Ke Aloha Aina, Volume XVII, Number 30, 27 July 1912 — KA MOOLELO HOONI PUUWAI. -NO- KEAKAOKU KA MOOPUNA LEO OLE A KAMAAKAMAHIAI A O KE Koa Nana i Wehe i na Pu Kaula a Makalii. [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONI PUUWAI. -NO- KEAKAOKU KA MOOPUNA LEO OLE A KAMAAKAMAHIAI A O KE Koa Nana i Wehe i na Pu Kaula a Makalii.

Mamuli o ka paa pu Tana o k e kiuo o ua Moanonuikalehuai poo puhi nei i na kino papaua o Kalihilihianuenue, ua haki pu ia iho la Jrbna kino eke kaumaha oua mau ptipu niei oke kai. Oia emi ~hoi oi ke kino o ua puhi kino moano nei, a Hke-a-like.o ka moana hohonn o

ka moana Hpolipo, ia wa 3 oni ae ai ua i'a nei me ka ikaika loa, ao ka helelei ap la no ia o na papaua, na pioeoe, na pipipi, na opihi, napupu, na hawae, na ina, na wana, a pela aku.

la ike ana hoi o Kalihilihianuenue 1 ka helelei ana o kona t»ao kino menehune i pipili aku ai ms ke kino o Moanoimikalehua, o kōna wa no ia i hoolele hou iho ai i na kino pioeoe nei ona, a uhi paa hou ia iho la no ke kino ouaPanei, mai ke poo a ka hi<f, aka, ia onl hiou ana ae no o ua momo nei, pnehu liiiii hou no nei msu kino pioeoe o ua lani-wahine-alii-nei-o-Puua.

I noi hoea pono ana o ua Moanonuikaleliua nei i ka ili o ke kai, ia wa i manao iho ai o Kalihilihianueanue i ka make o ka moophna, oiai, hookahi ponoi wale no ana wahi pono i koe, oia ka mimiki ame ka puku ana mai i ke kino o ua naoano poo puhi nrf a noho iloko o koila kino. Ia wa p hoomakankau aaa o Moauonuikalehua e lelo aku p. poi 5a Keakaoku. okawa ia a KalihiHhiauuenue i kahea uiai ai i ka lAoopuua ma ke mele:

Ua la —i — ■ Ua lai Pona paia aia i ka haia, Ua lai na pue uala hoonee a ke kapuna, Ua lai na ala paa o Kaueleau, Ua lai ta wai koo lihilihi i ka maka, Ua lai ka nu'a moena o kuu aina, E Puna — I Eia au he ōiamo, heoiwi nokaaina, Nana ia mai ka lau, ka liko alii o kekapu: E Ku —e! Ē Keakaoku hoi! Pili ke kino o ke kapuna, hela ino; lino lalo o Makaukiu, Ke amio ia nei fea auau-ki, %aleNalowale paha auanei 00, e, kuu moopuna, Owau paha, ke kupupa ke ike hoii * ole ia oe, Faa ia ko uioku o lilo, E Ku —e! Kaohiia. \ Lohe o Keakaoku i keia kahea a | kona kupunawahine, ia wa kuhi iho la kona lima i kana pu*a, pa'ipa'i iho la iaia, a knhī aku la i ka punohu ula e uhi paa maf ana mamna aku o ka waa, oiai, oia'ka uīa wena 0 ko kino t?ho o ?Kalihilihianuem:e 1 oili niai loko ae o ke kai, a lele ana ilona. 0 nei kuhikuhi ana a ua keiki leo ole nei o na pali hauliuli o Koolau i kana pu-a, e kauoha ana ia, e pane aku ia i ke meie uwa lo ake kupunawahine i kahea mai ai iaia, e like hoi me ia i hoikeia ae la. Okawa ia a ua pnniu kani nei a Koakaoku i aka ai:

Ua la —i! Ua la—i līeo'ui i ka ua Kupakupa maiikekai, Ke lōle ae la maluna o Maelieli, ka huna o ka u» iuka o Ahtiimanu, Manumanu ko %ino i ka hiua ake aloha; Aloha mai au o ka u& Apuakea, Oia ua Kamakahala i ka uka o Nouanu, Hoanuanu ili wale kaoa i hele mai nei, E Pnna paia ala i ka hata, Moe malio ia kai o k* hafeu o kaua, " f Hooknuia mai b Mojmonnik*ld6\ia, ow»u k* hoa paio, ] i 1

Owp.u uei o *ka moophna a Ifama-a--ka-Mahiai. EiPuna—«! ; E Puna ho—il ■'""*V M067 Tfice~»aalie ia ke kar o haku, f j Eia au o Kenkaoku ; Lohe <? Kalihilihianuenue i keia kaa a k* woopuna, ia wa oia. i pane t»ai : j "Healia la hoi. Nani ia ua papamai la oe ia'u,. i ku kupnnawahine I e noho malie au, a nau ia v e knu moopnna, e Imi mai i ko kaiia pa lekana. Ua _raanao hoi au na'a no la hoi e mimiki mai ke poo oia pohi oilo*a paa pono i na hene o

na moku elua, he opa wale iho no la hoi ka'u, kapalili kona pewa'hiu ike kai oka haku o kaua. Aka, i naaa aku no au ia oe, e kutt moopuna t ai make ole ko hoa* paio ia oe, alaila, lele aku no au e kokua ia oe. Aole au e nana maka aku ia oe, e kuu moopuna. I lawa no a pau keia ma» o!ekf a .jKalihiiihiaouenue i pane mai ai j kamoopuna, iawa i lohe aku ai o Keakaoku i kekahi muka mai īoko mai oke kai, a hele ana ke poo 'o nei puhi iluna iloko o ka lewa, a kiei ana malnna oia nei (Keakaoku) Pa'ipaM iho la p Keakaoku i ka pu a ana, e*pane ae i huHolelo ma kj laua aoao no ke kiei iho a ka pahi. oka iianawa no hoi ia i walaau ae ai ua pu-a uei: O ka puhi—o ka puhi oilo —e; Oiea puhi—a he puhi onio—e; O k» he puhi a-ioloolo —e; Oka puhi—a he puhi i)i alualu—e; 0 kapuhi—a he puhi omole —e; oka pqhi —a he puhi laumilo —e; Oka puhi—a he puhi paka—e; Oka puhi—a he puhi ka-pa—e; Oka pnhi—a he puhi kauwila —e; Oka puhi—a he puhi opnle—e; Oia kakahele o ua pu-a nei a pau na ano puhi a pau, pela hoi me ko ,'lakou mau ano a me ka lakon hana, ! huila ana lie ahi i ka onohi o | ao, a ku 1 ! ana ka hekili, a kipi iho la kc poo puhi o M"oahonuikalehaa, maluna Keakaoku. Lete ae la Va hiu o ua moano nei a ku pololei ilu nx. Oiai ke poo nui weliweli o Moanonuikalehua nei e iho iho ana»

a kolili hoi koai pewa hia iloko o ka lewa, oka wa ia iku ae ai o Keakaoku iluna me ka makaukau ioa no ka hakaka ana me Moaiionuikalehua. la kokoka ana iho o ke poo o aa i'a kupaiimaha nei malaua pone fho e Keakaoku, oia ka manawa aua moopuna ieo oie nei a Kamehaikana i pai ae ai ma ka papaiina akau oua poo puhi nei. Ika loaa ana no o ke poo o ua >toAnonnikatehua nei ike pa'i a Keakaoku, ua ike ole kēla ame keia apana oua poo aei i kona wahi i pili mua ai. A o ke kino moano hoi i pili ai ua poo aei, ua iamo iho !a ia iloko o ke kai lipoiipo oka moana. A pela iho ia o Moanonuikaiehua i uoake a 1 Keakaoku. Hala ae la keia pnu tnake mai a Keakaokuae, ialau no keia i ka hoe. la onou ana no iloko o ke kai a ia hue sna no hoi, he mea owe ia o ka ilīiii oka papaku o ka mo&ua, hele ana ka waa ona i ke ehuehu o ke kai. Ke kokoke aku nei keia 1 ka mo* k«purti o Kanehunanaoku, a ina* ka!a kahiko no paha keia iiaila, iua aole na knia i loaa i»ia ' taa kona alahele, »ka, mamuli o keia wau kuia, e like me ia a e ka tnakamaka hohihelu 5 ike af> Bfei, na houloiohi toa ia kona hooa t ka mok«puni o Kanfhunamokī>. Oiai ka waa o Keakaoku, e hoto «iku «na, ike sku la oia i ka leie uaai o keia wahi moa eleel# maluna ae oka huina aouli, a lalau iho la: oia i kaaa pu-a, hoopili ae la i kona I nuku, rae ka hoonoonoo arsa ihe> i\o ko ona.* la wa i kani »o ai mpu a nei: He manu! Aial&ke lele m&i la, Ke aau aiai la i kalewa, ilo v? Aiaiia, paxw mai la kahi kupunawahine, o KaHhiUhiannenua, 1 ka v uiili: Aoto kena ho manu, o k«t» mtx>P«na, Ao!r hoi ia h<> ainaHe ofa loa no—e —he 010 !or no»

0 ka tnani kena, o NiiiM-inne- * fcwa, Ike mai lt uā iii niSnea nei fa fx>, []B0(5lele »e4a i o kr>ra kitro t [ ' ■ - ilmia, : A ike aku la oe he kino mnnu. I Aobc oae, Me.miia o¥»Wki ana i« Kt aVs- • ' oka ke hooimkl &ao ae i hnaoleio, ' ike ac {a i» IM.- īho, mp i hc poipu ana'la na kekābi po kono-- | uli eieele. ' la wa pae tsiSf ifcl:a leo t o Kallhi ihianūenue ia Va ana mai: ' "E Keakaōka —e! P'apapati r kaua" he aa ko ka hale! 15ia 7 kaūk Ia ££ hele nei iloko oka opuana ! n]e o A "heaha la hoi, Nana na ka mano, na'u akn hoi na ka leho, pau o loko nei o kona kino ika okiokiia e a*n. Umiia ka hanu 6 Kq. Hoenea aku ta kahi manamana wavrae o Keakaokn i knna pu-a, e 1 'k? rrn ke aho, e papa aku iaia, aofe oia e hooluhi raia fho ma'ka okiokī ana ia 'loko o?* inhi-mo£fawa, hē hana hooluhi wak no ia faia. fR like oie keīa kauoha, pelā 1 hfß)ko aku ai ua p«-a nei. A lohe o Kalihilihiannenue i keia mao olelo papa a kana moopona, ia wa oia i ninan 'mai ai' Ika i ana mai: "A pehea 'anane? pono, 6 kuu monpuhA?*'' 1! Hoeoeu hon aka !a Keaka'oku i kana ! tm-a, e pane akni ihaina no ka ninau a ke kupunawahine, oia ho?, e hai aku ; aia, ua makankati ke oolea ona 4 pali hauliali" o Koo* lau e hooiilo fa NiuKi-nāoe-lawa 5' mea oleloa. Pau no lka' w&Taaīi ana a tta wphi pu-a nei, oka wa ia' i lalau iho ai o Keakaoku' i kana : hoe. Hooaoonoo ae la oia _i na kui puna ona, e haawi lakou ike oolea ameka iwi-kani i kan'a ,He nunnlu ahe wawalo ana o na leo hauwawa ka Keakaokn; 5 iohe njua ai, & mahdsb iho le&e lioa altb | līi ia i kekahi ?eo i ka panelsri&'' 'mai: " " " j"Ē Keakaoku—e! 'Palni ia'leo [ hoe a hula pu ka iwi \uaTa * o lro hoa paio. l ' - 0 ka una mai la no ia o 'ua moopuoa ieo oie nei a Kamehaikana i kana hoe, a ia pahu ana'ku no ana i ua hoe neī ana, o ke kapoo pu aku la no i& oke paleuleu o ua hoe nei a puka ana ipale kuala o u& i*a nei . O kona eōki pu aku !a no ?a me a& hoe nei ana,' mmi *hna akn" o ke kuala a hoea ska hīn, a mai ks hiu mai kana fcooheTe "hon ana waf i ke kunihi o ka ā hoea imtta a _o >ki ak« la oia ia mua o na' maW' nei a hala i kalae. 06a makejhō' ia ao ia o ua Niuhi-taoe lawa npf ōka moana, a "palkele no"hoio Keakaoku. " Maanei oka kaua mooielo, kt>a i mak»maka fie!uhelo, e I aku ai kana ao mua a hoea kaua 11 ka aina o Kanehunamoku. O keia I &īd* o Kanehunamoku nia keia mo-: lelo kahiko, oia 'o Nuumealani. He! uiokupuni kakaa Vāk lho no keia] iluna o ka ili o ke kai. '