Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 69, 2 May 1914 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI -NO- ADELINA RUFE KA U'I NOHEA O KA PALEUHIMAKA LAHILAHI -A ME- WM WAINAMINA [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI -NO- ADELINA RUFE

KA U'I NOHEA O KA

PALEUHIMAKA LAHILAHI -A ME- WM WAINAMINA

MOKUNA XVI. Pahola mai la -k« nia<Jame Garade \ kona mau palnpalu io»m o na opio nei me k«ia mau olelo me ka l<?o ol'uolu o lca i huipuīa hoi rae ka hauoli. "E kua Kauna opio, e like me bau i ha&a mai ai «o'h, pela no auanei ka Mea Kiekie Lon e lioolilo ai in oe i kanaka knonoono n h&nohano ma keia mua akn iloko o ke ulakol«bo e kipa ole mai ai na ipuka o ka nele . ma kou home." "Me ka,mahalo e knu ma«laroe kie-" kie. o ka pono ka'n i makemake ai i xn6a 6 hoohauoli ia ai na 1» opiopio ī t» ko'fr 'ola a«a, n p*l« hoi hia la hope «i, ko'u dla ana. M A hni Se ia' lana iloko o na lululima ana fria ke ano me he XDatuC"la i tfena keiki'aloha. I k§ wa I kaa mai ai o keia nnau waiww" apnn malaīo o na madame Gara<fe aloha nei n kakou f akahi no \oia alele pu me ke kahnwaiwai opio [ JCeleßJania e mnkaikai i !?a hnme o *' r Lueia "Hapela kona, maknakane hanaun». T wa i ike ai, na haā* kdna mahalo ito ka nnni ua pHwe ame'leona nia,» tnala - 'v}®a aua* j*na p\la Hke ole, *" -f«iliV lrtfc>n e 'hoopuni ana i ua Bome nme na laau huiiai e ae, kapfi ku hoi oia i oa home bou nei on» ame kana kaikam.ihine aloh'a « noho mni In iloko o ka neneihiiāpu o na 'Wiliklna ma Roma. "ka Pari3»ißO nani o Ilease." 0 kn hana aloha^maa a ua ma<iame uei i hana ai, o ia m> kona hooman hnn ana aku »fea kauwa ntuw e malamn ana aa holiie kĀnn hanwi pn min i ka nli maikai ia lakou uaun i boohauoli loa aku, me ka hanoli nui, anie ko lakou 'ike'* pn ana f kela hakn hoū o lakou he wahine pnnwai hamama.loa oia i huipuia me ka waU pahe nuii a lakoū hoi i olelo iho ai: •lla ola ais loaa ia lakou he hakn oTu<lii t»atau\ft kanaka." sfahlsl Uio' o keia mau hana a - uo Ma<!»me nei, ua haawi nuikana aku oia i ke Knuun Vanaka!ui!n he elima <3»la ma ke tinla Kelemania, 0 keia ma"kftiin nae a na ma<3amt; noi, na !n>o!e ia kihi no ia « ua opio lioepono nei nuauli o ke kaawale o konn nku i «lieaoe aTiū no e !ike me keia huina, eia «&<?, iūātiia!i o Ite koi paakiki o ka ma<laiTf* e lawe oia i keln nni hēwahewa, ua ae okoa oia e lawe i k& maka»ft ā ka leflo p-uiwai haniama o Fōrat§.0 ia pu iio ka wa i hoolalm nkenia a« ai keia uoho ona aua o ua madame malune o ua 'mau wniwai uei maīoko » na iuij>epa Kelemansa, j Faratii aiue Polekane uui ua men ano nui, ma ke~auo huna no nae i ba . mea oiaio ]oa, penei: * aku na waiwai apau o ī.usia Raf>eJa ke kanaka waiwni loa o Hesse, aialuua o kona hooilina uookah» wale iho 110 ka Ga,rade Ada o Pennia, ka wahihe onaoiilioua waiwai loa o He*sc nei." O keia uae« hou, ua lilo ia i pula kaumaka uo na keiki lala wai o Kelemania # hookaakaa pono ia ai ko lakou mau maka. me ko lakon ake pu aua hoi ma o na ulia la o ka mauawa e lilo i hoa kaunu no uei neno pohaku «ui O Peru<ia. Kia nae, e iike no Mlie ko lakou nele i kiuohi pela «ku no a mau loa e ike oie ni lakon i «a nain ;1 n.nnena ina. «a m*fla<ce nei aku n lakon e hi.i a ®«l o a «no <>le hoi k««* ni. Rt tit tiomi mali<? i»tft ifco hē ai lUiha « kā

pUu. Na keia waiwai vjjia wole i ioaa i aa maāame Garade Ada nei, ua hoouna leta aku la oia i kaua knikamahine no ka." hoopau ana i kona noho ana iloko o ka hoine o ua inakuahine puuwai hoano hemolele o iia Wihkina, no ko mea, na lako laua i na mea lipau e hiki ole ai i kahi meā i'ike mua ia laua ke hoomāopopo mai. Oiai, h«rmau mea laua mai ka waiwai mai a i ka uele, mai ka uele hoi a kau hou i kaupaku o H,analei, ame koua hoakaka pu ana aku i ka nni o ka waiwai i loaa ia laua. Nolaila, i ka ike ana o Adelina Rufe* ka kakou Alina aloha i keia leta a kona luaiu makuahine e kauoha mai ana iaia e huli hoi ku, ua hooholo iho la oia ma kona noonoo akahele ana, aia a piha pono iaia na makahiki elua alaila oia hoi aku no Hesse. 0 keia manao no nae o ua uL nohea nei. na hoike aku oia ma ka leta i ua madame nei kona luani makuahkie, a ua lilo no hoi keia manno o ua-nohea nei i mea maikai i ua madame nei, nolaila i ka piha pouo ana o na maknhiki eliia o ka noho ana o ua A.delina Rufe nei iloko p ka home o na makUahine Vilikitia me kona minamina nui ia, ua huli hoi aku la oia no Hesse, Kelemania, me ka nui 0 kitha mau mea nloha i haalele iRo ai mahope iloko o kn home ana i hoohaia ai he elua makahiki me ka poina ole o ke aloha o kana kane me kn hua a kona puhaka o konn man ;la opiopio i maopopo ole iaia kona Ropena, ame kona wahi i auwana ai. Ka mea hoi nana i. koomi iho i kona puuwai me he mau tona hao la ke kaumaha, oia hoi, ke aloha o ke kane ame ke aloha keiki o na la heu ols. - 1 kahoea ana aku o ua nohea nei no Hesse, ua apo ohaoha ia mai la oia e kona Uiaui makuahiue, me ka hookahe pu ia o na waimuka o ka hauoli iwawe-ena o ka mukua me ke keiki, me ka oi papalua hou aku o kona wahineu i i huipuia me ka nui ohooho maikai o kona nui kino me ka loihi maikai. Aole no ho he poe e ae mawaho ae o ka madame i ka wd i hUiīi hoi aku ai o ua ni nei o 1 na kauwa lawelawe wale no lea mea 1 hoolehulehuia ae nialnna o ko laun' papa'ina maloko o ko lana home nani. a ua Ade!ina noi no nap i noi alrn ai e hoike mai iaia i knhi i loaa mai ri o keia waw waiwai nme keio hom? nani o laua. Oia ka ua madame nei i hoaipau iku ai mai ku mua a hiki i ka hope. me leona huna no nae i ka mea e pili nna'mawaena ona ame ka Hakuwahine Oaloke. ī ka wa i lohe ai o nn nohen nei ua haawi ae oia i ka mahalo no Wnnaknmila* a ma ia la no a ua nohea nei i hoea aku ai, ua ! hui ae la na kahuwaiwai opio Ke-! leinauia Wauakamiia uei me ua uohea Ade!ina Rufe nei,.no ka mea, ua lawe ae uo ka uuidame Garade iaia i Innahoopouopono waiwai no 3aua me ka kuupaa o honkah'i hanen hapa farani o ka mekahiki. j Ua hoopilikia ioa La hoi ua lunaJlooponopouo opio Wauakamiia nei i kona wa no i ike ai ia Adelina Ru£e, ke kaikamahine a kona haku wuhine, ua komo koke mai la no ua hoiloli ami a ka makemake iloko oiia, ana hoi i olelo iho ai iloko oua, aole Ipa oia i ike i kekahi o iia wahine opio ui loa nana i kaili koke iua hoohihi ana n koun puuv;ii, u keia wahiue opio wale no ka anela hookohi o ka l>i ana i ike ole ai i kona lua maloko 0 a puui. A he mea oiaio, ua iilo io iio ua liuiahooponopouo opio Wanakamila nei i hoa noho n ua ui nohea Adelina PaiCe nei, a he hoa hele im hoi i kekahi luiumwa, u)e ka hauie o!e o kona uhiuiaka lahUalii uiai kona helehelena nku. A ua lilo nohoi i uiea ha'oha'o i ua Waiuakamila ne? ke ano o ua ui.nohea'nei, aole h>a oia e oe e hele i kē ao e holoholo ai, aia wale no a ahiahi oia e ae ai e hele holoholo no ka hapalua hora wale no a hoi mai no i ka hale me ka unku loa o kana wahi olelo. O keia mau hana uoe a ua wahiue opio nei ana e makaleho loa uei, aole no t lilo i me§ nui iaia, koe wak> iho no hooko i kana mau "kauoha iip.iu, oiai nae, he pinepiue lo,a ua manawu a ua opio uei 1 »ke u\au ai e noi akn ia Adelina Rufe i wa.hine nana i ko laua wa e tioho niehameha ai i ka hale o laua walo īio. a pela no hoi ke hele holoholo ana mawaho iho o na alanui ano mehameha. Kia nae. ua kaohi ia mai ia mau manao palaualelo oua no konn ike ole akn he wahi hiohiona kekahi o ke ano hoomakaleho o keia ui ana e li-a mau uei no na ot«Io hookaau o ka ipo aua e kaao mau aku ai i&ia, | aka. o kana mau olelo ke puai mai ko«a waha mai he puanuauu loa koua noouoo aua no mea he « k:\tH- hoi ma kaua h o j aku.

' ' "75- . " m T m -T Na ia meā i taoni mfli i mat|. manao paakikl. o. ka k»}»'» Jke. kukp jno e / 'aku, i ko faua wa e jpono iho ai e like me kona kiuaaaina i kona luaui makuahiue, ' Ua lilo no hoi kn home nani o na Adelina Kuf'e nei auie ,kona inakuahine i wahi no up Wa»akaipija nei e hoohaia ai ina ahiphi apau, a . pela no hoi i kekahi ma,naffa o k« , laa, a ,i}oko no nae o keia „jpanawa j a lakou nei e launa oluolo, mnu nei, aole loa i loaa aku na hophuoiia ana | i ko Hesse a punl no lakou'nei. Oiai, j he hana maalea loa keia tna»lame i kona wa e hele ni, aole oia e komo i i kona mau aahu nani, me ka 'o- j le oia o ka poe makilo o e hele ai i kahi ana e makeinake ai, a pela nohoi ka ike i loaa iaia ifo ke alolia 0 ke Kauna Opio Wanakanaila i kana kaikamahine. Bia nae, aole e j hiki iaia ke koi akn i kana knika-| maliine 110 ke kumakaia ann aku i | ke aloha o ka Hatu opio Wainamiiia, ka hunona ana i aloha I<|a ai e like nie ka hana a kona luaui, makuahuie a hoomare aku hoi me kooa luuahooponopono.waiwai. Aole loa oia_i ao 1 kela mea oiai he enemiia i'oko o koua puuwai, a no kona j i ke ana hoihoi ole o kaniv kaikaina-j īiine no ke kanaka opio Kelemania, i ua ike iho la oia i ka like o ko laua | manao ma ia haawiua hookahi,_no ka mea, aia no kana kaikamahine ke lei ala i ke aloha o kana kane, a pela no hoi oia e lei ai i, ke aloha o kana hunona me ka poina ole. "0 ke aloha ia kakia kUinao /i ke akamaL Owai ae? 0 Hana! Taotni malie. Nolaila, i ka hala ana he hookahi pule o keia o laua ma Hesse me ka launa ma« hoi o laua me ke Kanna opio anakamila ko laua hoaloha oiaio hookahi wale iho no o Hesse. A ma ke ahiahi Ponkahi mai o ka lua o ka pule, o ia ka ft wa o ua niadome nei i hoike aku ai i kana kaikamahine i ka mea e pili ana i ka Haku opio puuwai poino Wiliama Wainamina uo ka hoea ana .ke kulanakauhale o Hamburg ome kana hehe, a me ka malamaia a»a hoi o ka l;\ hanau o ka hehe inaloko 0 ka hotek Aledauegero me ka jiiha 1 ka poe inaka hanoliano, ame na makana he lehulehu wale. I ka wa i lohe ai o ua nohea A<}elina nei, ua puana ne la oia i keia man wahi hnaolelo pokole me ka leo i piha i ke aloha, me ka hiolo pu ana mai hoi .-> kona mau traimaka ma kona man papalina noh'ea. "Ka bebe A Wile. 0, pehea no la hoi au i hoowahawaha loa ai iaia e likp me kona makuahine. "Aole no ka pahn rtu aloha ia Wi1e e 6uu kaikamahine?" wahi a' ki| mailame me kn hanu kaumaha pn ana iho no keia mau olelo a na A(feiinn Rufe nei. "Mama, o kun puuwaī nona ia a mnnn v ame kuu nloha, eia nne. h<? hoowahawaha !oa au iain'." A knlou iho la ke poo o na ui nohen nei iloko o ka poho o kona mau lima na ka waimnka no e" hele, a ike iho !a ka madame he man olelo alnpuni wale no kela o ke aloha a kana kaikamahine i kamailio ae ai, a o ka oiaio aia akn no ia maloko o na keena huna o kona punwai. Oiai nae, he wahi olelo niaa mau loa. ia iaia no konn hoowaha i kana kane, a, o ka naea oiaio maoli no nae. na hana oia ia hana no ka lfoonalona!o ana i ke aloha kuponli ilōko o kona pnuwai no kana kane ka mea i hooia mau mai imua ōnn no kona aloha oiaio iaia, ana no' nae i en ae ai me ka holoi ana »e hoi i na waimaka e hiolo rfna m konamau papaiina a hoike tnai la i kona mau tnanao ana i hookahna ai iloko o kona puuwai imna o kona makuahine e nana aku ana iaia me na maka aloha. "E mama. na nui ka waiwai i loaa ia oe. ma na nlia laki o ka manawa, aka, no'u e mama es. ua mii ke kaumaha i loaa ia'u aole au e oluolu. ke hoomau i ko kauan oho ana īanei, a oa nianao au ō Enelani ko kaua waln e noho ai a hiki i ko kaua la liope " "0 ke kulanakauhale anei o La"3ana kau wahi e manao nei e noho paa kaua ma!aUat" "Aole o'u makeuiake ia wahi. o Birmingltam ka'u wahi i uiakemake *ū a .ma!&i!a oe e kukulu ai i home »o kaua i emi iki mai no hot mamua kn« kaikamahine aloha, pehea 1« oe i makemake ai i keia wahi, oiai,- he kuaaina haaWe loa kela wa"* hi i aneane i waenakonn o ktt aina o Pel»ksne i piha me*na holoholona hihiohae. "R aole o*u weHueli ia mea he ho'.oholona iuluuh&e, a W oi toa uku no hoi ka maikai oia wahi a*u e mauao uei e lo&a ana k'u ka oluolu malaila mo ka ia oiai hp kuaaiu» loa kela walu e

rr maaa e ae m«i qe_; kgta, manao o n «ukH „ .JNa;keia koi a ua ui ijcpi_en Ailelūia Rufe*nei/ e, l.im |a»ā i kona,, Ipaui, i»gkue^io hiki, oJe iho la i «a madame ahoiīui nei ke alo ae, he hooka.hi wale no ana liana ,o lui.ae aku i ,ka tuan^o tf c^kaii 1 i mta aloha he.Wki, o_k f a, ka ruoA"a ka ua hoi a pel" boi ke iloko 0 ko lau wa uaie a hip i ko_ lauu kau hou ana i ka o ka |'fnohano ( e hiki ole ai.i k» !Wji f ka*jaiwai q ka Haka waW»e haahea | ? Ei>lisa ke philaana, ftk». ijft. «a waflaine nei arne kma kaikamahiue ka mea .lioi i kapaia e Jre..|[au]i;i opio Waiuakamila_ a iiHiahoojji.nopoiio >vaiwai hoi o na iiei. "Ka pūliouaea wahūie \vaiwj4Jpa o.īTosse, Sure kela.! _, _ ~ "A ua madam.e i hoomakaukan iho ai no ka lana huakai no kahi o kana kaikamjhinp i inukewpke ai, a na.lßo '>na}eie aua o i«ua ia Heg£e.|.mU no ke oj>jo hookauia ai no ka ui aua * makaleUo nei^, eU uumi ■wale iho la no c4a wola o ke aioha 0.11& w }" ° kil paleuhimaka- lahiiaUi,., kan kai ana hoi ina ulia laiß ; _o.kn ume loaa aua iaia, mai ai ka puuwai o keia ui iaia jn« ka maaiahi, a i ole pela, e ( kukiUym.a<>li aku no oia imua ona no kona lil" ana mai i wahine aloha eia o keia mau kuko no apau a,ūo Wanakamiia opio nei aole huoko iaa kakou no hoi e a'u heluhelu e ike aku ai i ka «##ll9" oia mea keia nee aua aku o ko hiulaai me na mea nani o |tftssakqw. A ua madame .o«i..knna kaikamahine i haalele iho,ai ia licsse me k. malu loa, i iikaU e ke Kauiiaopio Wanakamila koJ K a.un Luoahoopouopono waiwai |U£jfceia hunkai a i&ua, a ia iakou aku ai no ke kuianakauhale Lndana $ole lakou nsi i (toho )oi|yjoa, a hoomau loa aku la no huakai 110, kahi i makewake iloko 0 kekahi mau la loihi, «kahele a«a hoi, aiue ke ana i ka naiii ok a aii»« 0 : A, ia lakou i » kahi. kuaaina o Birmuigham t ;; Ba, hookipa | ia iakou nei ma ka Ba- j roua . e :jMtho- aaa m*.. kaua ame „ka. Uua mau oh»na mai, ka 28 makahiki uuikahiki ka U.a_^lo uo hoi ko laUu aji« gtu i <uea nui i keia ohaiia i ke ano mau. 0 ua poe Jiīyj£ina ,k*, ik« mai itm umka Ulq | iu> hoi ia i mea e hauoU «i 0 ko,| madauie uiau noonoo, uo. ike j ana he w«vhi maikai loa kana j i uvak*make iioho j ia aua lioi e ka poe hanaj Jjsloko- j kakaika hi i iioea aku 800 . kauaka ka my mai na kane a iiva e huiia me ka, keiki, e hotw aku no i ka lW>o.a oi. V ' ■ - .■■■••., • ■■.-. ;'r ■•..-••- ; oi loa aku hoi o ka mauei, he palahalaha ke kulana o ka aiuu me iuv puvijāu,ikiiii, ame ua mauna kiekie e aiai ana no kekahi mau milf a pela hoi me ka pihu o ka ,aina me 1 na mea uln e oluolu ai o ka ame kona mau kahawai ♦> iihi. ia t>m e «a laau loioa, aiii}ui, muoli uo hoi ke \uU«va o kgia wahi. laona kuaaina 0 Hirmiiijjiliai%.. A na hookaha maoli no ka 0 ua. tuaduiiie ahoiiui uei u kakeu.. . Anolaila, mahope iho ok a aua elua la, ua hele iho la ua „ma4ame uei uw ke Kauua opio e huii i ama nona e noho 91 «ue kana kaikamahme, i ia wai hjoi e ka Barona ._A|iihati Libawigi, ka inoa hoi keia % ka Bara»o o ka hale a lakou e a.ei, iua ka imi «na i aina no ua,jyaiis>lU<i tt«si, aole no uae i lilo i haua imi na lakou itei ka huli ana i v\a kvtai v»ai kekahi ,jK>e. holona Pelekane i ua nmdtpie ij|i i ko lakou man aina ame n» Jiplohol«>na i hoea aku ka uwi o na Eka uiiuv 1 lilo mai i na madan« »ei i ke 80,000 me us hcVvholona hoi 1 ioea uku maluna o na hanen tausani mai ka, pipi, hijva ame ke kao, t?ia a pela <wale aku. " (A©Uusau.) j