Ke Aloha Aina, Volume XVII, Number 50, 14 December 1912 — KE AUPUNI TOMITOMI E WAWAIE MAI NEI. [ARTICLE]

KE AUPUNI TOMITOMI E WAWAIE MAI NEI.

Maloko o ka haiolelo a " Por.'fr3» .W. A. Bryan oke Kulanni o Hawaii i heluhelu ae ai maloko o kj Hale Hoomanao o D.-vifs, raa ke ahiahi Poalaa nei, i ike iho ai makou i ka manao oia kakaolelo pili i ke'Aupuni Tomītomi (Komiama) « wa'aau nui ia nei i keia mau la. Mahope iho o kekahi mau huaolt*lo hookaau mua a ua Porofpsa nei i waiho mai ai i ka loa a me ka laala 0 ke anaina kanaka nui i akoa koa aku malaila, aa nee mai la o?a ms ka OMO ana, penei: "0 ke kahua i ku ai ke Komisina koho ba!ota ia, a i ole, oka oihana hal<<ta pokole paha no ke Aupuni Kulanakauhale, ma kona mau hiohiona ano ntri loa, oia no ka loaa ana he Aopuni Kuapapanui ole, i hoopanaiki ia iho ake anun hope loa (fiml degree) . He hiohiona nui i ikeia mal«>ko ona Kanawai Aupuni Komisma a P»U, a i mea hoi e moakaka ai, e hiki no ke'hoikm aku maanei: NA HIOHIONA NUI ELIMA "O ka hiohiona maa. ao ka ho. nua ekahi no hoi ia 0 na mea a pao oia no ka mana kankanawai me hooko o ke Kulanakauhale, e hoohanaia afta ia eka puulu kanaka hookahi, "Alaila, o ka lua; o kela a keia bo« o keia puulu kauaka —ioa paha e kapaia aua, ke makemake pela, he Komieina, a i ole, he Ahakuka (GoancH), a i ole, he poe Lunakiai paha—ua hoonohoia maluna kekahi mahele hana 0 ke Kulauakauhale

"Ekolu. he heluna mku nakaneka o loko o keia papa, aole lakou e oi aku »na mamua o ka uqii, a o ka

mea mu īnao na« &oi aku oke kupono, aol«? do e oi aku lakou ma mua o ka elima. **" "Aba, e keho baiotaia ana keia poe hoa a pan e na poe kobo balota o loko o ke kulanakanhale holookoa, aole hoi ma na mahele a mā ha apana. "O ka hope, oia ka elima, ua p*kciia aku i na hana maa mao pili i ko ka lehulehu kuleana, hookahi a elua paha msu eoahela hana bou o loko Ona keehina hana pt!i pololei mailokt» pimoi mai oka le" hukhu, ♦> me ka rt-ft>Fendam oi» h. i, mal»Jo o t>«hi m u rul; «• h ki ana i nr. p koho l>a!ota kauoi ai ko InkoH p<K- Ko > isina e t«oonoi* h u, s i olp, v hoopau, a ' o!«, e waiho mai i na ru!a ho< ponoIkmig i kueia no k»* k >ho haloU «nieka lehulehu; ka hooknmu mua ana —inii* it'v< —ke alah-l*

hoi e hiki ai i ka lehulehu ke hookomu, wilho aku, a ina hoi he me« pono, e hooholo i na ru!a hoo-ponop-mo; a o ka hope oia ka kahea h u f»na, oia ka mana i loa» i ka h >op u i na hua ku ponoole, ke makenaake ka « k«po koho, e hoopaa i& poe K<> m s i : n*. M 0 keia v* kumu nnnaoio nui eiima 'loko o Vo Aopuni Kom : « ; na, i < ie, o ke koh" i>nlotn pokoi*\ r o īi» hana ekolu i ii'iik* iii *e la» h»* mni mea i* e h' O ps».i* ai ka mana o ka lehulehu, a o na ahihele ekolu hoi i aponoia n a k* iwlilika noho ana lahui.*' Mahope iho o kekahi rusu olelo hoakaka hou a ka mea haiolelo, ua hoike mai oia i kona m«n#o m« ka mea e at\a i ke Kannwai Imu uo'ke'i* Aup«mi. "Ma k% hoomaknukau »ns i kahua no kek kan&wai h< u. lfej cu«« pono ke hahauia ma ke mo ii'u j oa aiahēle i ta.feUwēis uia na ku!a j tiftk*uhsle lehulehu im Anierika ] jHnipui«, 0 ko in inoi kanaw**, e' | wm no e kapal* he knnawal e ha» | j wi au» i pal»{»U h ( vi!uii hou n<i k- | Kuian«k*uhale me e H>no j i lulu—ma o ke *uo koho UaU>ta p«> j : k"U> 1«, * e hoopau nna hoi i na ka- ] 0 w n * pnu, a i ol»\ na nu he'e kaī kne iakanawai —ao ka h*wo: **>* e h<w!oH I feē kanawa! e ku m s| 1 k*-ia ws ma ke palienohono ana, Hp hooika ' a hoopau manawa wale aoa oo ia. j

"A no ktt poula komiiioa ho!, e oieloaku au, ke hiki na<», e kap«l«

ka Aha Kuka 0 ke Kulanakaohale ame Kalana o Honolulu, a o na hoa oia Ah*. he poa Kom'aina, i noea e'kapaeia ae ke ano huikau ma anei nei a ma na wahi e ae pili I ke poo o ke kanawai, na kanawai a me na mana oka pnpa ]unakanaWai e ku nei i keia wa. A o kekahi ooi, oke Aupuni Koaiiaina no Honolul"u e maopopo ana ia ma na wahi a pau, a lilo no hoi ia i olelo hoolaha imi pomaikai. KE ANO OKE KOMISINA, "He elima mau hoa 0 loko o ka Aha Kuka (komo pu ka meiah *e koho balota lakou a pau no eha ma kaliiki. I mea hoi e mau ai ka p*a »na o kn. Aha Kuka, elua Komiaina e kohoia i kela ame keia elua makahiki; a 0 ke Komis ; na i waeia ae eka Aha Kuka i M j ia. e pono no >ia e koho hou ia i Komis : na, ek& 'ehulehu, mah-ipe iho o ka pau ana o'kona t-lua makahiki i nōho a\.ma ka oinona. Ma ia ano, i kela a me* keia elua makaiūki, « koho ana nn poe koho, a i ole, e hionolio hou aku ana elua Komisina hou, a e koho hou ho', a i ole. e kahea hoo (r»*calt) i ke Komiaina Meia e noho ana 'ma ka oihana, a i ole, e koho hon »a ekola poe KomiBina hou. Ma k* manao o keia P.»rr>f sa, e ukuia r»a Konaiaina he $3,000 no ka makahiki, "aka, e aeia nae kela a eee keia Komisina ma kona koho iaana, 6 loaa iaia ka manā k6fco kuokoa, mamuli" oia mana, ke mskemake oi#, a ma o ka ae ana la hoi 0 kooa mnu hoa, e haawi oia i kahi hsps o kona nku (salar.v) ae aun ana hoi oia nona iho he huina o $600, ma kona ano he poo no kaea oihana, a e okn aku ana oia i kon» kokua no ka lawlewe a hooko at>a 1 o.a h«na e kohoi* ana eia mamuli

oka ae a me ke apono ana aka Aha Kuk«, he 12,400, a he mana no hoi kona e hoopau aku ai i lia kokua 'la."

Ma keia wahi, e olelo ae maVou, he eiio haohao ko maleou noka naao popo o!e o keia mnnao »e la o ka mea haiolplo. Ua manao anei oia ma keia wahi, e uko ia ke Komīei- j na hook&hi i 13,000 no ka jpakahi ki hookahi, a mai loko mai oia hoi na dflla, 1 $600 nona ponoi iho, a he $2,400 nn kona kokua? A i ole o kfia hu ; n* $3,000 no ka makahi-

ki. Mku ona Komis ; n# a pf»o t*hs (t>? Ma ka hoomaopopo ana na#> t ke ati o ka 01. 10, me he mfa o Ma mau iluH no apauhe 3,Oj!X) (<ials) no ke Komiaina hookah :

no ib. O ka oku o ka Meia no ka.mpk» i h ki» wahi aka Pomftw, i $3,600 i E komo ana ma keia Ailpuni kn ninanin«u kiviTa, e like me na oiharfa P«derflla. Aka, aia nae ke komo'mai oia papa hana t a pau h» maknhiki elima* mahope aku o ka hooholoia o ke Kanāwa', i loaa ai i,e manawa e imi ai na keiki opio a ka koo i lo:?rt kalke a me fe& naauao. He nu» no na mahele hoakaka a ka Por>.f M i pau olp mā keia unuhi an;», aks, o aa oiea srio nui iae la no nae keia a t> a ! <ou iui uhi m«i ai. ».«». » ,—.