Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 46, 22 August 1914 — Ka Olelo Hawaii. [ARTICLE]

Ka Olelo Hawaii.

/> U* nlā kamaiiioia e pili ana i B% Kanawai a KuKio i waiho! o ka Ahaolelo Lahui. 1904, ka Bila Kaaaa i 'ka "hele like ka olelo v ' , fftlrn "rt na lawelawe ha"Ooko o ka haip kan kanao ke Teritori o Hawaii. K i Ua c3eloia maloko o ua kanawai lilpi», fe la*elawe 'ike ia ka oWo HaD£JM|£ UM 1» olelo Beretaaia maR\. ]<&0 © ka Hale Ahaolelo o ke TeriKl;f»n o Hawaii tta na wa i manaor3ie kipono, no ka mauawa o «mi FvC-Juakahiki, a mahope nku o la wa Sfr. wni makahiki) oka olelo BereK«mū wak do ka olelo oihana e la-l il»ko o ka Hale kau Kawar*i. Aole i iaao})opo lilo pa||l/'Sp 'k«a i kaaiiwai aole paha, ak'a, ka mea i ikeia ua komo aku keia Kanawai iloko o ke,Komite o IWitori a eia 110 paha iloj|f*o a HS komiie la ia c .waiho mai " Ak* aae, me ka aana ole iua ua a aole.paha, ua Bila KaWjt,. ,mto la, o ka loa, h*na iki o H'uhie i kekahi D uaii makahiki, i mea e |V hoomauia aku »i ke kamailioia o ka oklo Hawaii ma ke auo he olelo o ka Hale Kau o ke Teritori. Aole mapoin* i ko Holstein {ka luna-1 |t_,jKwni»la o ka Hale o na lanamamanao, ana i olelo ai o ka Atalat4isa ni|mua kop' -I» iho 0 kela kau ahaolelo aku nei.l K- *%« me« hoonui" lilo na malieje oU>p lo iloko o ka Hale, a ua poho loa! iapom no ia mea, a he pono ej

£ . - ōfe lomkou « kuhiiiewa ua ulu I aj*i kei» iaan«o mamuli o ka ikei« » ouiiAoia U8 laws ka ike uHn Bom«sitt o ua lala apau o ka Hale. : kō« wale no palia o Kanilio aiiī<» Paek<, uolaila h<> rat*a |Mth« loa u<> ke Teritori ka uku ana i mahek nl*>-

ie «a keia mau katiaka t'lua wale l bo, Ma k«ti« mauao V- Rokt<>m i kuUke boi aw? ka Bj!s IvhhBWBĪ a $Mifai«}, v liiki kc hooiuaopopoia f Wk kuiik* ka uum«a vt kria *t>;tu Kol', )WiwMlcs hsna kanawai e> ki»si i ka Ha**ii, oial iuii\ o ;ia Hi» takisfcp«ttui o na hoa o r.s hs' t > ||p$ kauawai © k« T©ntori, a o aaj

Hawaii no ka Hapaiii o na mana koho. JKe looikaikak loa nei ka aoao Repuhalika e lilo ,ia ka jia.p&nui o na half a elua, ilsu ai ia lakoii ke mea e loaa ai ka pomaikai liui i kekah poe kakaikahi a lie manaoio ko inakou e lawe pu ia inai ana k®kahi kanawni e hoopau loa aaoa i ke kamailioia ana o ka olelo Hawaii. Ūa pau no ke kamailioia aaa maloko o ka Aiia Senate, a ma ka wale no e kamalioia'i ka olelo.Hawaii, a ina c Mlq ka hspanui o ka Hale olalo ia &kom la, eka ixalo uo ia oka oklo Hawaii. Ma ka olelo wale uo « maopopo ai ke kaaaka o kekahi lahui. I keia wa »ia psho!a ae ta naau«o ame ka uiakmaiania o ke ao uei a ua hiki paha kē l3e3b ia ke moe ptt n£Īia lioua me ke keiiihipa, ao ka pdp>oki lue ka iole. Oia hoi ma ka hoehalike aaa, ke noho pu iiei na kanaka o kekahi lahui r ko kekahi īshui e. Ua like no ka aahy, ka Ai ana, ka oihana ana, a aole no i kakaikahi ka like aua && ua helehej«*a„ a aolt no lw kakaikahi ko kakou oīelo ana f "ua kuhihewa aku nei a« i*ia la he

haoie,"' a "kohu, kepani 3ioi kela] pake/' a k lehaleli» wale aku wa; mea hoohalike, A iua ip hoi ma ksj «klo e hiki a e hooiaaopopoia k«> k«naka o kekahi lahui, he laea oiaio,l aoie he «a e ike hou ia'i ke kanaka< Hawaii, ina e nalohia ana ka olelo Hawaii. E oleloia ana anei ena liar<auua o keia mua aku na kokahi kanaka Hawaii no i kokuaia e ke» kahi kanaka līuwaii uo i hana i kē kanawai e holoi aua i ka olelo Ha,waii mai hma aku o ka papa kakiui o i* ao ju>i f A o laua uel la ke mai iioi e Hoi aua e haawi akyi is laua iuū 1 ko kako(Kmau kakoo] nia ka pahu halota. Ua lohemakou.

j i ka n*,ooltflo o ka haua kolohe ia jana o kekahi uiakapo e kekalu mau j kanaka t'tuu. t"«i hoenunulu |kekahi, « uino pipi wahne kekahi, * aiala i'ipi keiki hou hai kekahi. Ua maopopo i ka luakapo he mau pipi like oīo kea uiamuli o ko lakou j lcq kaiuailio, n iiva jh> i aoa uiai k*v kahi uum, a i ole, kani oo mai pa-] ha, e iuaopupo ana uo. i ka hc ilio kola .a h« moa keia; akst,j ° ke kaiiaka llawaii une ka ole)$ ua emi iho »i|t malalo o n* holoholona ana e.&ofeoalii uei. I a oieloui m īikaaa k®i* Bila i lavn> tnai iuvua o k«la © k«

Hale, aka maloko o ka m&olelo o ia Komite o 1904 e waiho nei me makou aole loa i lih launa aku o īā- ; kana ilaila. 0 ka mea a Likaaa i hooikaika āi oia no ka hoomau ama i na pdno o""ke kanaka H&waii i

loaa va mai na kupuna mai, aka, mamuli no o ka paa o ka ma&a hioponopono aupuni malalo o ka ao£o Eepuhalika ia wa aole i hookoia kana mau hooikaika ana, aka.j tna »& mea e ikeia nei i keia la'e pili ana i k& hoopae limahana ame na aina hooki»ogaoōno a lehnlehu wale aku uft" ii)d no ke ikeia me ka maopopo loa ? ua pololei maoli o Likana. A oke kanaka anei« hana ana i ka* mea pololei, a e hooikaika pauaho ole ana me ka, iini jhui e lbaa ka pomaikai ia ke kanaka Hawaii kao .e neuiakee a 4 « haa'wi i kau njan kakooo ana f ka poe e hookahllkē ana ia-oe ma ke kuiana e ka holoholoiia, a malalh «ku hoil # ' 'Aole © hiki i kekahi k&naka, iloflo o keia aina aloha $ Hawaii, ke k& 11««* n>a iona roau wawae, me ka maiAo maikai ma kona p)mwal # « & olelo mai, he oiaio ole na mea a 'makou e kamaīlio neC Aole na nmipo e hoahewa wa|e"aku i ke* 'Lii Kuhio. aka na kaua mau hana no e hoahewa nei iaia. Aole i )oaa ia :&akou ke knleana e hoopai aku ia Kale LaiH, oiai, ua hoopuka e a nol ka olelo hooholo make nona na hana ana i hana ai a i palapaiaia iloko o ka moolelo o ka Hale Ahaolelo. Ua manao makou e hoopuka i olelo hoopai no Geo. Carter, aka, ke kau mai la no o Lanai mamua e i ana, <! na ia nei i kumakaia aku ia'u no na apana dala he kanakoin." A mai manao oukou e ka poe hehihelu o "Ke Aloha Aina", e pakele ana o Likana aole e kau »na kekahi hoopai maluna ona. Aole loa pela; ao ka moa. e hoopaiia ana oia eilike jne ka nui o kana i hana'i. Ua |wo-

pukaia ka olelo hoopai uona, oia |hoi, "no aa iuma apau ana i ai no ka pomaikai o m kanaka o Hawaii, nia jk& aiua nel a- ik)ko oj ua k.wuite o ka Ahaplelo X<ahui e liookauwaia oia ma ke aao.he B|ele no ke Teritor o Hawaii i ka Ahaolelo Lahui, ito iia m&kahiki eiua.

le iooniAka aua ma ka la 13 o Sej>I «toiaftW e iuki mai ana, a uo Uuiī I makahiki hyu aku i ka wa e p&u ai o ktāa lioo|>ai unia. A o ka e j kakoo ok aua i keia olelo lioo|>ai « I uoho mau aaa lakou iloko o ke kukuk ame k& hoka," s ; aiauao nei makou o keia ka, hoojMU kupono no Ukana o ka hooliloL.iaia i kauwa u& ka lekukUu \. Wu ia c*v & ia ia k aku, a ia ka j

I kou uo &|uiu ke hooili &ku i ka kaj,kou ieau ukaua pili t Teri«ori iuajluua ona, uie koua kunukum! ok, (Uiai, « « ioaa au&uei ia kakou ka| | hUiuai, « hiki io aua ia miu ] i» W««a«toua u« k& k« aiaiiui, a kapae i$ a<> bva ke kuouo un ke Pa uianaoia no e koopaka i oWlo kioopai jio Painigr Voods ant<* D*vU j|kft i ka iiai * »oii pouo ia aaa »k« v» ikm b» keiki oo ok» Ji ua a a&le ka i ?«a .k» pu«a, , ' I