Ke Aloha Aina, Volume XVII, Number 36, 7 September 1912 — KA MOOLELO HOONI PUUWAI. -NO- KEAKAOKU KA MOOPUNA LEO OLE A KAMAAKAMAHIAI A O KE Koa Nana i Wehe i na Pu Kaula a Makalii. [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONI PUUWAI. -NO- KEAKAOKU KA MOOPUNA LEO OLE A KAMAAKAMAHIAI A O KE Koa Nana i Wehe i na Pu Kaula a Makalii.

I I kela wa i olelo iho ai ua kaeaea ; nei o na lae makakai -o Koolaupoko iloko iho oua: Ahahana! Paaj hoi ua kolohy 1 ka wiii, kepau ia ei kuu E manao aua. paha In ii oe, oiK'wale 110 ke oolea o ka hoa,o ana ao nei e ahai ka pupuhi mai keia « ahi atu. I laa ko j pipili i kepau o Koolau. Pau ka oiū ana o keia niau nwnho iloko ona, okona pa'ipa'i aku ].*i no i'a ko kino kumu ulu o ke kupunawahine ona, e hoihoi mai oia i t ka Aaienuiienuiakane a hoea i kona t alo. He nu ana na kekahi makani aui.eiike la mo ka iiuo ana a ka makaaia hoi īioho ana ua kumu ulu noi, he walii kiho haaliaa me kooolea no uao. lla like ke ■ o ua kumu ulu nei me ke ku puha-| |kuo ia nei. ' 1

mo ia nei no ia i liopu aku ai i iua mar.ii po.-ilo niaka iwi o Kane-| Ihunnmoku. ka a-i ka ia nei |hopu ana aku ;i paa. la wa nohoij | i naiowalo aku ;u ke kino ulu- o ke j kupunawahino oia n?i, Paa tho la| ika.a-i o ua Aaionuhenuinoiākane i | ; k:i polu>'nu;i o Keakā'oku. A nu'a' j ae la ko!H e wiliwili i via mm\u nei j I o k:i no make ua manu la. Mh | īkm o hooniakaukau ana o liana pola i nui ana ka Uv> o ua I iwiakano ī ka oU>io ttt|a"afc: — I "E Keakaoku, « k& moopun» aiwaiwa a K;um»iikainahiai nao<), puna no a mal' ■u īue ko kupunawaluno Ulu i au pu mai la olua i ke k;ii he noi ola keia ia v>e. E ola au hana aku'la no -iu i ko\i walu ike hwpāp!\. ualiln i mea ol« ia oo nolaila. aohe a'u mea i koe Ina nia kn ik;uk;i :\n e h.Mm aku ai ia oo' p Hlo no ia iknika i niea ole ia <w o ka nioopuna no ka nwa kt> iko aku ntn au i;\ <k, ho kiuo lau inanamaua. 1 .uu ka ikaika iau ko vx>lea ia,u niiuunnaīia lio.i na k«kooOia-j h<;>po ou. NoUiia, aoho a\t wa,hii POIU) i k<.x\ Ao nuū <s ola au oj noho kauwa aku no lvoi au maUlo; ou. A ko!.. ",v no hui ka mokupu'ni o Kuaihelani noi mp NnUYu<?atani j 1 1.-iwa no «pau nn olelo a ua Aai- 1 eiuihonuiiu'iak:<no an« iwikaua*! kaa ka hiwakua launa § o ka ! jvin< s mai hi i\o ia. Jf j ' v K noi ktūki ai waiu, heulole, E ihiwkuu a* 1 ! oo i kuu kupi^awahino; iai Aaieimii< j iuiiiunakaile, hoi kon.i mako ».■, a h'ua au ia -h' iua ka uuui aua. Owau kt|a k o Maiuilaopuuia he inoopunk a ho kaikunano no h.oi ;\u r.ā kom manti ■ au e paa mai la> i O ko ia noi hilau jiho la no ia i kan:x pu ;>. «s hoopili iio !a i kona TiU '

ku> hoonaonoo itq ka apouoy iloko ona uo ka haaa pojap ma e haua ai i Sj ka . Aaienuhewlakane. "E Mahu-lae-punia—e * I hea kalii o ke ao ana i ka iVa-jlrfl, A loaa ai ka ikaika a hoohoa mai, owauka.hoa paio? —ua lai—e—.. ua lai TTalai Kuailielani, he moku kaalew<» i ke kai TTa hui Nuumealani hē moku i ke ao opua—e Ua lai'ko kupuuawahine o kaua — 0 Aaieuuhenuiueiakane. Ua ae aku Ia au ī kau noi "E Kamehaikana —e — t Kiai ia mai keia ohanao kaua. o_ka hookuu ae la no ia 'o Keakaoku i ua Aaieuulienuineiakaue. A ia wa n'o i paa mai ai »& wawae o ua manu poalo maka nei i ke kepau pipili o ke kino Ulu o Kamehaiku.ua 0 kelQjikuli iho Ia uoia o ua keiki leo ole nei o ka nani o Kailua ku j no hoi ka lima akau ilalo o ka ho- j nua i pou kulai i ka ikaika o Maliulaepunia. Iho , mai la no h"i o Mahulaepunia ma kekahi aoao. Ku mai la no hoi kona lima akau iy.e ka makaukau o ka uma. A maanei e ka makam.ika' heluhelu e hoike aku kou jnt>a kakau moolelo o keia hoea ana mai o . Ma- [ Llepuni;{ no ka uma me Keakaoku r mamuīi no ia o ke kaliea malu ana [ j o ka luahine poalo maka i lilo ai o Keakaoku ilaila e imuyū me Mahu- . laepuiua a loaa iaia he wa e pakele ,ai ma kā lels ana mai Kanehunamoku a hoea i o Makalii la, konaj kaikuane haku, elike njc kana i lxa- j ai i ka vra mamua iho. Eia nae j | aoie Loa i moeuhajiQ iki ua lualune j i poalo mak» nei e loaa ana ia Ka- ! WiehaikauA, e kiai iaia. ~ Nolaila penei kaua e ike ai, e ka Imak*maka heluhelii, 5 ka hana' i maalea a nei luahine. | [ īa ku ana o na pou lima kulaku-l i lai o Keakaoku me Mahulaepunia, | ua kke no a like ke kiekie o ko laua ; mau lima Alaiia olelo m»i la o Mahulaopuuia ia Keakaoku o u-ku laua iluna a iluna e liopu ai i ko lai ua r»au lima a pjut kahi" i kekahi, alaila raai,ftina iholā\ta, h&wele na kuli ilaio, a ku ko laua māu kuekue lima ilalo a ku'lai nohot ieekahi lawe nohoi kekalii, Ke loho Ia no o Keakaoku l keia mau olelo a Mahulaepunia. Nolaila».kuno» akula ke- poo o ua keiki leo ole nei o ua pali hauliuli o Koolau. A ku laua iluna, he alo nohoi a he hopu uohoi ka akau o iKeakaoku i ka lima akau o| MaKukepunia. A iaanehe ana iho 0 Kekaoku e kiolamai i konawawae hema i hope no ka makaukau e hoo'fcu<?ne pono iho i konakulana no ka' «haa ana, ia wa i lohe ae ai oia i 1 kekahi leo nui o poha ana īue he Hekili la, a puka ana na mamal a ihuaolelo. x i "O—iaf Kauwa make loa nei i ino iakakou. E- Mahulaopuniu—e! Hukia ka lima o ua kauwa makawela i moku! Owau nei hoi oMookoloihonuamea, ia'u keiawawae. Ta oe hoi e Kamalaniailalo, ia oe J Via' ! opi aoao o keia hookano nui o ka' aiia mai noi i ka aina o ko ka - | kou kupunawahine. 0- —ial'' | Ike iho ia o Keakaoku i ka pp-a ! Sna o kona maii puhaka i kekahi t mau pnili lima. oolea, a o kona wa- j | wno akau hoi lilo ae lS iluna. E| i kolu keia poe kanaka ikaika e aln ] I nei ia T T a pau iho| iia ka ikaik»'o Mahnlaepiinia malu- i \ na o ka lima akau o Keakaoku ma ! t ke ano e uha'i pu ao i ua lima la. ! O Mookoloihonuamea hoi aia oi* i ka wawao kahi i kuupau ai i koua ikaika, a o Kamalamailalo hoi, aia oia ! sna ka pauku kino o Keakaoku ka-1 hi i pa&hana ai i kona ikaika a pau. ! īa oni ana no o ko kiuo o Keaka- ' oku, jwa ka puana-i o Mahulaopv\nia IiUH .i kona wahi o hoop\mana ai. > F!Hke la me ka imo ana a'ka maka | afa hoi ua haulo a hina make akn ■ ! la ia kaikuanane o ka luahine po.alo ! ! maka. la ihn ana inai o kona mau ! | lima elua paa o Kanialamailalo ko kan&k* ikaika hookahi o Kanoh unaiuoko i ka mokonioko anu> ka i ii&kika Ile peku aua ao na£a \v,v j wkw o Koakaoku, lo<\A pono |ka papa auwa<i o Mookoloihonua. v l«lo ana iloko o ko |kAĪ» hoi hauio ia mai e na j kino lau o kahi kupunawahino loho .ou j«ii, pau ka, ninau aiva no 'Mooi koloihonuaiuoa, # j īt» moa oiaix>, ho wahi kauaka | ikaika io uo oKamalamailalo. Oi* amo ka niuhi» A & }awa lioi o Kanohunaīuoku i luku i iut ikaika ai\w i hvx\\ aku i ka mokupvmi k;u\lowa o (Kaueiiuiianioku) apav\ kkou i ka maAoho i Unakila .ui.uuua ona. 0 na kupua apini o tuv walū o ao i hoe» ak\x ilaila s lK»ouka kau* mo ia lilo lakon ? «voa paaui ia o iai, \ ' A halawai :\na ho alo a ho *■-•:

, aio lieiiao no &he kluo.me okn puili aku a puili iuai paa aku a paa 4 elike mo keia a kaua, eka . iieluhelu, e ike nei„ he wa ia o ike ia' ai kouaikaika, ka oJe o Keakaoku, a pela Loi o imua o ua Kamalamaila- . I pooo aaa ae o Keakaoku 3ioi iho la. koaa kulaaa a ku pololei okpjua. inau wawae, ia'wa i laua i ko laua kulaua - He. waki kanaka pahaahaa wale no o Kamalamailaio he auAui, jaae kona mau lala apau, iie. mau niaka nuuiii, aole i kaaa ai&i, jcue.he la, ua like ka nuuui o kela »ma keia 0n.Q1ū..0 koua mau īuaka. iae. ko ka, maliiua pilia ,u. AJkua, a oia ao paha ke kuuiu i hoskua ai o 'ke kaaaka. 0 Keakaoku „ htj upio - pio loa oia. Ika paa like aua o ko laua mau kuLana ia wa paue mai la o lamailaio lue. ka ieo nui weliweli He leo hoi e holo aua a punika niokupvuw o. Kauehunamoku a, ua pii aku la kaikAika o ua leo la i o Maaie^ , I uui ka.&aika iua ia, e J£eakaoku 1 3£ia au. la,<4 ka lū >pai- ] ole o JK.au.ehuuauioku.uei, o Kama- i iamailal.p. Aohe ikapea. mfti )jaho am i hoea ia uei i hoi aku ke ola mai auei aku. lua haia ka ma■ka oia piaika i ke kupuuawahine uei o makou o Aaieuuheuuiakaue, a hoeu. iuai ia ikaika iniua o'u, ua liko koua ikaika i mea ole ia'u. Ua hiki ia'u ke uwi maloo aku iaia a iilo i huuahuua lepo. Nolaila, uo ko'u uaua aku ia oe, a he opiopio a he kauaka ui, uolaiia hu mai ko'u alolia uou., Ake hai .aku nei au i.a oe oke alahele no a&i i hele mai In o ka moana maīuna o ka waa, ma ia alahele no oo e lmli hoL aku ai no kahi au i hele mai nei. Aka i hoopaakiki mai oe e hakaka me a-u nei me Kamalamailalo ehia mea aloha o kahi paii iki o Koloa. A ole oe e pakele ia'u e Keakaoku.