ano a pau i ke pahaohao no keia ola kupaianaha i loaa ia Rikeke.

A i ko Rikeke ana mai hoi ia Pilipo, ka Moi haipule o Farani, ua uiī.nlu iho ia ke ano ohilahila malo na iho ona, no ko Pilipo ike ana'ku iala ma kekahi kulana kamehai loa, hc kulana hoi i kuluma ole ai oia, ma kouā, ano he Moi no Enelani, e ku mai ana ma ke alo ponoi aku o ke Duke o Leopolo Auseturia a me kona poe kanaka. Ta ike ana mai a Rikeke i ka Moi Pilipo o Farani. ua kaikai ae la oia i kona wawae mai.luna ae o ka Kae o 'Anseturia a kapae ae la ma kahi e. ī kela wa i ninau aku ai ka Moi Pilipo i ka poo e ana ma ia wahi: "E na hoahanau, heahakeia hau

naele i ulu ae nei mawaena o oukou e ka poe i lawe ae i na hoohiki laahia_ajia malalo o ke 0 ko kakou Hoola. Eka Moi Rikeke o Enelalani a me o? hoi eke Alii Leopolo, Dake o Au? ;turia, heaha keia piliiia?"

Pane mai !a ka Moi Rikebe i ka i ana mai, oini nae ka īnaina a me ka huhu e naku ana il«ko iho ona, no ka hoohalike ana nku oka Moi Pilipo i ke Duke Leopolo me ia, ma ka olelo ana mai: .

"Ua ala mai keia pilikia, au, e ka hoa.hahnu, e Pilipo, e ike mai la mamuli o na hana haakei inoinoloa a keia Duke o Auseturia, wahi a ka oleloia. No kona haakei, ua kau aku au i ka hoopai maluna ona, mamu--1! o ko'u kiola ana i kona hae a wai ho malalo 6 ko'u kapnai."

I keia wa i huli mai ai ke Duke Leopolo a kaaaailio mav la imna o Pilipo:

"Ē ke Alii, Moi o Farani, ko hoo pii aku nei au īnma 011 ame na'lii poo eae o loka nei o ka puali Kerusade, no ka h<ma hoohaahaa ino loa a keia Moi o Eoelani. Ua huki ia ilalo e keia Alii o Enelani ka hae aeto o ko'u Aupuni. Aole'hoi oia wale uo, aka, ua hehi iho oia me kona mau kapuai i ua hae !a."

"A o ke kuoiu o ko Enelani Moi hana ana pela, ti3 ka haakei lua o!e o ka noonoo 6 keia . Duke poo paakiki i kona kukulu ana ae i kona hae raa kahi kokoke loa i ka hae Alii o Enelani," wahi a Rikeke i

pa ie mai ai'iae ke oolea. "Ua iike oo ke kiekie o ko'u kulana me kou," i panai aku ai ke Duke Leopolo i kana pane.

Me na onolii maka piha i ka inaina ame ka huhu, piue mai la ua Moi Puuwai Lionn nei o Enelani:

"Keonou mai nei oe ia oe i|\o me he meala, ke hoohalike mai nei oe ia, oe iho me a'u nei, ke poo Karaunu o Enelani," wahi aka Moi Hikeke i pane mai ai, me ka hoomau ana mai no hoi i ke kamailio ana: "A ina pela kou manao mahaoi apiikoi kulana, alaila, ma ka iooa o Sana Geoki, ua makaukau loa na lima-o Rikeke, e hoohalike i kou kino e like me keia apana welū e waiho nei o keia wahi, a o kahi kupono no nae iā e waiho ai pa apana welu hainaka okeiaano."

| Me ka leo oluola malie, pane mai !la o Pilipo: "E kuu h iahanau, i aole* hoi pela. E opu alii * iho no ' oe. E haawi mai oei tnana*a no'u i e hoike ae ai i ko'u minao hoakaka j a nau no hoi ka hoahanau e i hooiohe mai, a pela hoi me keia j mau hoahanau o ke apo o ke kuika--1 hi, e like me ia i hoopaaia ai kakoō Ino ka pono o Jk§ kana hemoI lele."

} I keia wa * hoike niai ai o PilipO ) i kona hoahewa toa ana ike Duke | o Ausetum, ras kona lawe ana A '• kukulu i ka hae o kona Aapuai m» iUa puu o Sana Oeoki, kahi hoi i !ae ai m alakai ooa pualikoa huiia | oV>juropa, malaila, e ka ai ka pahu ! hae o Knelani. "E hoomaopopo ! kakou," wahi a PUipo i hoomau f mai ai ike kamailio ana, "ua kaheaia keia puu rna ka inoa o ki» Eneknl pat*ror\a, oia hoi o San» Oeoki. Ua ae kakpu i# ia mea; noiaiia, ua !iio holookōa keia p«u malalo oka inoa iiemole.le o Sana Ueoki. Ama ia ano. ua haawl akii kakou a pau i ka Moi o oia ka mea i koleana ma keia wahi, 0 kona luiieaua ana rha keia upaM, oia no ke Jsnlenna ana o ko Eneh\ni ha« ma na iniha It\m Wt» a ?una 0