Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 68, 16 January 1915 — KE DUTE AME NA HUI HOOPUKAPUKA [ARTICLE]

KE DUTE AME NA HUI HOOPUKAPUKA

. Ma ka la 20 o Dekrmaba, A. D. im ua kukuluia'e imna o ke Komislna o na Hana Hooholomua e fteorpe 11. Maver, ka mea kuai inai (htiyer) i na oiani manoanoan o ka hafc kalepa <i Jolm Lueas & Co. o Pilade)phia. he hui i ,kukuluia i ka A. I). 1848, a ua ikeia ae puui ka aina o Amevika llHuipuia. ,Uu hoike o Maver, iloko o na makahiki ekolu mai ka hooholoia ana 'o ke kānawai Dute Kaupale Kuloko a Ding!ey, ua hoopii »i> kn Hui Aniaui o Pitlsburg ike kumnkuai o ke aniaili, he 80 pakeneta, o ia mana kuai aia ma]alo o ko hikou maln, puni o ;Amerika. a ua hiki ole i ka'Hiii o 'John Lueas ma, ke alo ae i ka uku ■aea aku i ka Hui Aniani o Pitt«burg no na auiani ana (Ma ! yer) i kua-i mai ai. ma ka 150 pakeneta. ■ ■ 0 ke dute nialuna o ka bipi ame 'ka puaa he 2 keneta o ka paona (A. D. IS07). O ke dut'e maluūa oka aoao hame anie ka ,uha hame, he 2 ! keneta o ka paona, mai ka A. D. "1870-1890, aka mainuli*o ke kana- ■ wai a MeKiii!ey ame Din|ley ua| lele ino ae a i ka 5 keneta d ka pa-| W&. I ka A. D. 1800, na like no' ke kumuknai o ka pipi oli.me ko keia wa, aolie nae he mau mikini a lole o ia wa, a aohe no hoi ī-i nanaia na inea liilii a pan o loko j>ipi, elike me ia i īeia wa, naē he uuku loa ka like ole mao na kninuknai o ka bipi a >ka o k 1860 me ko keia] w, . •

&•.pokote i halaj ae ka Hui Hana| pa* k&B3a& #3.@00 o na la pok'ōle i hala ae nei, ua pii ae ia a i ki|i $3.50 i keia la. Ua hauoli loa ka hui hana kamaa e hookuu ftku 25 pakenota, ka dute maluna o na kamaa, ke hoopauia'e nae hoi ke dute o 15 pakeneta maluna o ka ili. Wahi a Kiaaina Do.uglas o Masekdseta, ua keia dute i pakui ae he 7 keneta maluna o kela ame keīa paa kamaa ana i hana ai. T r » komo ae iloko oj ka waihona o ke aupuni hfe $2.500,000, a i loko nae o ka limi o na hui hoopukapuka pipi nu» ili pipi he $7,000,000 puka i ka makihiki.

Aole liookalii o na mea liana lima i hunaia «? ko kakou pw hana hao. i hookuemi iiope ia mai ka liookeke ana mai a ko na aina e. Me keia aiea niaopopo no nae. no «a makahiki he 2ō ka lioopuka ana o ko kakou poe liavi:i hao i na niea hao i waho e hookuku aiux ni& ko w&ho mau lako hao, Wahi a kekahi kanaka kalepa lako hao i olelo ae ai iioko o ka nupepa "Ko Kau Hao," (the Tvoii Age) o lanuari 4, 1906: "He mea hiki loa ke Mlinaiia, aole ka oihaua kalepa lako liao o Amerika he oihana no ka wa pokole wale no, a aole i kaukni aku ia olhmin maluna o ka Puie Kanpale Kuloko, a ma'iuiia o kekaln ano v ae paha; aka ua hookali \\i n i'ma o ko ka ialuū kular.a holotv.ua a kuiaua maoiuae hoi, a uouula, aole loa e loaa ho uuui poino kuhohonu. ir.ai n'ā hookeko aua a ko waho wau Uiko hao. nu* ka uaua o\o. niai heu mai la." lua «cic loa i ks«ka\ a\n ka holomua koia oihaia, >«aluu« o ke Ttute Kaupale Kuloko. a iuA ke k\uu uoi ko kakou poe ialepa "!ako liao ia moa iloko o Kaninla. hi» kV! kumukuai i eim loa iho ma!;Uo o kos loko nei o ka aiu.i. a!aiīfc. no ke aha hoi e hoouiauia aku ai kV iVaie ir,a- j luu.a o isa lako hao i koiiio I'il liko no ka mii .•> ua h'ikooS,ao \ koiuo! mai i ka A. T>. wo ko ka A, t\! 1«1D5. ĪTo hoiVf toa la he' w&w&i ole nn Jv matttua o'

n a lako hao i komo mai, no ka hooholomua ana i ka poe hana hao, aka ke koi ikaika ia nei no nae e hooniau no i ke dute pela e like me ia e bu nei i wahi e hibi ai ke powa ia na kauaka Ameriba, me ke kue ole i ke kanawai. He kupono ka papa 110 ke kapili a pahōnohoi\o iuia i bo mau' hale. a na makaukau o Kanßda. e' hoolako mai ia kakou inai kona mauj ulu laau nunui mai; alai e ia ae la ] nae e ke Kanawai Dute a DhigleY, i; ka i ana: "E uku mua mai i $2.00 dute o ke M kapu&i, a no ia mea. kua iho la kakou i ko kakou man ululaau, hoomaloo iho la i na muliwai. hana ino aka la i na ala wai hoopulu i ka aina, a hiki ole iho la e loaa ka mana hoonee o na mikini e loaa mai ai ka nwila. līe mea kupono ia kakou na hao kila ame na kua hao nunui ame kaola hao no ko kakou mau hale oihana, aka ua kautnaha loa nae ia mau mea me !>ute Kaupale Knlok.i īīe mea kapono no kakou e loaa ka pnna kamelii (eement) no ke kukuln hale ana, a u» hiki no ia ka-kou ke hoopukn i ke kameki a oi aku ka niakepono mamua o ka kekahi poe e ae; aka, nianun> o ka loaa ana ia kakou o kekahi barela o ia mea, e uka ni«a ae kakou i ke dute o 8 keneta o ka 100 paona kameki nw ka laan. Ina i kukulu kekahi kanaka i ka hale ma ka makahffei 1897, no $.">OOO o na lilo no ia hale hookahi no uia ka makahiki 1005, e hiki ano i ka $4242, he 41.4 pakeneta pii mamua 0 ko ka wa i komo mai ai o ka Duie Kaupale, Kuloko. laa e kuai oe i kapehi pele .« na aina « mai no 56] kenet6, ;he 150 pakeßeta> dut« 0 ai ke 100 t pi3S kana e oka ai, a ao na pahi f amfe na pakaukaa makepono loa, e ukn aaa oia mai ka 100 a ka 200 pakenetj pii. 0 ke kūmu lilo o ka bnka maiei*» (Sumatra tobsoco) i haokomoia mai, he 75 keneta wnle iio, o ke dure nae he $1.85 oia hoi he 384 pakeneta pii. Ma ka hoike ana a Senetoa John Sharp Williams i mua o ka Hale Ahaolelo, ua ikeia o na ano waiwai like ole he 57 i kouio ae ma ke awa o Nu loka ua uku lakou i ke' dute niai ka 100 a ka 251 pakeuela dut«. Ua kauia keia »au dute maluiia o na waiwai a paw a ka mikainka, ka mahiai, ke kubulu-ha!e ame ka ka waiiine o ka hoaie e kuai ai ,A ole no ka pii ae o ka uani o ia J»aa mea i auhaaia'i. Aka he auhau kaokōa ia| 1 aeia e ke aupuni no ke kokua a hoo- j mahuahoa ana i ka puka o kekahi po« kakaikahi waie no. Ua hookupaa iho nei kakou i loko o keia aina ku- ] okoa o kakou i kekahi kiūeaiia koa, a ma kahi o ka hoopak«}e a«a; ia kakou mai na dute koikoi aiai,| ke uku nei kakou i ka hapaimī 6 dute ao na mea e pono ai.o ke ola; ana no ka pomaikai o na Hui 1100-, pakapuka Nunui. H« pak*«yk uuku ioa o na loaa a ke a«puui o auliau nei i »a kau*ka, i lilo aku no ko ko aupuni kuleana, aka ua ao aku ke aupani i kekain poe kakaikahi wal<? no e lawe a« i ka pik« o ka waiwAĪ o k;i |aina no lakou iho, a e hookomo mai j īioko 0 keia aina kuokoa o ke Kene- | tuna M, i na hana hookauwa kua- | paA i ikeia bja Fsraui, i loko o ke | Ke««una lb. | in» paha e hooholo aaa ke anpniu v Wiu *wai e koi i ii« limahau» o «wia iw kekahi uku i kauohaia, , oie, e kau<thft ama palia, i ka ku;u aku s e hooUlo aku i ka lakon h«U;u kuiiua, lako hao a usoa kuai e ;tc, paUa i h«u«ia iloko o kosa anuu & c t i k«a mBxi mea ma kokahi ku-, ww£u«i i enn k>a »lio nialalo o ke ku-, i«awk*wki o na uuikeke, e kuo aua r,a. i k*«ak* no ka nw;t, ho lawe wak km* i ko kanaka kuitvma, a «? Uoo-f j iiolo aiw iuv aha hookolokolo Ue ka-j . iMkwai oie ia. AoW haiiw maoli u ke a*ti>uiu i koiii itu>a, aka aoijC anei ,«iiA i Ko Kai.iaka ku--0 k, 1 !ii» «iUv 1 Wli'A e Uk. i i\v wae «o ke i UO-.: j . iis 1 lU* kUlliilk.Uih i\ e luk, oU' ai ke aU', , ok, o ui A ko no? l'a hiki iuai kakou ik« va jwlai>e.U ioa o hiki ole ai i ka j>oc

kau kanawai kokua i ke Dute Kaupale Kuioko, ke hoi hou ae a ku iluna o ke kahua maemae o ka H(SbNOA DUTE, o emi auanei iia loaa o ko lakou mau haku, oia hoi na Hui Hoopukapuka, a emi pu ko lakou mau upu ana no na noho nolunolu o ka Hale Kau Kanatrai. Ina e noiia aku lakou e kapae ae i kekahi o keia mau znea hoopilikia, « InliluU ana ko lakou poo me ka i mai, "ina e weheia'e kekahi o keia mau mea, o ka helelei )io ia o ke ī>ute Kaupale Kaloko i ka honua, me ko makou mau pomaikai nuī hoi; nolaila, aale e Mki ia mnkon ke hana pel%," O ka c>uhau pili ltobe ole mai, (iiulicerl taxation), ma ke ano o ke Dute Kaupnle Kuloko. he auhau hoo- ! pihkia mau ia, nokamea. aole U he awhavt ama, aka he auhau ma'una 0 11« mea ai 9me na mei e pono ai o ke ola o kanaka, u j ka wa e lilo ai ia i mea na na hui nunni mana e ooio ai he mau hiliona o na dala a ka lehulehu, ma na kumnkuai pipīī,. ua ku maoli io no 1 ka aihue ame ka powa. Aole he wahi palekana iki o na Lome o na kanaka makaainnna o keia aina kuokoa, oiai e ana keia mau hana. hoopilikia maluua o Jakou. Aole e hiki i kekahi V»nflV» ! mahiai ke kt&olt} i kona pa a hale papaa paha; aole e Hki i ke kanaka hana elike k'e lawe ae i ka hao, kila, l a au, aniani a potero paha, me ka uku mua aku i ke Buto Kaupale Knlako so ka pom&ikui o keia poe kakaikahi. I k«i& va a'u e kakan neī ke hoi ae neī ke kanaka mahini malnna o kona kaa ukana mai ke kaona mai me kekahi pokaa nw#a. |iahw kui, he mau wahi apaua hao a kiia paha no na mea han&, h« maa hana oi, he aniani, he mau laiko tini a he mau lole paW no ka I ohana, a ua aku aku oia.no keia ao»

|bo ia kakon he hoakaka mi tl Poonaa aai, e hoakafea &qs B» ke akahele loa, i k» ano o te ola aaa «me n» hoolilo o 1$ ohaaa © ka po« ilihune o oa lim&haua. Ūa ht>~ ike ae oiA he mau ohana lākou o ka poe limahana hoopono o ka aina 3 he poe hoi e hooikaika ana £ loaa I ko ke ao holookoa ua mea e oluolu ai o Iw ola ana, eia uae aia keia 1 {kk> ma ke kulana o ka hune ame ki I iwle. Na kana mau ho&kaka ana i hoala nuū; i ua akaku o u« Qtbsas he uiaa taus&!ii —aole kanaka pakahi, aka he mau ohana o n& kai»e a makuahine me na keiki, me na aahu weluwelu, na haikea a hohoma, e maalo aa& imuS io ka maka no &« !iuvkahiki he 59 |o ka noho mana pak&ha ana a ke iDuTe Kaupale Ku!oko, īloko o kekahi huakai palena ole mai ka heh? i ai waiu iloko o ke kaa keiki a i ka i hapauea kanikoo e iho aku ana i ka I lua tg>pap6u, e nku &na i kona dute i i keia hee o kaiuli, k%" l>tite Kaupale \ Knioko. A oiai au e uaaa aiia i ket is huakai o ka in«a e maAlo nei i ; km» nwka, ke lohe nei kuu pepeiao • t k» <>Mo :» kek«lii o ns haku harvma •waiwai, uona «a hm rsanahu i kau,j (wW ia e ke vh\<e o 7 fce»eta o kf * tona, i k« i at\a. **he poe KristiSßo , < m»kiui, ka poe a ke Akua i waiho : nmi ai i ua waiwai & pau p ke ao ' uei." Ke mauaoio ma<vH nei uo na ho•o»lina o k>e i>ute Kau}\H;e Kuloko, o ,yiakou uo «* Aku*. a. o ka ukapa- | uai no ka |.H«)Mhkia a lakv>u i vaihi> : ;«o si ma sia i}Hika o ks««ka Amenka, «ia k* hi «ualea An* *♦ o ks in,v» MAN'AWALKA, i M-ka-ii num iviVna *iala au,ktl k,s ku'kK iakou v pakali» aī u*,ai ?•;! kaiuka Anwnka aku. oko ka Tho«na,v o*rtyle i oielo ai muu> o aa kan«ka ĪMekano. i ka i <%ua, "Ke ike iwi au fce »au tai!i«ua iH\t>kr.iiu, i h»tukae i k* lepo a*s« Ihon. i'.oko o ka naaitpi\ ka heWim i ;snio k;\ u-.uluu, e u*e av.a : *E uaua < iiwi > w\akou hune anw? ka asi- ' : ;u>;-e wiakou c o3a ssialalo o ka hookaumahn; e haawi - hko- 'k» k.-».. ,N .ko *"* Aohe mkkie r make o "a k;u\akA Am«rik>% i na wa 1 kc iuaVouvuke ī»-i y ; Vr kan'le. s o ko m s'o • o ks voa ; m«kea-ak<; isu " V V.s,-.\y; wai : .a mnkou i U k*a- ~~~