Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 69, 23 January 1915 — KE DUTE AME NA HUI HOOPUKAPUKA [ARTICLE]

KE DUTE AME NA HUI HOOPUKAPUKA

| Na Franklina Pierce Helu 11. 0 na Hui Hopukapuka ke Keiki a ke Dute Kaupale Kuloko. Aole he mea hou ko kakou mau Hui Amenka Hoopukapuka. Ma na ia i auwi aku la, ua haawi ae na 'lii iloko o ka lima o ka lakou mau punahele i ke kuleana niouopoli. Ua manaoia na wahi hana paakai, na lua m:iina, na ■ lun pohaku, na ulu laau, etc. he mau waiwai ponoi ia no ke 'lū e 110110 hoomalu ana, oia hoi he mau aina lei alii. Ua maheleheleia aku ia i na punahele, a ua uku mni nohoi lakou i na anhan i kana e ke 'lii, aka, na haawiia aku nae ia lako uke kuleana e imi aku 1 ko lakou puka a poinaikai e like me ka liiki la lakou, a ma ke ano hoi a lakou i manao ai he kupono. O ka mea maopopo, oia no ka pii 0 ke kumukuai 0 ua mea kupono no ke ola o ke kino. īīe mau hui kalepa no ko ka wa kahiko, a oia mau hui uohoi na kuniu hoohalike 110 nh hui hoopukapuka o keia mau la. E laha aua 110 na hana monopoli i ka wa o Mahna Lutero (A. D. 1483-15-46)), a 0 ka poe n»na i, hoomaka m 1 wiiiwui nia ia mea, na. loaa nn 1 ahewa koikoi mai ia ia mai. Iloko 0 kua buke, ke "Kalepa nie Ukupanee," ua olelo ae oia penei: "Ke ole he hupo kekahi mea, e hiki no ia' ia ke ike he 'monopolia' wale no keifr, mau hui a pan. jpapa na k?-, n»wai o ka«aka i keia 1&> e hoopihkia maoli a3ia. i āo okoa, aohe a'u mea e o}slo ai no ftis kanawai Kristiano a pii, akua, Ke hana nei keia mau h ; ui elike ko lakou manao iho, ka ]J.oopii a hoeuū ana i na kumukuiw, elike ke kupono i!) lakou me ka poino nae 0 ka poe kalepa liilii. Ua like Jakou me na ia uunui o ke kai e ale wale ana i na ia liilii, e Mua ana me he mea la o lakou na luna kiekie o ke AlAia, ma o loa aku o ke kauawai, ka oiaio ame ke aloha. Nolaila, ua hoopili wale aku ka poe kuai kalepa liilii malalo o na kumukuai hookaumaha a na Hui Monopoli, no ka makau 0 poho ka hana, e aho hoi e loaa he mau wahi keneta pnka liilii mamua 0 ka nele loa." * Aole nohoi he mea hou ka haawi ana i «a palapala ae no keia mau hui hoopukapuka. Ua haawi ka Moiwahine Elizabeta o Ēnelani (1550} i kana man punahele, i na p&lapala ae no ke kuleana kaokoa 0 ke kuai una o kekahi waiwai i hoakakaia ma kona palapala. „Ua kau ka poe i loaa ia lakou keia mau kulea«a, i na kumukuai koikoi loa, mamluaa o ka lakou mau waiwai iho, a no ia niea i ulu mai ai na uluaoa he nui n\i>. Knelaui i ke au o ia Moiwahine. I ku wa a n& makaainaua 1 aonoi aku ai ia ia e hoopau i ua mau palapala ae la ua pane mai la oia penei; "Mai ko'u wa mtu i lilo ai i Moiwahiue. aole loa au i kakau iuoa aku i kokahi paiapala ao, ke ole ma k« hoikeia ana mai ia'u Ue maikai m, a ua kupouo 110 na makamnaua, oj;u uae he kuleaua xaokoa ia uo ka'u mau kauwa i hana poloiei no ka wa loihi.'* Mai ka wa mai o Elisabeta u a haawi mau aku ke aupuui i kekalu poo kakaikalii, i ke kuleana e hookau i ua dute koikoi, ua hoamana akn boi i na hni tuon»»poli a hoopukapuka, me ke kuieana e hoopipii loa a« i na kumufeuai. *a elike hoi me ka E!isahota, w he maikiii ia a !io knpono no na mnkaainana." 0 ka wauao 0 V- Kauawai Knulike mai ka niauawa mai o lTe-

neri V, ua kue ana hoopilikia ia i ka l(>hu. Lnko o okolokolo o Nh Jtawa ai no ka hooistio ke o ia man hxii no ka hoohuihni paa a pau malalo aie ka manap i ke kumukuai o īia loko o ka 'hoi&o mau aha, na la i ke roaWti o ka ike anft akTt^BilSS]^Bfia V lou'a * \\o. hoopqkai>ufa 1890, u* h%a ihuM to* o M IdūfcPyL'i. ;hope mai o ia .aa Wma.' kananPai o la «no t»a fly^mf|>*a;nii : 0 Nn Terese, DclaifS, «PpJas;&lii 'mau moknaina e a»' ! loko mai o keia ma'a kiflMW%i6kūaina; i hanau mai Si" HlP|B|rAynm (corporations) o fe<Sa ona a hoomalu anA roßMMHßß>l:fchi maa hui imnui hou aku, &tio iho la i lilo ai i maw <e hoomalu ana i ka ■ li&MWpi; &tne; ke kuai ana, i na ol ke ola ana. lie mg&~ldjP|jßNHii& ?! ke kahahn ame ka na haawi aku kji AhaoWlo aina o Nu loaka 1 i ke Inileana e knai a w3Hfc lm mnmi e ae e ia hana hookahi no, ua hasjHHcljjK> no «rt Ahnolelo la i ketahi jMHm %oi- < kekahi hni a msa hni a! ana a hoolilo ana iho miun) o kau ana kahiki hookalii, a j e ue iuu) i krkahi« na j niahelp xraiwai o i ua wohe hama«\a tet ala - j he!e no ka hoaU hi>oivan;\ maoli 1 ka h;uui ia -j Imnaīa. Fa KmAina bm i na hoop*UajßßHLw lu '

Ke lionmana akn nei kakou ma ke kanawai i kekahi mau hana inaloko j laila e puka mai ana he ino, alai ila hoao aku e kaomi iho i ka ino ma ke kan ana i na kanawai e hoopai ana ia mau hanar i aeia e kekahi kanawai okoa e. Ke ku nei kako\i i na dute kiekie maluna o na waiwai kuwaho no ka palekana o na waiwai knloko, a ina nae e ulu mai he monopoli mamuli o ia hana ana, no ka hoomaln ana i na knmukuai kuloko, o ka hanaia aku la ia i kanawai e hoopai ana i ka monopoli. Ma keia ano i hooia aku ai ko kakou poe kau kanawai imua o na hni «unui, nana e hoolawa nei i na ao« ao kalaiaina me ka iliili (dala) k ko iakou kupaa mahope o na hni mon<>poli oiai nae, ma na kanawai i hooholoia, na hoike aku lakou i mua o ka lehulehn i ko lakou kue i na Ilui Hoopukapuka. Mamali o keia mau k&u kanawai ana, ua haawiia' ka mana nui iloko o ka mana hooko o ka moknaina. a o ka lahni paba, a pela iho la i hoopananaikiia mai ai ke aupuni, a waihoia aku la hoi ke kuleana o na kanaka apau, a" me ka mana hoi o ke aupuni, iloko b ka Hma o ke kanaka hookahi. O ko kakou Dute Kaupale Kuloko, rka hookumu ana 6 na Hui Hoopukapuka. l T a pnka mai na īīui HoApukapuka mailoko mai o ke Dutc I?an'pftfe Kuloko, elike nie ka puka Unn, ri»ai o ka hua ohia kuaj»wi maiīoko •mai o ka paa o ia fqektnaīoa ua oi ae 'mana o" kej&bī Siii Hoopakapuka l^emalu %. ke' "Muisukua, na'a* kain i »utu j»ai kalma hoopipii kumukuan, & alna hookāhi mamua o ka O na fiina a pau, a no ia me%, e «aai ana ka lehulehu, na ke Buie 3S&Xipalo Kuioko e kakoo aku nei i m Hui Hoopukapnka. 0 ka hopfena maoli e puka mai ana mai na dute kiekie mai oia ka hoeueu ana i na knmukuai pii a e onou aku i ka weiwai kuai a kaa loa akn ma o o kona kulana maa mau, alaila oia ka wa a 11 a Hui Hoopukapuka e komo mai ai nie na kumu kupono (!) e kaohi mai ai i ke kumukuai o ka waiwiu] knloko i kaupalenaia, ma ka papa like nie ke dute kuwaho. Penei: laa palia <? hoopuka kekahi hui i kekahi waiwai i kaupalenaia, i loko o keia aina. a ua maopoop e liiki ana ua i au hui la ke kuai i ua liui la ke kuai i ua waiwai la ma ke kuniukuai i euii k lu> mala'o o ko ka waiwai kuwalio. niii ke <iute i pakuiia mai. na mea i ikeia, i ka wa i Iiooholoia" 0 ka Bi!a Kanawa Dute a Diagldy e kau aia i aa dute koikoi maluāa o ua waiwai kuwaho. ua nluhia nst kanaka mp ka manao o kokua i It4 Duio Kaupale Kuloko. Nolaila nn konio aku lakou ma kā hooioi an^ 1 na knnmkmn me ko waiwai kuloko. a o k.i hopena, oia no be kupa*i ī| ka waiwai knloko a enn iho ls k<j kunuik'iai o ka waīwai kuloko ma^ o ko ka wai\rai knwaho. 0 keia k;x mea i ikoia wa kola wan la koke aku n«>i a Wilisona t noho Perosidonn tu' ai. Mamuli o ke Dut<? Kaupaio K'nloko, »a pii ke kumuknai o na kopaa kuwaho, a o ka liopena ho poh'o ana o na kop«a knloko, wanmnii o ka Uiki ole ke hookuku «ku nie j ko ko r,a aina o. t'a uuv ppo ' koia i na Hui Ilopnk&pak lul > hooikaika lakon pn k t » knmnknai ko o n« waiwai kuwah». «okamoa. aia malaila ko kou puka kiekie loa. I ka mi ana o ke kumnkuai kuloko. ua a!apohova ;\kv\ ia * Ukou m« ia kumukuai viv\;, a knai lvou ia mai la i na kanaka m.i ke JrnmnkuBs kuloko i pakniiīi iho nio ko kuwaho kiekie. īaj kakou ka poe lihnne ko koikoi nvf ka hiHunaopopo olē, a ia 'akMi la va n\in aka aua m<» na pakeuela }«ika kiekiē loa.) (Hoomauīa.l