Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 67, 9 January 1915 — HE MOOLELO HAWAII -NO- LAIEHAU -A O- KA LUA OLE HOI MA KA U'I. [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII -NO- LAIEHAU -A O- KA LUA OLE HOI MA KA U'I.

Ua li'a an ia oa e ke aloha, Hakukoi mai nei loko, I ka nni heln o na manu, Aia i Kamaile kau ipo, I ke ahi kanlana o Anaki. : No keano i\ipaianaha oke k;m ana o ua wa waHī pohaka aquertue nei, o ia ka \ia Keakakalnililani la i pai aku ai 1 lea 'uha o aj oleio āku la me ka leo pihoihoi: *'Ei nei—e: Heaba la hoi kej ano o keia ao ano —e?" No keia ninau a Keaka ike ano o keia ao ano e, ua hnli koke ae la| o Namakaokahai a nana i ua

wahi ao nei aka hookupanalift wale. Oi kilo a hakilo hoi ia mailuna a lalo, mai kahi pe'§ a. kekahi pe'a, alaila, huli aku la a kamailio ia Keakakahulilani: _

"Kahalia! He keu uohoi oe e kuu pokii hanai alii aka hooupuupu ahoopuiwaiwa nui wa!q tae kou hoomaka'uka'u pu wale iho no. Aole hoi ha kela he wahi ao hooipilikia wale isai no, aka, he ao | kela he_elele i kii mai la ia i kakou no ka hele ana aku i Waimea. Nolaila, e pau aku ana i,ka. hele ilaila. Aole nae. kaua elele koke ana iuka o Waimea, a hiki i ka maopopo pono ana o ka ipakaukau o na n\f a apau, alaila kaua lele akq no ka aiaa?" if He keu ao ka, ka ,o oe la lEa o ka mea ka haoa, ia i i-kai uei. Ā o . iho, acfco lakou aku la

p kotdele fvl|f£ |ps|fa nae i<? & ia.»l>W i ia «* tu x i* K*iiafeaokal»ai ame kanaka Wakalll no ka 'heīe ana aku e hana i ka mai-owai 0 Kikiaola, ke'lii nona ke poowai o Waimea. I kona ike ana i keia mea, ua"hoouna koke aku la oia i ikalohe i kona makua kahuhamu Kanehuoamoku. I ka lohe ana o ua eleniakule nei 1 hoike aka elele mai kana hauai akn, no ka makaukau ana o na'lii 0 Wai mea nia o ka hoouoa ia ana alai oka lakou eleīe ala ao ke.kii ana mai ia lakou» ua huliXoke ae la oia a kahea aku la ia Kaloaaikanaka kana elele pilikino no ka hoea aiia aku iunaa ona. Hp uuina ahe paapaina me? 1 lohe ia !iku, ku ana u& Kaloa&i--i kauaka ala iuiua o kona hakp. "A uiua-a-poha-paapaaiua ol&lo o heaha k% huaolelo.a kuu haku i makemake ai na kana kauwa nei e hooko a ua Kaloiuikanaka ala me a ka ieo oluolu.

I £& lobti &ua o ua eleipakule Eanehuuaoaoiiu nei i t ka leo o kana elele, ua aea ae Li kou,a poo 4 kauiailio la uio ka leo ,aui <±l;ke ka t halulu 0 ka hekiii ilokp a k& nialaiua 0 Ikuwa, uie keia. iu&u oīo'lo: .. ] ■'A.uliei oe e kua elek 4lu lio<>koj a aiv&i olelo o kahi 0 ke,j kaliua o ka haua, 0 kou, vsa keia 0 liole aku &i 0 Uulma ualu o \Y&i uie a, lua ua pouo a u&k&ukau ka h*ua, akila, hoikoke ipai uo oei \ kou wfc uae e hiki &tu ai e hoopouopoiw aku oe i ko ;u*o 0 ka. haua e like 1110 ka'u uiea <? kuhikuhi aku uoi ia 00, peuoi : "Jew k«uwale keia u>au alii e iik«,(uo keia. 0 ke'lii uoua ke poo w&i, oia ko'iii ooua kA iuuan akua, O k«'Ui koi uau» <3 luhau ke poo w«i t o k«lu i« o*u« <» iuo« i ke poo o k« auwm a. uhi k« wti ui&luua oim» • iuki i kooa n&low&«j aua i k* wai ujo ka oui aia. w&k uo a j ku'i k«kU«kiii a uwila, oia k;u |Uoi ka wa « loU« ia &i ka haluiu o! |ka kaMwai 0 W&iwea. k& uieal | oa puka «ku U ka ka: i k<i k*L Q s| , loa _uac oe i M» mauawa, |iW e hooookouoho &1& aux< im. Aok loa ««« |* k«k*M

kaeaka e i *?ale 0 nalil i haawi hana «a e mat«ala !oa aku_,4 i keU po, a<yfe loa laSou" £ ma ua a, a aohe hoi he kukui a lama e iko ia ma ka po 0 Hoku " Ika p«n ana 0 jke;a mau kahi-, kyihi a ua eīemakule nei, ua hoonee 1 iaaku la ka aiaa 9 K uaihelani a mawaho pono 0 Peleiholaai hootana ilio la, me ka uhi mau ia no iiae eka ehukai i ole e ike ia mai. tJa hoolami.ia keia aiiaa lewa mawaho o Peleih.o3ani i ke ahiahi o ka a i keiahi i iV ai ka leie ana o ftapuiakea iio uka 0 ka ai/ia 03e na īalīuikanaka Menehune ameka Mu. . He pui na mana ma Lkeia wahi e pili i M. JB»i ai, na lalam meoehune, ame ka npu a, noho ai i Kauai .no ka hana ana i ,ka auwal.a Kikiaola. kg'}ii. men. Aia ma ka Kamoopohaku ipoolelo i kafeau ai» ua plelo i kai po 0 Mohalu Lheopae ia ai huae i Weimea, a malama ia ke k?pu akua i ka po 0 Kane m&Lopo. Ma ka Naimunui ame Kapuaaiki ma m&u moolelo hoi, ya olelo laua peuei: .

Ua hoea ae o Kaneouiakea ame r fta„kftu&ka meueiiune o Namakaokahai mā ka po o Mohalu a noho i mauka o Laau aiae na wahi kokoke .miiia ffla.iT walii. I ka po mai o ua hiki mai la oia.me kekahi PiOe. Jiakaikahi 110 ka h«lau kapu a A. <a?Uoia iake kaou piha q na akua ma papoo .Karic aoie Lono e like me ka Kamoepohaku. e olelo oei. I; Ma ke : a wahi. e hookuene poao ai kakou ma keia po i liana ia |ai ka auwai & ke'lii a Kikiaoia. No | kamea, he mau hnra wal« no ke kapu aoa ona kaaaka, okA pau. a pa&koke iho la bq ia oka hana aua, e hiki oie ai i ua kaaaka akamai hana o keia uoaaia ke a paa iloko o ka pule hookahi a elua paha, Peia io no, i kela po kapu hope ioa, a e ka po no hoi ia i ike ia ai o'| n#h(ina mana. Ma iapo awhelohel iā okaleoo k& ilio ika hae, asie ke kani o ka leo p ka toann, a oki loa aku hQĪ ka maalo 9 ke

I kekahi la maiuaa iho o ka-hiki aaa sku ina la kapQ akaa, ua hoea| aku ]a kekahi kanaka imua o kealo j | o na'lii © Waimea a ainau aku la |qo ke kshuua nui a na'lii oua ka--1 hawai kaulana ala. Aohe keia he -J»naka okoa aku, aka. o Kaloaaikaaaka no e makemake ana e hui |me Huluhulunuikuamauiia. t-1 k«a h!ki ana aku oua leanaka |al& e huli i ke kahnna a na'lu o Waimea, aole nae oia I loaa aku, no ka roe*, oa hala mua aku ota| aia iluna oka alnn knāhmi o Mo- ; [kihana no ke kuka ana m<? mao hoa kahuna. oia o Kanaew»anniohanmea ame Lauaheanuiopā«wa. Ohu, ha poe aTu nui no keia, abe poe kahona nm pooko'i Rke hoi. He nni ka ikeameke lakamai ma ka oihāna kahuna, aka, o Huluhulunuikuamauna nae ko t»kon mea noho Tmua oke alo 0 m*lH.

f KolaiU. ma kela po kapu akua piha, n o la po 1»pu" hopo co lioi I*, ohi h po o Lono, tne kapu lo» on& xftM apau, Aia lioi, kani ana kfc o ke s\u:t aikaiinkn o Mnkihana, a. n atp la kp shi o> kā f*>, * nbtr»o hoi ka wai maHina o IC»povi]n moe s\iwai o Kikia<sl*, n«i o ua kaba\rai a!a, a pae Aktt 1* kH o na kanaka ma kfla ar*ao o Waimw, a b.o!o 1 n«i k» wai i kai o Keonepoko me' k»ik» ole ia, 1 ko ao ana *e ike Mt«hi«kH o k«kfthi U a«, ua ike i» aku 1« k« w«i ika holo i kahakai. Nokiia i ik« U &i o Kikiaola h« ipooaok» maiiowai; « like me kvk uitile iu«lalo iiio ueij H® mano k» Lau*kua jw Kāuo H» h& »la\i n&keke ke » makahiew Waī tt»*, w«i hiK, wai koko Mihiii«, Maimh*a K» w*i akua i L&umeki Ku k» poiuku kapu He kApu io t>o ia K«q« O ku «k«, w*oa i Ouolnul* 0 k* onolii \Yai&koi<?&. ka »as ; i \V«ī«k« i \V «iho>iU& ii. K«u«hutumoku Waiul* U i k& p&Ui Akaka ka liani & ke 0 ka iiilikaa & iiīiiAio , 01ciy ki u& [ H« U4 b»olau Uiiikuku. n L UumeU

U.p. Ua naalu ka j»he,o k» «u • ka ! ole Ua leliia ka . JMubefc Aohe ]«p . . Mauoa ke kapu a ke'iii o Po* _ , hak« Uai . , t^g He alii ka>f>u no Laumeki He alii moewai no ka maoowai a ka menehune I ikea i ka opua ku i ka moana Ke nehe ggi ka 'mala , * , Halulu £. r _*j E na kinolau o Kanehi\aamo*U. .4 He iau a iau oeoe Kikiaola . - Ke'lii o-io inai ika iae E , iawe ioai ana i kona inoA ,„. -- e- o * Kikipunl ma ke poo manawai .... nooa ka mano auwai >i; . . o Kolokaa i Paliuli .App—ka ka wai ikekaio , , Kwnepoko „ Auw&i a ka Menehune.

Ika maaawa i paa ai ka inano.wai a Kikiaok i ka hana ia, oia ka manawa a Kupoloula i hel« kaapw»i ae ai ia Kauai no ke kukulu ana i jaa heiau, me ke kokua pu ana me ka I*' ;« huikanaka Menehuae. Noka mea, ika paa ana no oka manoimi & ; Kikiaola, ua hoihoi aku la e K*aeauiakea ika ialiui Mu a aobo ike awawa o l>sau, a hele lnwpm» la oi» me ka lahui Menehuoe ma Da wnhi apau a Kupwloula e hele ai. . .Ase-*g§s§^ : < Jsfe> ka mea, he kahuna ike bft kwa Kupoloula ma ke kukulu helaa ana, Oiai, ma kaoa maa.heUo » pau i kukulu ai. aole lo& aa &kq& i hponraha I jraha aiole hookae paha no ke kupoAO ole . o kahi i kukulu ia ai o aa heiau, aka, ua malama. ia , s aa kapuiieiau apuui keia noe ka maik&L , -L-i&aa-

, Pela ip ne + apela wale aka. Tka hana ana i ka |»ahniwn W a ku ka liaanu skttj. ka manawa e moiiaiia ai o ke|i m*u oaea i hoike ia ae nei. ka niu, maia. kapa» ?* uia,"«raka puaa-hifra «, h« jaui waie aku. &* baoa uui no ka kwel&we aaa i keia mau mea, oiai. he mau keia» t hoeu maoli ia m*i la ake , *k«a e hana i kahi e; hoomana *i ko kakou mau kupan* i J*> Akua ' Kiaki'O Loa, maa n»n» i hsn« ka ■huM «me ka honua. B hoemanao ia ma kexa #*&!, ;li« w ; ken k« nui 0 ka naauao o ko " , nwn kupuna i ka mahelehele'^ ke ano o ka t ke altUs , * like nie kana kulana hana i & niake ia ai, apela no hoi me'īj|L " alakai ana a ka uh&ae akua na kahuna na lakou e lawelawe * jana ka i)^na. I T*a p nana ae kakou naTStua«wSk ihon e kei» m*u ia ina m#a ita - I ia ai o ka manowa? o Waime«. iku ik* »00 ole na h&n&a ka i hana ai, no ka mea. io« ® 5 I bete kioo ana ookoa a ike pono toe' ko oukou m*u maka penoi, he ktt * maoli ika bro«rahawaha ke ay> ka htna ke nana ibo, oiai, he maoji ka pohaku o ka uhau olMl* nnno. :.jxr»? Ea no nae, iloko o ka txihaJr»ti awnehuue e f* aoa 5 ka auwai a Kikiaola • " sku aka paa nul «-ala. mau lau makahiki k»ta S «> o*i, oia maa no JH* 4 hik| » k«-i« U e puka aku «k| \e|a ay>^ lelo. 0» j»h* W.,* kanaka mak.ua. &ai ila.lv l > o k* hooua* , ' V tVa hoiopouo aua o ko» a | Naniaksokahai aeue kou* mau ,'ahai ■kaoakamakaliU ua hoUku i« |kou apau no luna 0 ka aina k i Kusui;*i;ini. A ;. iai n&mon •*»*■ < k «ali' iA, «a (Ma aku jXa;.thr.namcku i k««ia haa i «Eoii 1 NamakiokaHai p&upuaho o ks«&s 5 i«.c ka 10« )g| =** « <» , aku,b.ia.... ,t