Ke Aloha Aina, Volume XVII, Number 26, 29 June 1912 — He Moolelo NO KA Naita Leopaki A I OLE He Nanea no ke Kaua Kerusade Eko lu ma Palesetina. [ARTICLE]

He Moolelo NO KA Naita Leopaki A I OLE He Nanea no ke Kaua Kerusade Eko lu ma Palesetina.

%OKUNA X. Ano, e wehe ae au i ka moolelo A e ike iho ana hoi, K.o oūkou iUr.u uoouoo kummnu, No ka hohon'u o ka popilikk. HKNRV IV. p :l rt 1 Hoomau m«i ln n,i o Pilipo ikana kamailio ana ia.ua o kt ; j)nke n Auiio kona kukulu ana i ka «ne o kona Aupuni'ina kahi.kokoke i ka hae o Enelnni a maluna hoi o ka puu o F?an».Oeokl. A pau ka olelo ana a ka'Moi Pilip<», ia *va ī pana ;ic ai ke Duke o AuseUiria i. ka i ana ae: i', wailio akii :,nn an i kein hana a Eneiani i hana iho n?i iniUH o ka Aha Kuka a na Moi, na Alii a me na AHhikaua Kiekie 0 ka I'ualikaua Kerusa(le, 1 ' - l T :>, npono mni 1- ka Moī Pilipo i Vci:» maiino o oa Dnke nei, aka, o Kikeko nae ia wa ua luliluii &e la kona poo a hoopuka mai la oia i knna olelo i ka i ana mai: "E k«* hoahanau' ninik'ai, o Pilipo >I'■} c Farani, aole ]oa <\' i hoohewa' h.-wa i ko'u ano, he kanaka piha nmk mi oīo iui ma ka ok>!o ana, oia hoi, nohe o'h makemake o hoopau wp.le i ka manawa ina ka hoonui ana, nolaila, eia ko Enelani manao, Aole loa au e ae, e waiho aku i ka hanohano o ka iiae o Enelani 3>'iua o kekahi Moi, aole hoi i keka h; aole hoi i kekahi ahnhni o t) ■ paalikoa. Aole no aa i' ue waiho aku ia kumuhana i <• k.i Pope. Owiiu nei o Rikek' :: me na koti o Pe-lekane i kakoo -• ii'i. kanaka koa oiaio o Bekotia, 0 " i, -u na kiai oko Enelani hae. M -i.; i ko ?ana Oeoki hae e ku ai, ao ka hae aūanei e kuku'uia ana nia kei» hope aku maluna, o Sana Oeaki nei, e hoohalikeia no ia nne keia weiu e waiho nei uiaanei. A ke aa ii<-i o Hikeke i hoonawaiiwaii nui j.i i: ka ma i fiva, e paio no .ka haliwi.aiio o kona hae. Oia hookahi u:a kona aoao a i elima mai hoi N;rta nia ka aoao kne mai i.-iia. ko Pilipo- ano he kanaka uia kanaka naauao no 1 ,n . ua ike koke aku la ia. i ka uia n na olelo a Kikeke i hoopuka ni:u ai. Oia mau oielo a pau mai ka nma a ka hope a Rikeke i hoo7'nka mai ai, he maii o!eto an paio no ia i kiolaia mai ic§iia ponoi ona * Pilipo) no kona ho&pono an« i ka nianao o ke T)ttke Leopolo, e vraibo i ka ninau pj|i i ka hoohaahaa ia ana o ka hae o Auae'uria * ka Moi Kikeke imua oka Aha Kuka o na koa Kerusade, A n»e ke aheahe-malie a me ka eluolu, pane aku la o Pilipo: * "Aole au i hoea mai-nei nia keia w«hi, no ka lio-a hou ana i ke ahi. uianao au he hakeke vrai ka'u i huea mai nei ia nei. 0 ka ho-a hou fina ae i kt ahi he tnea ia e nni loa aku ai ia me.n. Noiaila, ke hi.okna wale nei au ia'u iho mai kuu hoaha nan mai o Enelam". e like me ka hookaawale ana o na hoahanau pili aloha elua. Oka hakoko wale no a ii;\ Liona o Enelani a mo'na Pua l.ilia-o Farani, aia no ia nmwaona o .i.■>, koa &Nirakena oka Hikina u.&': Mi' ka huila a»a ae o na hiohiona '' I'u imi na rmka o Rikeke, a nia kona mnu ano no hoi a p<«n, haawi mai la oia i kona lima akau i hele a wiwi pono ole i ka Moi Pilipo me me ka olelo aua ir.ai: "O ka kaua 01010 huopaa ia, ekuu hoahauau «iaio, k:i Moi o ua Pna l.ilia o Farani. Kia mai na maiuu .> ka Uona a e uhi ihu hoi na pua H'ki, kaulana o Farani. A h.oeamai ka xva e hui nku ai na ko* o ke Kea Hemolele, oia ka \va e lele aku ai ka liona a me ka Pua T ī!ia o Farani e paio nie na koa Saraltena." < uiu lin'» iho g me

| niai la i to Dake Leopolo o Auāoturia: - | Auheā oe eka pnkii ruaik;ti, ei.i W'a knpnno e ohi ai i ka hua poniaikni o ke kau malie." Oka mnnao o keia mau 01,-)., a ua Moi i'iiipo nei imua o ]/.opo!ii Auseturia, e pono oia e haawi aku i kona lima akau o ke aloha i ka Moi Kikeke, a e hoopau ike kuee euawaena o l a n.T. Me ke nlolohi a me ke ano noihoi ole, haavyi aku la ua Huke I.popolo nei 1 kona lima, a!'o Kikeke hoi hoopa wale niai la no oia i kona manamanalima me ka pane ana ae 1 ka Moi Pilipo ika i ana: 0 na hana hupo he mau V>anaia i hoowahawahaia e Rtkeke o Eneiani." Huli ino ae la 'ke Duke Leopolo me ka namnnamu ana ae i kekahi niau' huaolelo ma kona waha, aōle nae, i maopopo ke ano oia mau olelo ana i namuuam'u ae ai. Pane mai la ua Leopolo nei i kona poe: "Aohe a kakou iiaiia i koe ma keia walii," „Hala mua mai la o Pilipo, Moi o Farani, a mahope mai o Leopolo rae kona poe a koe akn la ka Moi ī?ikeke me ka Naita leopaki a me Sir Thomas, a me kekahi jpoe Naita Pelekane he nui i hoea hope aku. I kek wa i olelo mai ai o l'ikeke i kona poe kanaka: 0 keia kamika e hoi la me kana mau kauwa, he'kanaka kela i like me ka moō liilii e weli ana kon? ana, me he lepo pele la i ka po, a ke hoea ka malamalama o ka la o kona nalowaie no ia. Nolaila, aole hiki ia'u ke kukulu ole i kekaiii kini maluna o keia puu, no ka malama ana ika hanohano oka hae alii o Enelani, ma ka wa e uhi mai ai ka po. Aohe pilikia oke no, no ka men, un lawa no na onohi maka o na liona Pelekane no ka hoomalu ana i ka hae."' īa wa huli ae la ua Moi; Rikeke nei a kamailio ae Ia ia Sir Thomas o Oiīeseianai ka i ana aku: E Sir ThQmas, ke waiho nei au i ka malu a me ka palekana o ka hae 0 Enelani maloko o ka poho o kou iima." īlooia aku !:t ua Nait i Pelokane nei iimin o Kikeke, nana no e kiai i ka paiekana o ka hae o Enelani, mn ia wa no hoi feoi akir la ia i ua Moi nei, e hoi fcoke lakoa no kona hale lole." LILO KA NAIT\ LEOPAKLĪ KIAĪ NO KA' HAE 0 ENELANL : īi ae la o Kikeke a kamailio aku la i ka Naita ī.eopaki i ka i ana'ku: "B ka Naita puuwai wiwo ole, na aie au ia oe, a e hookaa akti ana no au ia oe i kuu aie, a penei: Aia ka hae o Enelani ke welo haaheo mai la; nolaiia, ke hoonoho nei au ia oe i kiai no kona maluhia* I keia po eku kiai ai oe iua hae la. Mai haalele iki oe i kahi a kona pahu hae eku mai la. A ina e lele hakaka ia m;»i oe e kekahi mea a poe paha e makemake anae hanaino iho 1 ka bae o Enelani, a ina e paio oe me ia poe a ike oe e oi aku ana kou piiikia mamua oka mea hiki ia oe ke pale ae, alaila, e hookani koko oe i kau pu puhi, a oka wa ia e Mki koke inai ai na kokua i ou 3a. A e hoomanao oe he poino nui weli weli ke kau mai ana malunaou, ina e hoohaahaaia ka hae o ke Aupuni o ka liona Peiekane. Kunou mai la ke poo o ka Naita Leopaki roe ka liaahaa loa, a pane mai' la no hol oia: "Me ka hauoli loa ke lawe mai nei :in ia hanohaho n'ini aoe mai, $ ka Moi o Enelani. A e hooko aku ana au i ka'u hana nie ka makaala loa, e kakooia ana e ko'u ikaika a me ka hopo ole i kupeeia me na kaulahao o ka ike kakeiei ka'u mau mea kaua". Nolaila, he wahi nr>ī ka'u e ke aiii, e ae mai oe $ lioi aku au no ko'u halelole e komo ai au i ko'u aahu kaua. He wa po koie wale no a hoea hou mai au no Saua Ueoki noi. Ninau aku la ka Moi Ilikoke i ka Naita Leopaki. "Owai auanei ka niea nana e kiai i ka hae o ke Au» puui I.iona, oiai oe o Sir Naita Leo» paki, o kanwale aku ana mai keia wahiaku?" i'iUie mai la ka Naiia Leopaki: "E kala mai oo i ko'u hoiko ana'kn ia «o, o kuu hoa'loha nei o Rusavela. oiake ku kiai ana ma keia wahi, oiai ko'u wi e kaawale aku ai mai koia wahi aku?" Akaaka ih.o 'a o Rikeke a olelo •rai U m ma PW, K l »'' '

j "0 keia ilio anei ka mea nana- t Ikiai lia hae o Enelani? He keu ta ; liana hoolianhaa loa i hannia e j e ka N&>.,a Leopaki? : Heaha kau | pane no ke'a a'u i hoohnoi aku la ia oe?" : f>īe kn maka'u ole a mo lea \viwo ole no hoi, paneakula ka Nait& Leopaki, ina ka olelo. ana'kn: : "Ua hoohaahaaia anei o Eoelāni i ke kapaiia ana o kona Moi ma ka inoa o kekahi holoholooa, oia hoi, ho Liona, ka mea i oleloia ka Moi o na holoholona ; ao ka Naita hoi o Ppkoiia, ua heaia oīa he Leopaki. Aole nnei o Leopaki he makaainana oia no ka Liona? Aole anei o Rusavela nei, kuu koa'loha, he makaainana no hoi oia no ka Liona?" Kani he-he ae la ka aka a Rikeke a me na Naita e ae no ka noeau o nei mau olelo i puka mai ka Naita aku. "Bravo! Bravo!" i hoohp ae ai o Rikeke pae ka olioli nui, alaila, ninau mai la oia: "Pehe?. ka limia e ike āl'līe"nīālīaāiiīanā" hopo ole a wiwo 010 o Rusavela, ā ua knpono hoi oia e lilo i koa kiai nō ka hae o Enelani?" " A penei, e ka Moi," i pane aku ai ka Naita Leopaki ma ka olelo ana'ku: "Aia no ia Rusavelakana pu puhi e hiki ai oia ke kahea āe i ka'u nmn kokua ana ke makemake oia. ■ Aīii no ia Rusavela kana pahikaua a nie kana ihe i makaukau no ka haawi ana i kekahi paio ooleli iio ka palekana oko Enelani hae. He ikaika ko Rusavela e hiki ai.ke kulai i kekahi bipi ahiy a hina ilalo He mana ko Rosavela e hiki ai ke lele akn maluna o kona.hoa paio,, a enenii hoi o ka hae o Pelekane, e hiki ole ai ia mea ke hookokoke ae ivn hae la. Ua hiki maalahi loa ia Rusayela ke alo i na hauna pahikana a kona enemi e haawi aku ai maluna ona 'a lilo oia i anela luku. no ka uiea iaa aku e paio iaia." "Ea, ho lua ole ke kupanaha o keia ilio," wahi a Rikeke i panai mai ai i kana oltk), a ofelo mai la nu hoioia: "E pono au ke ike maka aku i ka hiki io ata ia Rusayela ke hooko i kana 'hana?"" Ia wa i kaheā iho ai o Kenete i kani iīio': "E Rusavefa, o kiai oe i'ka hae o Ene'ani i wa. Oka mea e hookokoke ana i kahi e ku la ia hfte, e pa.io oe ia kanaka tae kōu ik-aika a pāu, oiai au e kaawale ana mai keia wahi ak\i. Ano, e nana ika Mni o Enehni, a e nana oe i ka hae o Enelani. Hele aku la ua ilio nei, hanuhanu aku la i na wawae o ka Mbi Rikeke a nana ae la i kona mau uiaka, a mahope moe iho la oia ilalo m& na wawae oka Moi, a liuliu ala ae la oia, kuemi hope aku la ahalajhe mau kapuai, huli ae la a aku : 'a a ku iho !a ma kahi o ka paha: liae, a ua like kulaua eku mai ana me ko k«kahi ilio i piha i k& huhu a uie ka inaiua, Kaapuni ae la ua ilio la i ka pabu hae, Hoi o)ai la aku iho 1» aia.ka pahu hae me ka okala kunahihi ana o kona aiau ano a pau, x Ia wa ua hala aku la ka Naita Leo, paki mai luna aku.o ka puu o Sana (ieoki. A o ka Moi Kikeke hoī, haawi mai la oia i ke kauoha i keka hi ona Naita eku pu ana me ia, e kii aku i ka lia«. Ua hooko aku Ja ua Naiīa nei i keia kauoha ake alii. Hele aku la ua Naita nei oaa ke ano maalea, e muki-muki ana me ka panapana ana 0 kona mau manamanalima, me ke kahea pu ana i ka inoa Aoie. ua ilio nei i hoike i kona huhu. M<& malie loa jho la oia ilalo Oia hele hoi oka Naita a kikoo kona, Imia no ka lalau ana'ku i ka hae, oka wa ia i paa koke ae ai kona lima i ke nahu a ua ilio nei. Ahe m f a auwo ia a nu' ka waha o ua noi i ke kahea 1 ka inoa o Rusavela e hoOkuu a« i kana nahu ana. Aole loa 1 hookuu iki ua a hiki wale ikekahea ana akij o Rtkeke; "Rusa\*ela e hookou ae i kf> kana kaokealii!" hwkuu io ae la ua iho nei a ka Nait-a rei ke kauoha a ka Moi Rikek«, no ka hookuu ana ae i ka lini» oka Naita i hoao av e kii kolohe &ku ika hae o Enelani. Ta wa huli ae la na maka o Ruaavela a n&aa a« la ika hao, me he niea la. e naua p*>no loa ana oia uu jvaha, aia no ua hat> nei malunu o ka pahu hae i huki ia ae ai ia ihma. ia ike ana aku o Kuapela welo baahw ana no ua hs»i» noi ike ahe » hi!>*

mai la i ki Moi Kikeke, a mahope ' hele uoai la ia » hrini iho la ina j tapuai wawae o ka Moi, a kueeoi aku la i hupe, a hui aku la uu koaa | kulana k : ai ika hae alii 'o Eoeilani. | Ua iilo ua iJio nei i mea na Rike--1 k«; ame kona mau Naita e mahalo ; nui ai. Amaka wa i hāalele ihb jai ka Moi ame kona matf Naita 1 ka puu o' Sana Oeoki, ia vra i hoike | aku ai o"Sir Thomas ia Rikeke a pela hoi i na Naita e ae no kona pa kele ana mai make oia i īeekahi" tiga ahiu, a i ole ka iliu Rusavela, pake le ai oia. Pane mai la hoi ka Moi Rikeke i konamau hoa: "Pomaikai maoli ka Nait» Leopaki i ka loaa ana iaia keia ilio waiwai nui. 0 ka ike a me ka noeau oke kaoaka, ua loaa no ia i kela ilio. Aole hoi he olelo ana nt> ke kanaka, he uhane i'ke ! kona. O kela hoioholoim $ahs~£ōTī?r ona uhatieike; eia nae, ua hiki ke hana i ka hana soi aku i ka k e ! kanaka."