Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 70, 16 May 1914 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI -NO- ADELINA RUFE KA U'I NOHEA O KA PALEUHIMAKA LAHILAHI -A ME- WM WAINAMINA [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI -NO- ADELINA RUFE

KA U'I NOHEA O KA PALEUHIMAKA LAHILAHI -A ME- WM WAINAMINA

MOKUNA XVI. A, i )>a wa'Q lakon noi i hnalele ih< ai i ];e kulaiiaknulmle o Konnkiiiopela", Tulekc, a, maluim o kii mokuahi i ike ia ui ka pipili loa o k;\ l' Nohea Aliueta i un Haku opio Wiliama Wainamina nei. E liololiolo pi ana laua e ni jui nna hoi laua i kah hookahi, ka moa hoi nfinn i hookom< ka ehnch« wolawelnnm i!ok> 0 fca punwni o kt) wnhine opio kumukala, a kakon nae o o'u mau hoi p hooniHopopo»o!e noi nonn a na kf an nae o kn mnnuwn e hoik» mai owiii lu 'oia, o'ihī no nsi' i loh< ,maop< i'o nku fti oiu i keia niau o!e--īo i puka a<? mai ka waha aku o ki Haku opio ma keknhi ahialii i la ofoio ua ae penei: "E hoowauao e kuu Alinela. aol< - au e mare nku anu ia oo no ko aloha aka, e mare\ku ami au nu: <■><? i mama uo kuu bobe niakua olo." * "Aple au e hoole i kou īuanao, < kuu Haku, no ka mea, ua aloha at ia oe." <f He oinio, he wahine alohn o« na'i | roa keia hope atu i ka wa o nalohii ; aku ai o na luuluu o ke kamnaha m;v O keia mau olelo a ka Haku opi< . puuwai poino o 13o!isa i kmnailio ak»' j(ii imu« o Alinotn, ua hoopiha akv iia me ka hauoli i ka puuwai "o u? Ui Nohen nei o Tou]nita no ka wpp oia kai make uloha loa i na TTnkn „ . opio nei. Mai iu ninnnwn mni na .hoao may ua Ui Alinpla nei o hoo mama ina inanao kaunmhn o ke ka . naka opio ana i nloha ni mo iin mor apau a»a i ike ai ho mau moa ia hoo hanoK aku ai inia, n i linipu ia ihf no hoi me kona wahine ni ka o!uolr ke akahai amn 'ka waipnhe, ua hoo' loa aku kona maikai ame kona nia halo ia imua o na nmka o ka llakr opi« ame kana knu'wa wahino puna «■ hele hoopono. - l T n lilo no keia hana inaikai anf l'i Nohea Alinohi uel i nion 110 ur Haku opio nei e aloha ni iaia mr ke .aiio he hoa'lohn oinio nonn n ipo ..hoi, nae/ ko laua maopopo ole no nae aia he mau maka poniponi i piha me na waiiioaka o ke kaumaha ke ha--1 kilo mai la ia iaun me ka punwai walania o ke ālolia no kana mau men aloha i kaawak 1 mai iaia aku me ka maopopo ole, :V kaua nae e kuu hōa nhaiaholo e ninan iho ai. r 'Owai la hoi oia?" Ka, taomi malie, ina hoi no la i ke nlo ka mea nanea a Hamena, ka.Ti. o ka paleuhi maka lahilahi. MOKT T XA XXI. Moiuna o ka oneki o. kn'moku ia lakon nei i haalelo nkn ai ia Konookinopela, Tuloko, i mno}wp4i loa ao ai ka maro o ua īīaku <ipio Wilianm Wainaniina noi i ka Ui Alineta. a ia lakou i hoea aku ni i ke kulanakauo Ladana, Enelani, ua hoi akn la i«kou nei npau no ka liome o na Haku opio nei o lfoua kupuuawaliine 1 hala e aku ma kela ao uani ma o. " ' Aua apo'ftrTC«i hoi lakou nei apnn e ko lakon mau hoa'lohn no keia huakai loihi n mv īlaku opio noi iloko o na ainn puui ole o Kuropa. a ua latilaha koke ao la no hoi nialoko o na iiupo|w< o La<lana kein hnli h<M nnn niai o ua Hakn opio nei nmo kn Ilaku wnhino opiopio loa.o Ro!i<n kana ho - be wahine ni mo ua ola kino mnikai. e hnanui i>u nna hoi na imjwpa no ua īlnku opio iu'i i ka maikai o kona kiiio kā hiehie hoi nme ka mnomae o kona helehelenn, w uo hoi na nii(>opa i haanui pn ae ni no ka Haku wahvne opio Kilikina (laloke e olelo ana jvo»ic>ī: "0 ka bobo wahiueo ui a Wj!o ka wahine ojūo !on o k<? kakola 0 Bo}i*i\, W walii hoho wnhino ui w»!e Iho tio oia I kon» wa i haalele iho ai'

in Lailana nei, aka, ma ko laua ala huli hoi niik a home nei, hp kaikainahiiie ui oia m« ua papalina ula olielohelo o ka wahiue ni ma keia hopeaku, e lilo ai i pula kaumaka no ua <)]iio n k\i nn.io o<ile:i. a pela wale j aku." E i.l<*K» pu nnu hoi maloko o iift vsupepa, penoi: - 1 ukali pu ia hoi e ka Haku rii.\i Kikane, ka Lunakanawai Kiekie o Touhuia, Farani, ame kaua kaik.imahine ui Aliueta U!ixi o, Toiilana keia huakai makaikai a ka īīaku opio," me ko na nupepa haanui pu arui ffe lioi n<i ua nohea nei o ke aupuiii pua lilia. Uii uui j"i lioi "ie na olelo no keia nuakai makaikai a ua Haku opio nei, amī?" kēīā" līōea I3Tte ana mai ft lakou no Ladatia, eia uae, he nui na wahi i haawi ia ai o na papaaina hoolau--lea uo ua.Haku opio nei, kana kaikama.hine ame kona mau hoaliele e uu poe'koikoi o ua kuhuiakauhalo nei o Lailaua. Eia nae, o keia niau papaaina hoolaulea ame na ahaike i haawiia nou a īlaku opio uei ame ka •īa hehe, ,-iolel oa he wu' i uele ai o kona knniuhu ame keekaumaha ra»luua» o kona lieleh<>!ena uo kana Alina iloha, ka wahine hookahi n kona puuwai i aiohu lou ai me kona uhane apau a me he niea Uv o keia mnu papnaiim ame ua ahaike i hnawiia non,a ame kana bebe ma'kana honmaopOpo ilio, he mau mea hoT>ulnhna noo>ioo wale iho no in, aole nae oia i !ioifce akn i kona hoowahawaha no keia" menm nikai e lnia mai nei imna 0 kona alo. aka. ua uumi wale iho no oia nona iho ame ka porto o kuna kaikamahine. Mahope iho o ka hala. ana o kekahi mau )iu!el oihi, ua lohe laula loa ; a ae la keia mave o ua Haku opio lei o Roliwa i k;\ wahine, na komo: te la hoi mnloko o nn nupepa like i!e o Lnilana ki mare iji aku o ka r īaku opio Wiliama Wainamina me •e kaikamahine ui a kn Lunakannvai Kiekie Toulnna, Fnrani, a na .nika pu ae lioi ka lakou man ole'o mahnlo no kein mnu pan mnre e •riare ia aku ai i ko laua lilo ana o 'aua kekahi o na paa mare hanohano 'oa mnioko o ke l:u!anakatihal# o Laiaua. - O keia walaau a u& «upepa ame '<a lakon mau nuihalo. na IUo ia i mea e hookeekee ai o Da Ui o Laiīnin m ko lakon rele i ka Haku opio nmwai waiimhe o Bolisa i lilo akii a no i ka 'Ui o ke aupuni pua lilia 1 Paraui. A ua olelo ae hoi lakon, lohe kumu e ae o ka ikaika toa t> kn mniKio o ka Haku opio Wiliama Wainamina ma kana huakai kaapuni honun, no keln knmu wule iho no— he waliine —he nrea hoi i h fc .ola!a nua ia hb ka pono o ko laua mau" yuuw;ii pakahi, i olek ekahi e komo hokai wale akn. 0 keia. man olelo ime keia ir.au manao koho wnle n na Ui o lui kulanakouhale kaulaun īei o ījādna, nn lilo ia i nwa akaaka ia ua Hakn opio nei i kona, wa i 'ohe ai, a o ka na Haku opio uei waleuo i hooninhui ae"ai. "īīonha hoi ka hewa ina au e 'mawi akn i kun lima ia Alineta, no Aa moa. o ka liehow ahine ui a Wile. he kaikamahine Farani oiaio oia o 'iki ai i mea nui ia A!ineta ka wnhine a'n e mare aku ai i mama nona. No ka mea, he wahine Farani oia, aole e nelo kona mnlama i ka pulapula hope loa o ke kakela kahiko o Holisa, aole hoi i wahine Pelekane ake hanohnno amo kn waiwai o lilo nuanei ia i men e kuikahi o!e ai e like me kn hoopoino ia nna o ku\l pnnwai e ka wahine a'u i aloha ai. 0 keia man olelo a na TTaku opio nei, na liōike maopopo aku oia hnua ■ koua maū hoaloha me ka hunnhuna ole sho. no ka nien, na makeo •ikn oia iio ka pono o »a wahino Pelekane no ko lakou ake hanohano ame ka nlakoe waiwai. a no ka wahine rar:wii hoi, na makee akw oia iaia no ka pono o kana mea aloha he keiki ka waiwai niakamne hookalii imua o kona alo. O keih mau manao no nno « na īīnku opio nei. ua !ilo no ia i vuōfl inaikni i kona mau hoalohn. oiai, hookahi iwaeua o kona nan luialoha i nele o ko la- ' kou man punwai e nn hionn waionohia \i i o A!ineta, no ka moa, o'na n!ui hoolnnlea npan o \ia Ui noi anio kona makuakane i kouo in ni. aole i no!p ka mnhnUi <> un poe apaw i koua kulana waliiue ui maopopo nona i luHiliaahaa aku i na l'i o Liulana iwaena o kap oe koikoi. a hnipuia lioi me kona akahai a hoonanHiaiu' ole' iaia ilio. na oi loa aku oia ma ia mea, O koia leta. ua luwuiia }>o!olei ia aku in ua o kn līaknwahino Gnloko o Boli-a. a o k« na Hnkuwahine nei v hana aku ai no ua ī T i Liliana nei ma ka aoMo o knna koiki o ia no ke kin hoomnnao mahala malnna o'kona hp īiio kekahi !et maba!a i hahaia iiiA -!

mua o ke aTo o ua kia'līoom&ntio nei me keii\ uiau J L\p\ijujtii' i.% "aloha". A nialuniī o u{i Lilian'a iiei ame %o i na Ja_.J haimu iū ame ieona* la i uift|.e "ai, a j>au ae Ja no'lio! na hoomanao fa l\ia*nonnf Ua ili pu aku no iioi ia haawina kaumnhu i lopu uku ai ia Alinota 110 keia inakee emo ole ann o Aiftnna i kal w& i loa'a «ku ai iaia o ka lohe, a.| lio ka Haku Opio Wainlimh{i hoi iī kona l6he ana \ keia Uuliou, un ka- j mailio ao oia be kaikaniahines oiā I 110 ka eneniī o koiia, makuakane. akn i j kona' make ana, ua, h'ookanmaha pn i iti koua piuiwai nona, a'kaua nae e" 1 ka mea heluhelu e nana aku ai no ua Haku opio nei. v i " īloko o keia mau a uia Haku opio i noi i hookuonoono pono 'iho ai ilok'o i 0 ke kulanakauhale o Ladana mej knna leialoha, e ike m«u ia ana oia e noho mehamelia man ana me na hiona o ke kaumnha e hoalii iho ana i mnlnna ona i liio i mea e'pahaohaol maa ai o kona man hoa'loha. Ā lakou 5 r»inān iho ai ia la'kon" īho, na 1i!o anei'keia mnre mawaena ona'me A!ineta 1 mea nona e kalimaha ai, a 1 ole. aia.paha he wahi "kumii an7r nai o keia mau hiona kānmaha m'a-' luna ona, eia tiae, ua ok)ptr wale ibo no lakon i keia mnn maliao boohno # i o lakou. Koee wale iho no ko lakou ike man i ua Haku opio nei nme ka Uni Alineta ma na anaina hoolaulea apau a lann e konoia ai, rne ko hanle ole kana leialoha ma keia mau ■ annina ame na "wahi apāu a lana e ] l«-le ai, na keia mau hiōhionn 5 ho-! ike maopopo ae. he pna mare lana ] e mare ia aku ai iloko o ka hnuoli.] Nolaila, he man la rqahope mai oj Ce kali hoomnnawanui aita o ua Haku opio nei no kana mau makaikiu, hoea mai !a laua no koiia home me j kn hauoli nui ia lakon i hui ae ai, a ; lana hoi i hoike n\ai ai i krt laua ho-j ike ]>iii ohina. me kn īntta: hooia hoi' nole i make kana w»hinfe eia no oia ke ola nei. ame kahi $weattea IkT o ka loaa ana ia. !anft 'o me'hen, a laua hoi i hoike 'ae ai me ka oiaīo loa Imua o ko lai\a haku e loak aku ana no oia ia. lana ina eia no ke ola nei e like nve ka īatia koho, a i ole o komi kino knpapau paha. 0 keia hoike a na makaikiū, \ia hoo!a na ia mai iia manao o ula īlaku opio nei, a ua hoohaīa ia hsi e ua mau makaikiu nei ma ka home o !anā hakn he hookahi pule mamna o ko laua hoomau hou ana .aku i ka !ana : hana no ka loaa o A)ina ia laua uae ka ole. . Iloko o keia aian !a a na mau makaikiu nei e noho pu nei me ko laua iiaku-, he mau la ia nana i hoopīlikia loa aku ? i ka wahine ogio kumukula 0 ka makaaniani poln, oiai, e puīwa - iwa wale 'ana no oia mi? ka hanhilu mau o kona kino i koua wa e hana aku ai uialuna o na a. ka Haku opio, me he wahnie 1S "ua hiina 1 kekahi karaima kiekie loa, ein nae, e hookuoo mau ana oia me ka'mao; popo ole heaha la ke kumu o kona makau wale ana no i keia mau makaikin. Eia uae, ma kekahi nui, ua hoohikilele loa ia o Dix Mole, ka makaikiu opio Pelekane oiai oia e kahi ana i kona lauoho mamua iho o ke auiani e kau iho ana iluna o ka pahuume iloko o kona rumi, i ka maalo ann ae o kekahi wahine opio >va - waho o lanai i ka puka o kona rumi moe e hamama ana me ki-kahi uhi keokeo maluna o kona j«oo nie na kajvuai wawae mama, nna hoi i huli koke mai ai itie ka eleu nni me kona ake lon 'e ike owai !a noi T'i maalo o ke kakahiaka nui, akn, īaia i oili mai ai iwalio, nole loa ;<na moa i ike uini lio mehn jui wale no. o ia kan« i lielo nihi aku ai e nann i na ruuii apau a ike iho' la oia e paa ana. no. a no ia nele, manao wale ilio la no nu Dix Mole nei o kekalii uo pahii o ua lioa'loha o ko lausv haku keia molihini o kakahiaka uui, a hoio ae la no hai kahi ko ona no ka Ui AHneta. lloi hou aku la no hoi oia no kei kahi ana a pau p<uio kona lanoho n\a kalii o ke auiani, aolo !oa o hikī iaia ke hoopoina i kela mau niaka poniponi oka ui iaia loha n\ai ai ann. hoi e muia akw ana iloko o ko nu! aui. o ia kana i unuhi okoa ao ai i ke kii o Aliua, a hookuku iho !a nie kela uuiu liiona, a !tooim\oj>oj\o \!io li\ ; oia iiMiewnhi Kk\ ana \ hooho nin!ie ne «»: 4i o ka uliane anei keia o ; ka wahine a kun hakn e holapn he-' le nei inawaKo o ka hom<? o kanet" Mahope iho o ka pnu nna o kona kahi aua i kott« lauoho, ua! 0111 hou «ku la ota iwaho a ho!o--holo ao la mawaho oka lanin hiki| i ka wa i ala mal ai o Ot<>!o līania, kona lioa makaikiu, hoike aku oia| i kaaa mea hou oia Ua Ililo hol i wea iin kein tnaka?kin e' akaaka a! !a Pk Mo!e, We kf ana*'vuai ia\ft ho kanaka "'•*>> , . I

< v um uhane lapu h^opuu»pv),\i|^.ka po, : ua keia mau I<k» liaauimu m«ka»kiu noi» ala msi ia opio a ninau mai la: , , rv ..,- ''ilealia k» olua mea $ keia ; kakahiaka a olua o akaa^aj^f A X«i ka uiakemake ia uaau ; luakaikiu e ike la mal ko , e ko laua haku, ,vu\ ! puui aku la laua ti\o k.a nio »a olelo Uooiuake^ka; I , "HeaUa mai hoi.lau, walu , o maua i aioo aij kaa i ukaua, o ka pilikp ua i a hoopaaia ihjwj la i ka tnao)Mgo pia ko jm*ua uiau kakn», i^kAM^^^uku 11a«lao ivc mai k e ukai.k. A