Ke Aloha Aina, Volume XVII, Number 26, 29 June 1912 — KA MOOLELO HOONI PUUWAI. -NO- KEAKAOKU KA MOOPUNA LEO OLE A KAMAAKAMAHIAI A O KE Koa Nana i Wehe i na Pu Kaula a Makalii. [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONI PUUWAI. -NO- KEAKAOKU KA MOOPUNA LEO OLE A KAMAAKAMAHIAI A O KE Koa Nana i Wehe i na Pu Kaula a Makalii.

i lka ike ana mai o ua h?e nei i| ke kaeaea oka ikaika e paa ana i j ke kuau o kana hoe, o ka wa ia i o i mai ai me ka hikiwawe loa kona mau aweawe, kiki i.ai la ka lepo ali o «a hee nei maluna oia nei, a ' iho okoa mai'la kona pno -mp lrona mau niho nlmui e nanali i ka moo-' puna leo ole a Kameh.aikana. Oia ' inau hoeueu ikaika a ua hee-palaha ' i uei, ua lilo i mea ol§ i ua kieaea nei 10 Mokapu. •: ; 1 Hele mai la no na aweawe ōoa [ hee nei a olokaa wale' iho la no ma f waho oke kapa lan-nla oia nei, ° J ka wai lepo nli o ua hee la, ua pn" ! lelehua wale ae la no. A o kona poo [ ia oili ana mai, ua paa aku la i na j poholima o Keakaoku & ma-a-a ana ' kona mau 'awe, e lalama hele ai ■ ka lewa. īa opa ana iho no o na ! liaia pukani oolea o Kenkaoku, oka lele ae la no ia oke aho o ua he e | nei. O kona make iho la no hōi ia. Ia wa i lohe koliuliu aku ai keia' i ka pae ana mai o kekahT leo raai ! uka lilo mai o ka kina: j "EKeakaoku —el Hooleina ma' ! kena kupua iuka nei o ba aina. Aia ! | kona vralvi e noho ai oka ua poai i haia o Kahaluu.'' 0 ka manawa no ia & i kiola aku ai i ua hee nei a haule ana i Kahaluu. A kapaia ai keka 1 hi aiua ma ia wahi, o Wai-hee, ma j mnli oka haule ana o ua hee nej j ma ia aina, a kahe-a-wai hoi ka wale o ua hes nei mai uka aku o ka j aina a hoea i ke kai, a oia ' kuom i kapaia oia wahi o "Waihee." / 1 keia make ana o hee mahola 'a Keakaokii, ka moopuna leo ole a i Kamehaikana, o kona ho<*huli ae la no ia i ka ihu o kona waa ma ke, alaheie hoiliou i,k« ki>:no ana aka l/s, oia paha ke kukulu I ka huli pono ana ae o kona waa e like me kniia i manao ai o ka pono ia iku i koua makemake, ia wa j i onoo iho ai oia i kana hoe ike kai, a he kulai ana na ka lima he. ma, a he huki Iwpo aaa iu k* akau, haiulu ana ka nalu iiakēk» ka papa iliili o lalo, fl&h*ha liilii na knmu ako'ako'a, latia kela a mt> keia ano litou ilnna o ka !li oke kai, hele ant* ka waa oia nei, oia no oo oka p«pa he£ nahi, $ lelo pua-o ana ilnna o ka \Sx*a o kanalu he kapaepae wat« no fo ka ra nei' hoe ma ka sVan a |pe ka hema o »* m '|. . "

3 He imo ana iho na ko ia nei mau i maka a kaatat| ae, o ka Wa ia'i oili i pono u)si ai lae i' lalo pono ae oia nej, a waīho. ma? Ia - j o Maui a me Molok«ii ko nei , aoao hema. I ko ia nei waa no a ■ kaalo pono aku mawaho &e o Ma- » kapan, pouli mai ana ka tnoi pna i kp uhi a ka ohu. Aohe wah I j i koe o ka ilikai. Aohe ikeia aku o i mua. Nalo o Oahu iloko o ke poī , pu a ka ohu, a nalo po o Moloi' kai. Ta wa! pa-6 iho" kekahi 'eo hawanawanā ma ko ia nei pepeiao: "E1 Haha poele ua kanaka, ua po'i pu mai la ka ohu a ke kupua IK3ele ke ala o kamahele. Hoopili ia ae o unahi Ike-loa i ou tnau maka i ike oe i koti alahele." j Na nei leo ka hawanawana i ko 1 ia nei mau pepeiao, o ka mikl iho la no ia o ko ia nei mau lima ia ""nnahi ileoha'inaka akan a me kona maka hema. T nana aku ka hie o ua mau onohj maka nei ona īloko o ka pouli po*ī pu o ka oīiu, he akaka wale ia no o 1 Haleakala a hoea i na paemoku o ! Ku&iheiani ma, Nuume-alani ma, a pela aku. , I Pae fcou ana no ka' leo hawana- ; wana ma bo īa nei raau pepeiao i !ka i ana iho: "Ua nalo o Oahu, nalo na moku o Hawaii me Maul, t nalo o Kanai me Niihau, kapae aoao f o Lehna, nalo i ka po lilo loa o ; Kaula me Nihoa, eia oe ua aneane i ke ala a ke kuukm£; Kiloia, halo ia, nāna ia aku o mua, Ei aku ke 'koloKe a oili mai, oia o ke A'u-lele- ' kai. I nui ka ikaika, i nui ka mana, i nui ke koa, kupee a paa ka nohona o.ka waa, ua kanaka e ha»ka me ke A'u-lele-kai." Ia pau ana ae. o keia mau olelo iliawanawana i pa-pa pouo iho i ko i Keakaaku mau pepeiao, ua wehe ae I la ka pouli a ka ohu, a moakaka . molaelae mai Ia o mua, ahu wale Uapoai lanii ka ike aku aku a na j maka. Ke hoomaopopo la no hoi j oja ī ka liawanawana -'ana iho a ka leo" iaia, e makaala ōla ia ke A'u- ' jele-kai, ke kupua ihu oi o ka moana kai uli kai hohonu. Ke ike aku la no hoi oia i ka ula pu ma* ; mamua o ka waa, a hoomaopopo iho la no ia o kahi kupunawahiae . leho iio ia ona. | lai» no e nana pono ana imua, j ike afcu la ia 1 ka pii ana ae a keka hi wahi mea 'keokeo e !iko meb£ ao opua la' uaailoko ae o ke kaiy 0 j ka oaea kupanaha nae aua i Vwina- , opopo'iho ai, oia ka nui a ' uuku ole iho o ua waUi mea peokeo nef ana e ike aku ana. Aoleuo hoi j he pii hou ae Uuna, aole no hoi he j emi iho ilalo, A iaia no e hoomau ana i ka nan* ! ao& i ua wahi mea keokeo nei, ikp j holiolio aku la ia i kekahi mea loihi 1 launa ole e lele mai ana iluna o ka , ili o ke kai, oia no oe o ka lele a ke I kahi pua i ke'a ia iluna o "kekalā puu lepo. Ia wa lohe ae la keia i kekahi leo o ka oili aua mai mailoko mai o kg kai mamua pouo aku ona: j "E Ku —e! Ku oe i ke A'u-lele-I kai. Ei ae la ke oehuehu mai nei |kamoana. M I I lawa no a kuu iho ua leo nei, \ he olapa ana e like me ka uwila ike I aku la ia i ka a mai o nei tnau ] maka nunui elua, a .o kona kino aole no i kanA mai ka loihi. 0 j ihu oi o ua A'u-Wle-ka; noi, «a hele a wakawaka na niho. Hu ka wakaui e pa nnvi ana i ka . ikaika o ka lele ana mai a ua A'u* x lele-kai uei. Ma ia >va i holo koke iho ai ka noonoo iloko o ua moopuj kameh;Vi nei a pā, o hopu oia i ua hoa psto noi ona. T kona nukankau ana e hans\ ike akvi la oia i ka o?Ti ana mailoko ae o ko kai o kahi knpuna wahine leho oiia. Pili ae la ua leho nei malalo o na A'u-lole-kai nei, i o kona wa i*. i ume koke ia sho ai ilalo ka wawe loa, a nalo akvi U Una Hoko o ka hohomi. hvx»kn* iho k k» wa* o KwkAokn, * iho i k» hakaka wliweli m&w&eua o a me ko A > u>h>il>-Iwrt. 0 ka tooa oi o H t\a\ka a h$Q *nsv i IWa» W #

r[lnnaoke A'u-lele-kai. Hanan ae Mīa o Lsho ina piaeoe, i na np'Ai, i . I na p-ulelīolehe, i na"pā"-pā~ūī~ i' na l'6lepe, xna pnpu, i naipīpipi, i na ! , haukeuke, sna hihīwai, i iia aho i |'pnpd "no a pao o loko o ke kai hoho jnu a na , kahakai, paa pono n ■ A'n-lele-kaf la man kino !a\J mānaj mana o Uiai ka nukn winiwi- | m oi maf o ke Au-lele-kai a hoea i ! kona hi'u. j Mamali oks kanraāhā o"kela man ' mea kino pu'pu ako'ako^a'V?"'kai ■na ko ia pu ia iho* lVfie hoomakna oua nei lo aku la i ka opu lipollpol "hohonii o ka moana, aohe ola 5 koe iloko ona. Peīa i lanaklla ai o Sa- ' lihilihianuenue malana o kft A'u- j Jele-kai. " \ : ] Hala ae la keīa pun make o tia I ; kēiki leo ole nei o ria pali hookui o ' na Koolan, an hou akn la no koia "~o be kai lōā. Qiā~rieT~rin maßope" 0 kalii kupu&awahine leho no hoi ona, aia no*mamuā pono' akn ona. Holo aku la no ka waa ota nei", aole hoi i ka holo alwa?wa, o kah* holo no hoi a l&he no i ke kaheaia aku. Aolei aui ka i&; hqhtilu i i mai ana ka moana, apiipii na ale kawahawalia o ka iiohonu, pnleileho mua, owaowala o hope o ka waa oia jaei. Alaila, hakukoi ka hoohuoiilokoo.ua %iki leo nei o kahi mokupuni o Mokapu i ka ua Mololani, owai la hoi ke kuo mua akn nei, e kaiehuehu mai nei nā ale o ka mo&oā lipōlipo. Lalaii iho la no ia 1 k|i unahi, ia Ike-loa, hoo'pili ae la do Ika onehi akau a lele i ka onohi hema. I nana aku ko ia nei hie, ike aku la keia he manu e lele mai, ana. Ia wa, lalau iho la kei» i ka ipu leo a ia, nei, pili i na lehele he, hoouoonoo no hoi ka aoonoo, i& w» kani koh&koha ae la ua pu-a neij Uaiai—e! Ua iail Ua lai i ka naue & ke. pkui Ua lai Ahiki i ke kiei ia Kawniiuii; | Ua lai Mokapu ua i Ga laj Kuuanu ike Kolowaku _ } Ua l%i i kē Kawelu 4> J Lai—Uoolai —e! t ... 1 Hoolai wale ana ua mann, ' 1 lefe mai nei, hoaka f ka maka, ] Knn mānu. Ahe īnanu—e! Ta wa pa-e mai'anlk -leo nian loko mai o ke kai, a kupinai ina"nal ololo; 1 Aalw kena he mwiu» e kuu E kuhi la oe i ka i'a eheu poo pueol q kai uli kai hohonu. 0 ii;i e ike ' oe, .• He kupaa, he ilikani no ka hoho- ■ no. IK«—e! Tīmiakahanu, I A a kau* \ Koaihelani, | 1 NiHMae&laui. kuu ka lahi o ka miUea k&i hee kai. EKu—«l I nui ke ahoH O Hihimanu-poo'pueo ke kupu* Inoo. Aeta i pau.