Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 70, 30 January 1915 — -HE- Moolelo Walohia -No ka Make ana o ka- Haku Darinetona -A ME KA- Poino Ana o Kana Mau Keiki. KA HOOPAKELE O KA LEDE ISABELA. [ARTICLE]

-HE- Moolelo Walohia -No ka Make ana o ka- Haku Darinetona -A ME KA- Poino Ana o Kana Mau Keiki.

KA HOOPAKELE O KA LEDE ISABELA.

■ VW * MOieONA V.

Ka hiki mai o ka Elele

, K<; wa,wslH y .inaiau w;uuiwa r na o kn hilahik a?ne k;v nrakiiu i lakou ma« pvnrwai mo ke kannkn iv ka iēde ham»haoo 1 ).a]«t aku ai he kane i » u i keiki pn li«i ' i kapa aku ko !;ma papa Ke I' iiua'ii.a nei kaoiai.) e kei» mahhim i keia wa. aojks lakou mea i hoohuj 01 ai, ke nei oia i koua ike j ine aia 010 ke kannluaia, a )lia ia me»4.JfeSi no Au ika makuaj hme paowaiMneiaae e puili paa maj lie iho i o kan mau keiki, j e akeake'a ia laua mai ko laua jku ana a olelo paha ma ke i ano kokna iko iaiia makuakane. ( | Kulana aktri« oSa Gasepa ihope j o koiia noho -a nana iiiai la i ka naij ta maJiii«si|fts.. na maka weliw«li pij ha to!i paha'oha'o e naj holo mahoiw o kekalii, j helehelena hoomaj ku ! fe. Ja ka hu'ahu'a maj tunft ō le-helehe, hoao mai la e hiki no ke mea'! na uele k&aifc llelo i ka ikaika olokaa i ka ; pn*W- ~ka malihioi: aa & feai aku ia .oe & e tva ail" ia oe he kameliiooa aii aoao o. ke kanaka sit i booto i ka'u hoohiki kou kno. "Ke ia r u me k"e ka-| nalua "ka ]>ono no ka | noao o aka, o ke kali sria" aWI *ka olelohooholo a: ka Aha. lie Sa manawa, E' | '»0 mai ke Akuff"kMi !ima i moa nn- | taa e hoopai ttia ka aoao o ka ] i mea nana i nui uiai| lia'u ame ko'u "i'n'a la ! kaa hope aku| jla, na hana al<sKa a"ka p«uwai oiaio' ! a'n o ]\om& offiT"tiu "" ' ' f "E Sa Gasefl&, "he aihue oe, he ka-J ' naka iioopunip'iini, liē" npuka, he ku- ; I makaia i kon "io&o ponoi, a he wa-| ] hahee hoi i Hooki iho la' ■ ka nailn i konlP&iikhii lima, a olelo! ' aku hi: "A:i "Ēuu iiiikini lima, o !a-j i lau aku ia. a kaua ma ka ha-j ' k:ika n<> k;i male, ina paha me oe ka' : oiaio ame Aole oe he ' kanaka hohowii£e ! n j Pahilu ae !a ka Lede Magareta i ! koua maka nie kona mau l\ma. T"a ! ike oia no lia wa loihi, o ke kanaka ' aua •1 lawo nuvi ~aī v hoapi!i mau nowa ! ma ka hoii(a laahia. aole ia o ke ka- ! unka o kupono ai kona aloha mae- ! īuae ke lwnwi ltlo aku, a ke hilinai I aku hoi: a na kfai mnknala loa oia, i elike me ka han'n -ti ka maknahine l'maikai. i ole ai' e ulu'e kana niftu kei- ! ki elike me ke &no oiaio o!e o keia, ! kanakn. T keia "wa'ana e lolie pepoi-]

i no tioi i ki'ia mau OMO, nn (>Hvi i kninoki Konn pnuwu' wo lvA\«na~ ■ li;i. *io k;t n-oa, nih kona k:nip;voua I niio. u:i likt> no ia-mnu OWO am\ o i hen 'oho !iwinaaa\ramvi la i «a ohao kona W na 100 i &vro K»ni-ke o k-a ln>le o w;>- ( j Wtt(iu 0 liuii ;ia& hoi, ho luanuwa j kole wale no i koe, e Ulo aku nna ouij | h« Wwhino knnema%e. j ! "F3 kun mau keiki o Gai w? Alaiiun. mai lioopnkn i huaoU'lo, o Inunan ko ohia n>:\« l<?-j iK'leho," waiii ■ <t»kn «i. "Na Jso olufa makuakano'

, ku. hakaka, mai komo wale| : nkn olna e ;i'u man lei i ka ke Akna! olelo hooholo.-' A uo ka mea. ua ma- ! naoio keīa īelielehe muikai, -ina uo ka| wn.iho haaYi&a «ku i .ke tioi imua o ko| alo ihi-kapu o ke Akua Maua Loa, t> hooiaio jnai,i ka mea pololei, o ka , hopeiiii o ku hakuka kalu nana u lio-j i fean» pane ewas>Svj» ole. Me. he Itv ka Luaoleio /'koiie-' wak-' i ak,u ia Su G>iSi;pa .uiai 'kokh kalana ae e noho hoopue aua,

o koDft )vu kol-e ae )n no ia ihma me jia olelo liailhli e hio'o makawalu nna naj kona man lehelahp mai, 7ala« iho 5a i ka paMima hno ki!a imai t kn. n kn mnlilun'" ij lioolei ai. ;t <>Ho uu l i l;v me k:i | 100 kaīii-pu-nn, "K hahni inai ia'u!"J "E irai i knn ni.ilHhin, a c hoola«-| •lf»a ia op iho ine ke Ak\ia. f mihi, a[ p kali ahonni 110 au īā oe," wahi aj ka nsiitft hpio malihini. "E like mej kon iko iho i "kon howa, pola 110 oc| e ike iho a i ka hopena 0 ka kaua hakaka, a aole ia. mea iloko 0 kuu'

pnnwai lie makomnk? e lnolaia oej iloko o ke ahi pio ole me na karai-! mn u keia ano maluna o Rmi uiiane."j uhae liilii no au i kou ffhatie | T»ai koa kini> nai ina oe e hoopuka hou mai i hookulii liuaoh-Io j koe,", i. jn'uo koke mai ;ū o S;i Gnsepa, me ( ka heleheiena o ke kanaka i uluulie- j

\va i ka huhu aliiu, mr k:\ k>lo okoa, ana mai Imua, me koiia raau lima. | me he la, lie man maiu-u 110 ka. bea moo han o ka hema. ; "'E liuu makuakane, e ae mai ia'u,. e hele pu aku me oo, 1 I v,'alu a Gai,, ka lele ana' akn jiiiua. i "Hele. mui, ina ua loaa ia oe k;i i makemake e haua pola," i pane mai t kona Aia no ka .Ledej Magareta ke noho. 3a iloko o t;a ! umii lililia o ko kaumaha ame ka hi- ' laliila me kona onioni ole ae—-aole ke kino, aole hoi ka leo, a ,ke pili la uo hoi o Alaiua ma ka noao o ka, mukuahine. j Mc k« pano wahi 100 ole mai i ke-; knhi o luua i;oi. na haalele mai a o' S,-i Oa»epa, uinhope aku oiia o Gai i', nkali akn ai me ka uninao pioloke, a ke kaninlelo nei hoi na ke-pa hele^ 0 ka naiia o ka akau? iluna o ka| papnhele pohaku o ke Kakela Da-' rinetona iaia e hahai kū la mahope.j ~ Alakai aku la o Gasepa i ke alalieJe-« koino akn n; iloko o kekalū .mml ka aoao akan o ke Ue nuni hnina-ha like keia noua ka' loa ume ka laula he kanalima kapu-' ai pnkahi e lōaa ni kona eria m:»' kahi o re-a.kalua-kumamalhiva lia-! neri kapuai knoa. TTo papahele kona, ! i hnnaia me ka pohakn. a liu uiau' : pnin haalina hoi, a o keia ke ka-i ! Ima paani po-ka anie na hana hoo- ! īknīka kino e ne a na liooilina o ! T)arinetona e hoohala manum- L ai 110 Ina hanauna lelmlehn. ' ] [ Ta Inkou e hele ana nia na alahele' ' oloko o ke kakela, un kauoha aku la; !o Sa Gasopa olua o kona mau j ' o nkali pu aku iaia no ka iia.ua aua Ina no ka lawlaweia o ka hakaka mo' !ke kanliko; a ua nkali pu mai no hoi ' nn naītn olua i konio pn ma! ai me | kn nnita malihini iloko o kela keena 1 a lakoti i haalele aku ai f no ka nana ! ann i ka pono o k<» laua haku ma īkeia hakaka lua. 1 Aohe hnaolelo i knkai-kamailioia. )in Gasepa o komo ana i kona loJ le , n\<nvao hakaka, oiai hoi ke kamoipiona o ka T!aku Parinolona e kali!ki ana iaia iho me kona ;nnu !aki> ihnkaka, TTe mau iWKikaua poko Ipoko nn men k.iua o hakaka ai. vi | niakouknn nmn ka naila nialīhiin, !iav-. o ka?i la, ?-o paam hoo>v.;\ntvna Iln oi koknh; o kona n;ao nn ; -3 ! Hi' r>.iv.inm pu \n'i- no k "'n •* a i ' K.ra. iin nno. ~ o!i . no ko a -ie Ka v.a*Va a kokaln kaiiakn o nnika11'Oi' n ai ai 'o.'a o ktiv,r, i.-a-'rvi "onrr mo koia.

■ -Kc ike pwapopo walo ak« !a, : iu'» ko Srt piho'lioi i ]<a r.a['nnia ntn. Aoho woa :\!h>W;\ ;< VH UI ■ ' •!« no ka tnnkan wnlo. 110 t<a vvc:v, Iw |na rnni is >»o oia o hnkaka. Mn!i:s p»h«. o ko ahewa a kona hnajik?bata ka Taea iiaua o hoopihoihoi lal j Mvift, a \ «1«, ua loaA m«a av> iwha; | i«i« ka hoomaopopo o liaawi aaa ko | Akua t ka, ikaika lanakila i k<?ia | īiaila ■nlalihim opiopio )ii!a'ahi loilii' I »«W-o<h>«> « kft aknn, mowuH o kana! ! noi m ka ho>o}wkyin i«ai o k;i ololo ; (Kwholo pokkn. j | lka ffi«kauk-m ann oSa Gasepa| I u* kAU»kak> 0,0 ia oia ī ka ioo hooho^

j Kiiaa o kvna num knpuna i U po, } la kv.o au,i o lio.uiui \ kona l»cnoi: <r Dftn:ioKni.i! ī «īua!!-'" »a maloo koiia ui;uij loliokhe, rt us* lsa.uaja!o ka 'eo i ka. U>!voia aVa. | t liA vu>a lso» o oft 1o»j kalo^ Val\i .4 Sa oia »o ka %va 1. wswa,]o «e ai o ua piuu kupiv.it o t \o K^Jk ,K l\iriuctoaa iiiia ',co k&lo , o ka maliHai, i sa b<wV| " : t~- -«i v* s .

pj]ok'i!!" T*a li.ke lo» :io keia. inau nnita mc 11 iyo:> k;uie ke _oo mua -a<?, a o ka vra ilio Ui .uo ia-i leie alru ai o. | 11*4 paiū weli-' 1 veli. Jsp k'le aka nei o Sa Gn.«ri>a nuiia uie.ka awala' ana i ua paliuna | na!n (iwehiwola, Kio ka pilia maiiia e ■ h<M>kiua a«A i ko»a &tvika, anw'-ko«A ! ike nio ka inav,io aiiU e api\-

hu kokpin ae;ke ola o kona enemi. j no ko e l£rwe hnalieo uo oiai ika lanakila o keia hakak.i lua. i Aia nae kona enemi ke ku lā i.kahi hookahi* me "ka piha maka-i ala nona ito e pal&' aaa i na pahnna j pahi a kona hoa 'palo, me lie kilouj palamimo ana 1:t a ka maiiiu o ke! owau. Aohe uianulieu i&o. o ka. hulu ; umaiima o ka moa (naHa) oka ! akan. 110 ka mea, aohe palkm a pahi Sa Gasepa i lihi .launa ākii, eia inae; i ka malihini e haka jK>no "laj jme ka pate atta, aneane no e pakli j liiliik ke koko i ka nana akn, & ke j hoomaopopoia aku Ma k« ano ma- ; hani o.kā ikaika 0 Sa Gasepa. j "E akahele mni, e Gasepa, hele j malie aku!" wahi a kekahi 0 kona j mau naiia i knhea aku ai. oka wa 1 nae ia i haawi mai ai 0 8a Oasepa i j kekahi pahnna pahi e lilo ai ke ola io kona f?hemi ina no-ka loaa pono

roai; halawai « nae jne ka pale a ka naita malihini piha niakaala, balahn ana i ka makatii. A oi«,i no, ka l:imar o Sa Gasepa e kau aim i kela wa ana i p n hu nini ai. h»aa aku. la kona aoao i ka palrima pahi palamini) a ko kamepiona oka Haku Daniotona. I ka raakuakane e hakoko nei no ' kona lanakila maluna o kona enemi. ieia pu fcana koiki q Gai ke ku aku,

; nei naaa me ka hoopvika ole ae ike- : kahi huflolelo, a ole hoi He onioni ae; aka, unp iha hana kona noouoo me kona man raanao ponoi iho. Aia ke hana la na manao like ole ! iloko ona, ala mai la na tioom&uao i pouliuli o kona man la kamalii a me' : na manao apono ole hoi i na hana a , kona ritakunko.no. Ke maaloalo emoi ole mai la imua oka maka o kona i noonoo na hooiaio pololei o ua hana | pono ole i hoolalaia he maxv roahina ! i hala hope aku. no kona rcakuakaae i hoohanau hala ole. ! Ke boomaopopo la oia, he hoopo- • nopoiHr'kei& m& ka usana ona piea . kaua, aka, tie hooponapono" iso cae e lloaa ai ka oleio hoobolo poloki a | ka Mea ike ole la i ike piiia i na mea j hana o na na&u apattj elike pie na j manao a kona roakuahiije i hoakaka, j mai ai ia iaaa me kona kaikaina. j Paupaaalio iki iho la paha oe eka j mea hjtf uheln no ka haaleleia aaa j *k» la o na nioa kaue e hakaka la, I lobe iki aku la an i ko ke'u ana iho. jla me he ala e kani aufiioe la. Oia | hoi ha, ctuia hou ae kaua ilaila. | I keia ■sva oka hakaka e nee nei, (ke ike maopopo loa ia aku la ke cmi | mai oka ikaika o Sa Oasepa, ke j kaunmha pu tuai la ka»a hanu ana, ja iia kualiiiii rwi ka ikaika o kona j niau iima ma ka hoohona aaa i | kana paoikaua. j Ok»wa keia ikuae ai kona enejiuif oia hoi ka naita malihiui oka (Akau, a malooio-e ma kona kulana j kiokie piha. oiai he kanaka loihi keia. hawele pono 4ho \a i kona mau i nianamajiaUinn a paa ike knan o j kana paliikaua, a ikeia. aka la kona j lawe ana ae ike kulana oolca oka ihakaka. 'j Lave ae la i ka ai a Twihie. a j awtiia aku ia i kaua inau iauna -|P»bi. n>e ka pa)i» »na elike me ka j mama lele « ka \iwila, ka iiiki o!i> i, jka '.ke oka amka ke hookolo ak\i. I lkv iho la o Sa Olasepa i koisa kuha-1 ! jikt k*«v mai i keia wa, ua nawaliwaii jftiaoii oia no ko kupale ana noua j iho, a ke ha bans loa aiai la koaa j euemi i ona la. H* \ra pu hoi keia

i |>a«, «i ba hana o na «pau o ! luuia *ku auh, ik> ka wea, ua kokoke uv«i k& iaa,fcpopo o kcis, kaUtau . . i U<* nt»« sfkon« k«iu vd« uo usa-j hopt koke iW>, Luki io inaī la ta. lio !i«\\r,u jv rt }ii hoowakw.-uo ina ka wkau. akn 5a ka paimna p3lū o ka SB*ke ma ka hor,u4, Uvsi« !>«w HO lim ko itJo JWIL\O ;*k'A \\ «-i, «11114«« «);a ka <»laa v» k,t w ka UinlB moe v\ N.\ ->k«« i'.oko o k;\ I\vn I "K j>ū\ inai, e ke milii s k« <pnon <> ki> stsu. n*> k;v Aiss t\? i koua pale nhimakii' tta» k« JHAU4V\4« UiU« k\;* tti«i koi',.", ■ hik» «ua kuu. ili'hee .iki> la « Sa,iīaio ; j, knHIA i'HHU) A.ksu. SVIUeuA» ūku ia i.usi ko { r.;; I.iU.; ;»kv ; , j\u!iki iU'-i a k?, r,;;:a kc , uui iiie k.v a;t#< .u.-a iua k.i a-i o, k\u<a |vilau? ku;\, a, kau su> ia ka |N - , :;a .< x> u iu&kA v kA ( m.«» a.i iu icLctCua o ks uu\u iwiui » itik« i h« iitO e k.> iu£3, K}Ji j kuL.;i ;ū. , \ |, 'K lvol\;>:a Aiuioim:" w«.ki

p;-;tie ao ai me ka hanu paupHua^o! "A<? ■ O Roliūta Aimona keia, īiai jcu <> ■ Kamnumonn, nioopuna p ta ! o koi! kupwnak£ne^!" !| wati ; a l-;i.'naUa oj.u<i i j>aue haaheo īho ai■■llo lionluha oiaio ka Haku [ •Di)viiii>tona; a hc enemi puuwai eleelu ti<n oi» nona. HcīT poq,o na kuu. 1 !\rai akau o hookim aku i ka hoopai ' ;i !m ln<ū mahma ou."

"Ua luw?, e ka opio Janakī!a, ua pau aku l;t, ke inake jiei oia. E "waiho ii,ai iiiin nia ka pf>kō o kuu lima, ki- ]vahuuapulc ame ke kaliunalaj)aau uhaiw;," wahi a Makua Jerome, oiai oia kekahi i kii awiwi ia e lnki n>ai ilaiia. "'E liaalele mai ia niakou. A o oe, e Sa Gai, e kii aku oe i kou aiakuahine ame kou kaikais na, e kele laai oukou apau maanei." j "'E hele ioai iue a'u. Ua make kuu aiakuakane roa ka poho o kou lima, aka, e iuahaloia oe. TJa aa oe i kuu. makaakane ma ke akea, ua hakaka oe. me k& maikai, e hoomaikai kakau. i ka makemake q ua lani," wahi a Gal, a liaalele lke ho la laua me j Haku llohaia i ua keena la. j Ika oili hou ana mai akala ma kekahi la ae, iele loa ae a ke .ea hnnu ola iloko o Sa Gai—make iho oia. I"a hiki koke mai keia hoo-

pokoleia ana o kona m»a la ma o kn hewa huli ku-e ike aloha ajia i nana at,-a na hiki ole i ka kanaka ke hoopakele ae iaia iho mai ka ohi ana i ka hua oka mea ana i lulu ai. no ka.jnen, "0 ka ke kanaka e lulu ai. o kana no ia e ohi ai," waM a ka Buke oka Oiaio a; ;o; kja;;;;; a ka Bake oka Oiaio; a oka hopes?* iho la ia o kona noho haka ana no Ifca fuanaws pokole tin ke kakela ao--1 oilina o na Darinetona. *"

I ka w«ilio aua iho o ka noho l>rale, ua hoonohoia o (Jsi, ke keiki hiapo a ka. haku i njtak§, manmli o: ua knmu kupouo, a ,ltto oīa i panihakahoka ma kahi o iona , niAkuakaue, a i haku opio h<ji no ke Kakv>la l>arin?tona. ' ' \

I ka napoo aua oka la, buli ak»t la- ke alo oka, naita lanakila o kiT akau hoi i ka home, a noho iho I& r.a ohua o ke Darineioua mft ke ku» lana hakanu no na hana i lawglaweia maloko o na paia o ko l&kou kakela. - ' '■ ' •' ' -.--_'*■>'■ Ike awakea o ia la no, hoea like 1 raai la jm kanaka o fcafci ! hale a akoakoa iluca oka pas, -jios- - no hoi ka hui pa ana ra'Si o na ." ! okia ok» teakela ma ka ipaka .aaai..,,, !no ka hoolone ana ike ka&haaa a ~ kalahea ana i ka make takow hakw awie ka pii ana ae o na lovlci hiapo a noho mana m&l«J|a oka noho erale o ke ma ka inoa hanonano ka "Haka Gai." :

0 kela poe ii i ka hwtwi ana i ka lukou hponuukai i fee. kanaka \ make, a o ka tuea hoi nana i kaili lima, tuii ae i ka iao*. hatiohsuw ;\iyst' ko kakcla aiue e& aiea &pau < I'iU utva, , k* ik« maopop* uei lakoa i koia wa, ua ha&wi ai&i ka Luiiakanawai Ku?kie Loa o ke kaulke i K«ma ulflo hoohoio kupoao no kq lakou naau pilifcua. I ka panina hope oka keluhelnia ana njai o ke kaah&oa, pifii ua Bjieha ke aaaina mai o & o' iaiu ka KvMaaka ana. e hookikiua ana kelaame koi& i kotm e-eiao « hooloW yono, loheia aka la ka l«o kalahoa <; kuahatut ana i ka fcoonohoia ana o ka hafca opio boo, ia. *?* , no i hoopiha like ia al u& pmrwsd ta« kft hnnvh a alcaio a haaioi oko* ;m» 100 lujum, p&a ok k* kaohl Sboi 44. }a ka low*, wslaweht lu\i h«>i ke oa 1 na Kv h»r\> pih& haaoU o ua kanaka, Ku nuii Sa o ivi Gai imua o na ma» fciui::-.;::.A no ka hi«hi« o ke ktthuui crale, aiue ka tthuaahkhie hoi o ke kus:i«a kanaka ui, a ase ke kuUma

I mtttkai hoi o kor.a isaiua&im? nia jk.«:.a «-.aq naaaiua vii*k<pAo, * haavi Ix.ua I,* i kana kutum ikSM&aik&i n« t ,*hot»» n»i ia, ao k* Hrjku On-.: K Wuiaikai la&i n» laai ji kr. haki opw"" i htxtho like B*i ? a: ?.;. ka:te aiuo n» vatnw\ n* »»*»- . kr.u «., c ua k»Oa\ «a hapaueA am* j ">a <<r»v w» i«u< a«u> »s && t JW ;\}»att }««. IMC kl? ktkM MM 1 fe» jl;ik,v. u-.«u im papaK fee* m . ':.. ; ;\aka i k;i kw*t, nw k* patma tito? i .am o ko f.«kv>si niau itahtm iluaa, »* | k«-kuo awe na «v>p&, W »a po* mn- . sw.ka. i.ia vrak? uo ko takoa Ww«4i y±.i ::a:,a, no ko takvHl feaktt opi<s '. V," .«.-, p.-i'i<i s«a w&i o b* too , lu.oiio hauoli utai fc* teva una * pill i...,...'; kAihtvuaa, * mahihis , .'. oka oki-o wato iw i Id&ek aka $.*. , m. y«K& ana laai k« . , cia k«a: , "E Uaaa «k» &g&,3&i>* , ;;.«.kAi c hU* id $& i«% tti&sK , UC OttkOY^ajpAtt." K..ia«A kfku o ke » <* J»A ilttUk to>«.