Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 99, 28 August 1915 — Ka Ahahui Puuhonua O Na Hawaii KUMUKANAWAI, NA KANAWAI AME NA RULA HOOPONOPONO O KA AHAHUI PUUHONUA O NA HAWAII. [ARTICLE]

Ka Ahahui Puuhonua O Na Hawaii

KUMUKANAWAI, NA KANAWAI AME NA RULA HOOPONOPONO O KA AHAHUI PUUHONUA O NA HAWAII.

"N"A MANAO AIAKAI. Oiai, inainuli o ka loli mau o ka noho'na, ame ,na lawelawe hana ana iloko o ke r p<?.ritori o Hawaii, ua lehulehu na manawa o ke ku wale ana o na Hawaii iimia o na pilikia ajio nui o ka noho lakahi ole ana, ame ka noho'na i nele mau i ka maluhia, a oiai, malalo o keia kulana ua hoouuiia a ? e na nanehai o ka noho'na launa, lahui, aine ka lioomakaulii ana maniuli o k$ nele i n&

ki&i kupoiio aua, n Oiai, me ka pii mau ana a'e o.ke aao poliilnlii: iloko o na haua o ke Teritore, ua kouo uui iii mai ka hoomū aua a'e i na ha»a koonaauao iwaeua o ka Ha-waii, ame ua liana lioojtakele i kona mau oiliaua kalepa, a

Oiai, maimili o ka iiiki ole ke alo s'e i ke koikoi o ka ninau hoopakele khiii, ua kono nui ia mai na Hae hoomaka aku i na hana kokua a manawalea i\yaena o lakou; Jfolaila, i kalike ai me ke kono ako makou inan lunaikehala/o makou, no lakou na inoa malalo iho nei, a malalo hoi o keia palapala, ke hoohui neī ia makou iho iloko o ke apo .0 ke aloha, o ka lokahi ame ka lawelawe hana ana no keia manao hookahi o ka hoopakeīe ana me ka makaukau loa i kō makou noho'na lahui. a i ke ano hoomakaulii iloko o na mahele apau o ko makou ! noho'na, i ko makou m&u hana hoonaāuao, i ko makou mau hana kalepa," amē ko makou mau haua kokua mānawalea ana a puni ke Teritgri o Hawaii, ,a uo keia mau kumii makou e kukuln ne!, a e kukala aku.nei me ka hooko piha aiia i keia Kumukanawai, na Kanawaī a ine na Lulā Hooponopono i hoikeia malalo ih'o nei, i keia la 17 o Malaki, M. H. 1915.

KUMUKANAWAI.

Mahele I. Inoa, E ikeia keia Ahaiiui ma keia iaoa: KA AHAhui rcL*HONUA o :na iiaWAII (The. Hawaiian Protective AssOciatiQn). Mahele 11. Kahi Kuwaona o ka Haiia.. 0 kahi kuwaena o ka hana a keia Ahahui, oia xio ka Kuī&uaI kauhale a Kalana o Honolulu, Te- , ritqri o Hftwaii. ; Mahele 111. X 2sa Hana. ona manao uui o keia Ahahui, oia no keia: " (1) Ka hoopakele ke kakoo ana i ea loina kupouo o ka uoUo'uaj La]i«i Hawaii aua. (2). Ka hoopakele anie ka hooinahuahua aua i kj| noho'ua maluhia ana o kona inau lala. , (3) Ka hoa|jakele ana iko lakou uoho'n launa, ame ko lakou aoho'ua lahui ana. (i) Ka hoopakek* ana, aiue ka hoou®! aua i ka lakou ma« iiana hooaaauao arue .kalepa v (5) Ka hoopakele, kakoo, aiue ka* hoouui ana aku i ko uiau haua kokua ame niauawalea, ame, .(6) Ka hoopakele, ame ka malama ana i na kokua like ole e hoolaha aua a e hookouio aua i ka uaauao iloko, a iwaena o lakou. Mahele IV. Xa Luna Xui. 0 na Luua Xui o keia Ahalmi, he l\>reiiaejia, Ilope reresidemi, Kukauo ielo, Puuku, Luua aiue ke-

kuhi uiau Luiia Nui. e a'e a ka AUiiinu o liookoku ai i- kela ame keia uiauawa aua ē ike ai ho kupouo.

0 ka «i&aawa anie ud loiua h«iia o ke kaho au&, k& a aui«i M Uau& a u« Luua Kui, auie u« Uooj>oiiopoiH) like oie aaa o ka Ahahui» » Loike i& uo luau uh>a ilokQ 0j ua auie u« LuU lloopouopouo o k« Akaiiui. . NA KANAWAI M«h<vlo ī, Na WftiVas. O ns j t» ka Ah*Vvri. <- wskmais. [ P a lonn hiiwftiwftt ft m'wa UU. j M*brk> TT. K* Papa Kalmwaiwai. Pankw I. 0 na T,u«« Xui, 1 Vs Kojh? P«m^ul<ms. KakaiioWo. T >, .n:k«, »me Tnns TTo'o?s. w' th m!»5 l&la e sc <> ls Ahahm, o Iftkc>n nn lala o \a "Pa'pa Kaīmwiliwai. a e koluMa ]al;ou ffiS

ka balota i kēla amo keia makahiki. koe ka Peresidena nona k« kail o eha niakahiki, mahope o kona' kohoia ana, a e malamaia keia koho aiia ma ka halawai makahiki o kn Ahahui, « i ole, ma kekahi'halawai kuikawa, i kauoliaia no rn luuui o ka hapamii o na 'lala i hiki mai m'a ka halawai kuinau o ka Ahahu? maīmia aku'o ia manawa, . Paukii 11. E hoopauia no ka no,ho. oihana ana o na Luna Nai malalo o keia maii' kumu: , : (1) Ko lakou hiki ole mai ina halawai kumau uo eha manawa, koe wale no, ina ua ma'i, ,a'i ole> ua kaawale aku no ka manawa mai ke Kulanakauhale 'aku.

j (2) A i ole, no kekahi mau ku- ; uiu kupono a ia Aliahui e liooholp ' ai, ma o ke ana o ka elua-ha-pakolu o na lala i hiki mai ma kekahi halawai kumau, e hoopau i ko lakou uoho oiliana ana, aka, aia wale uo a waiho mai ka Pnpa Ka.huwaiwai i kana lioike maliope ilio o ka haawi aua aku ia lakou i Uia-' uawa no lakou e pale ai ia lakou ilio. . ' . • : ' Mahele īīī,.. Ka Hana a nti Luna nui ■ ■ Pauku I. -Ka Penesidwia. E lioo-1 malu ka Peresidena i na halawai a pau o ka Ahahui ame ka Papa'Kahuwaiwai; *e kahea i na halawai kuikawa i na'wa apau ana e ike ai he kupono, a i ole, ma o ka makemake'la « 30 mau lala kulana kupono; e malama i ka maluhia; e kakauinoa i na palapala oihana; ua hila dala e unuhi ia ana' e" v ka Puuku ho na hoolilo i kauohala e liku, ame i'.a palapala e ae a ka Papa j Kahuwaiwai e kauoha ai iaia e ka-i ku inoa. E makaaīa oia i na Lunii! Nui no ka hooko ana -i ka lakou ] mau hana ; e hooko i ke Kumuka-' nawai; ha kanawai, na luna hooponopouo ame na loina hana o ka -Ahahoi; e koho inn komite apnn; i kauoha olr ia nia ke kiimukanawaie hastwi i ka i>alota e howholo ai ina i like a ; like ka hale ma ke koho aīia; a e nana pont> i na balota me ke knkala ana aku i ka [mea i kohoia. Aole ana noi a koJaja ana i kekahi noi, a i ole ; i na olelo hooholo, «ole hoi e komo pu aku iloko o na paio, ame na wehowehe manao ana oiai ma ka noho;; a e hooko aku oia i iia-hana e ae il kupono-i kana oihana e like me naj kuhikuhi ana a na loina hana o ka t Ahaolelo, i

P&uku li. K& līope Peresidena. Ina e hiki ole i k& Peresidena ke hooko i ksna hana, e 'hoopiha &ku ka Hope Peresidena i kOna makalua, a e.lawelawe i na hana a pau & ka Peresidena i na wa apau ana e hiki ole mai ai> ,

Pauku 111. Ke Kakauolelo. E mal&ma oia i papa inoa o.na lala o ka Ahahui, na iuakahiki ? wahine & kane paha, kahi noho, me ka oihaua. E m&lama oia i pa moplelo 0 n& halawai like gle o ka Ahalmi, e heluhelu i na hoike, e malaiaa a kakau i na leta oihana;ac malama 1 ua dala auhau o ka ame kekahl niau <iak eae paha; a, e lioike kana buke i ke kylana o kela a me keia lala ame kekalii poe o ao e lawelawe liaua ana nio ka Ahalnui; e kakauinoa oia i na 'hiia a pau i kouohaia e ukn; o haawi akii oia i ke dala a pau ma kona liina i ka Puuku; u e hoike aku U mea i ka Papa Kahuwaiwai īiia ka halaw&i iiana o ia Papa; e waiho mai oia i kona hona nona ka huina <Jala e hoolioloia e ka Papa Kahuwaiwai, no kona manawa e nialama ai i ka oihana; e paa oia i koua kulaua a koho hou ia he pani īna kona \jnhi, a mahopo oia w.n e haawi aku oia ? u& pani'la i na huke, aiuo na waiwai e ae o ka Alialuii m.i kona hI ma. Ua hoomanaia oia e koīio v kokua nona, aka, e Iwua ia vn« ko- , kua'lu iao ka liuiua sala a ka Pa p& Kalnav;iiwni o hooliolo ai: a. o keia kpho ana, o apono mua ia o ka P&pa K&huwaiwai. E ukuia ko k&kauolelo uo kana hana o liko me ka ka Papu Kahuwniwai o hooholo ai i kela &iue koia mauawa.

, Pauku IV. Ka Puuku. E ohi umi ka Puuku i ua «*l>«u:v> kx AWhui; o haawi aku boi i mqu likiki uo i« iuhu <I«k uu> ka uialama pu nua is uuiu iui'h ma bim buko lielu. Aku f aulo uis e hoolilo t kok»lū daU aiuo kokalu uibu >vaiwai e ae pah& o lfa Alialin me ke apono ole ana o ka PapaKalnwaiwai,: ~i \

a'me ke kakaumoa^e^w^P' rcresidona amr ko Kaka«qh^j ā Mannu o kona InwpīaW WfwiiS oiliana, e waiho mn| na ma o kpkalii liili-l naiia, a i 010, ma o Knhnwaiwai, no ka '"ntflnfflsgf athf> ka pojn> o kana hann." i im dala npau o'ka Āli mm kabr banako a mati i iiponoīa e, ka Papa ka inoa "o kn Ahahni J lrg|Si@na t> na Hawaii i ka. ln īho .1 kn loaa nn.l mai wāiho aku oia i" !ha makahiki, a i' a'e ■ paha o" ifl' mana'WEi^^^M^^e %a [ makemake o ka ! waii a i ka pau ■ na me ka na Hawaii, e waiho wai apau o ka Ahafisf^|^Hps&fti Pauku V. Lun«i kk Luna-Hooia i tt>'* mjp§|fe na hooHlo o k» Aiahui . ke o ka Ahahui i lia ■pa makahiki, a i ōle o ia manawa d like make o kft t , hoohalikelike i n'a . apau me na mea i JlQb^Bß^^ l 6fe) o ka buke kelu ; a e ka Papa Kahuwaiwāi jrlKflHp| "ame kulik® ole oia o ka pau ana o 'ae oia i īia mea nia kona iima i 'koho Pauku VI. Ka Fdfljptofii- ; wai. E hoomaī\v k« Papa Kahnwāiwai i^^SWrapau 0 ka Ahahui ] e lilo mn na mea 4 !kuai ai * £ ktilhiln,' s v'na rula a lakou e Hw' ll|~lßMHPno no na hona o ka AhSOT??Wlfe-e-. ole 1 hoi i ka nalnr>ala-ht>BūfiTPpnāTOT') ! me ke i I ame na Kanawai i» lakou i manao ai "feIn™BSBSy3Ē iooi ko akn keia o ka pAhahui e like TSrtfe 'i : a^^Hß , ik ina (o kc>na Kutmikan<iirg!fl|P%'a Papa no e kdho i i na hakahaka/ a ha^°" mite, o' kona kinō 7 'I|j||Ssftfe ē ia ,e lioolilo'i kakmiWW» lall* o keia Papa i man IaTS kumau' a komikr paHaL*;Tp?jfma lala ke kolamu no pffl^w^Mtia 0 ka PapaT KahuwH^^^^P^MM IV: Na Pauku T. Komi PeI (1) Komike | (4) Komike 1,5) 'Komike i)l^. (6), Konūke (8) Komike Imi :3feSMwp«me ka Noho Maemne Bna^jjHß|||da. pa o ehiku !ala. Komiie no kua n o (.ll 1 ) Tvomike o E -kolioia &o q. ka Peresidcup. ma % kaliiki oka Ahahui... ~' | Oka hana ona no (1) Komike keia Komike i ke ko kapono 010 o ua poe make ana e komo k& Ahahui noii pono i a ka Ahahui, a i ol^ huwai%vai e kauolia o lihike mai. ma ko kaliiE^^^^^Kea 1 loaa ia lakou i waiwai iloko o 10 ,!lt ko lakou kauoh«iia , (?"> Komiko liooulu keia Komib?' i lanlea a'pau e pono na ana ma-vt-«ena li keia Koiulke '; Mialmi i loaa ole k&Ttori||R|[~' li.'Uil spau i|o :1 naauao o »a t«la »r ATia!mi ;\ n\an

to"o na kula kiekie i noonooia e ka Anahui, a e -lioike- mai i ki> la'koū manao maluna o ia mau ifea i kela ame keia inanāwa, me ka waiho pu ana m"ai i na hoolala kupono no ka hoonui ana i kp kupon'n o na hana o na kula kuloko. ,X5) Koniike. Ola. E noonoo Jceia Komike i na hoike ame na'ku•muhana apau e pili ana i ko ola |.o na lala e like me ka mea a ka i Alialnii <: kuuolia ai iaia, a e hoiko uiai, īno ka waiho pu 'mai i na kuinuliaiia kupono no ka liooiiui ana i ka mahihia o ka noho'na e like nie, kana i ike ai he kupono. i sir (6) Komike Waiwai. . E noonoo 'keia Komike i na alaliele e hoonui ana i ka waiwai o ka Ahakui ame na kumnliana knpono o ae a ka Ahahui e waiho aku ai iaia e hoomakuakua ana i na loaa o kēia Ahahui, a e hoike mai i kana mau hoolala ana i ka Papa Kahuwaiwai. (?) Komike ona Hai>a Kale■pa. E kiai, hoopakele a kokua keia .Komike i ka pono o na hana kalepa a na lala o keia Ahahui. (8) Komike Aiiaolelo. E noo'noo keia Komike i na hana apau -o ,ka Ahaolelo. E ku-e aku i na kanawai hoopilikia; kakoo i na kanawai inaikai, hoolala i na kanawai a lakou i manao $i he pono, a e hoike mai ia nmu mea i ka Papa Kahuwaiwai.

(8) Koniike Imi Maluhi». E kiai a e īualama keīa TComiko i ka noho'na maluhia ana o na lala o keia Ahahni; noonoo i na alahele like 0)0 e hoonui.ia ai ke ano mae iwaena q na lala, a £ hoike mai ia niea i ka Papa Kahuwaiwai. (10) Kouiike o na TTarta Kokna anie Manawalea. E uoonoo, 'a e hoomahūahna keia komike i na mea apau e pili ana i na Jiana kokua a manawalea o ka- Ahahni. (11) Komike Hoolaha a Pa'i Palapala. E hoolnha a e pa'i keia Komiks i nn 'mea apan e pono ai ka Aliahni ame na lala e lawelawo ; «na i na oihana like ole iloko o ke TeritOTi. (12) Koiuike Hoonui Lala, Hw.nialmnhua keia Koniike i na lala 0 ka Ah\hui. "Pauku 111. Xa Iloiko Ivomike. E.hoike no r.a Komike Kumau i,ka il'apa ma kana . mau halawai hana no ,ka lakou mau hana like ole. Ē hoike na Komike Kuikawa i ka lakou mau'hana i ia Papa Kahuwaiwai iloko 0 10 Ja maliope 0 ko lakou kohoia ana.

Malieh VI. S"a Lah o 7ca Ahahui Pauku I. O na'Hawaii, aine ua liapa Ilawaii, kane a walmie wale 110 ka. i ac ia e lilo i maulala no keia Ahalmi. Koe wale no e like me ia i lioakakaia malalo iho hei.

E hoiko mai na «oi apau ma o ua palapala uoi a ka Ahalun i hoomakankaw aī, a o waihoia aku «?t ia mau palapala i ko Komike lSToii axno ke Komike Hoomii Lala.

O na lala wale uo o keia Ahahui ke hiki e kakau i ka ino# o ua keiki oo ole i makemakeia e komo mai iloko o koia Ahahui.

Pauku 11. Xa Mahele oua Lala. Ekoiu mahele o ua lala o keia AUahui.

i (a) N& Lala Kuniau.. Oia no ii& poe apau i kakauinoa malalo o ke kuuiukaaawai, ua KaiiajFai ame na Lula Hoopouopouo o ka Ahaliul, anu? ka uku pilia ar:;i I ko lakou niau uku hoomau.^

(e) X;i Kuwaona. 0 ko\:i na lal« hnulo hojx> i ka nkn ana i ko lakon nt!iu uku mau. (i) Xs I ii'u lVoōhauol»auo. . O keia ua i līiki o!r ko !i'o i liiau kl % maoli, a i nnui l»!s man bo koia I Ah.'ilmi. nka, i nmkomako o haawi i k;t lakou luau krtko>o ana i kft hsnf» a k;i Ahahui. N« ka Papa K«huwaiwai lakwi «• npouo. (o) L;»k Kuioko anio na L«ū ICvi\vaho. vl) Ka Lak Kuloko. 0 k(>ia v.;i lula o nolio au:v, a i 010, koiuo ] uiiii, iloko o ko jßul:uuik:tuhalo o līonolulu, "Mokupuni o Oalm, 4ovi o TT;uvu!i, a i hoikoia wav ia konio ana iloko o ko fT\vlsiuv u\ft o kn T*Ma i Vo Kakau 01010 o kn (?) Xa lala X«wal;o 'OUi r,rt lata e noho* ;mo, mawalio, s ' o!o ; i ;uv alv"!i mawsV\ o Ttntaua\esnhslo x am(>"K'shsna o Kouolulu. Totitori o "TTstv;v". a i ho"ikp!;\ tosi iuv sr,ft nmv,-aho o kois Ka-l;-,r,s uis v"* kn lpts i ki? Knkftuolota> o ka Ahnhvo' v\ »

M'ahele YII. Na Muna Koho O ka inana k koho aia waīe no iloko o na lala Kumau. * O ua wehewehe īaaiiao wale nO ka I aeia i na lala e ae'o keia Aha--IluĪj ay!e hoi o ke koho ana. Makele VIII. iVu Jlalawai Fanku 1. Na Halawai Kunaau. E uiaiama ka Ahahui i kana mau halHwai makahiki ma ka Poalua Kiua o luik', iiua Honolniu, Oahu, o k«la ame keia makahiki. £ īio na lala Kuwaho i liiki ole mai e koho iloko o );a halawai a pau, \tm o ko lakou xnau hope i hoolawaia me na palppala hookohu hope (proxy), IPauku 11. . iTa Halawai Kuikawa. E malamaia keia mau halawai e like me ka hoholo ana a ka Fereaidena, a i ole, e like me ka makemake o 30 iala kumau o ka Ahaiiui., E kakauia no nae ko lakou luakemake i ka Peresidena, a maj oua'la e hoolahaia ai ia may hala-i v wai me ko lakou manao lloko o naj Nupepa elua pule mamua ac o ka ] la i makemake ia ai e halawai. i Mahele IX. Koho Ana Pauku I. Ka Waiho īnoa Ana. E a e kohoia ua.inoa o īla Luna Nui o ka Ahahui ma ka halawai maki.hiki.

I'auku 11. Xe Koho Ana. I ka wa e kohoia ai na Luna Nui, e wae ae ka Peresidena i elua mau mea lieiu ba!oka. £ halokaia na Luna Fui apau e like me ka na lala kuma4i i ike ai he kupono, a o ka moho nona ka hapanui o na haloka oia kai kohoia. Maahele X, Na Uku Dala i $1.00 i ka wa o lioopaa ai iia inoa a i53.00 no ka auhau makahlki. Mahele XI. Na Mahele o ia Waihona • Pauku I. Waihona Laula. O na daia apau e loaa niai ana i ka Ahahui e lilo no ia i ka īuahele o ka waihoiia laula, a iuhī ia waihoua j īuai e na hoolīlo apau o ka | Ahahui ina no uae aole he man waihoua e ae kekahi i kukuluia e ka Piipa Kahuwaiwai. Pauku 11. Waihoua Kukuluhale. £ hookaawaleia i waihona kukuluhale wo ka O na dala apau e koiuo mai aua uo keia ha;ia e waihoiii iloko o keia waihoua, pela no iioi na loaa kaulele o ka Ahahui i luanaoia e ka Papa Kahuwaiwai, no ia waihona. E hookomoia keia waihoua iloko o kekahi hui i hilii iUa j aole loa e unuhiia kekahi o ia waihona luo ke apono ole o ka Papa Kahuwaiwai. i Pauku HI. Haule Hope. O ua | lala e haulē hope ana i 'ka ukn ana ] i ke lakou uku naakahiki, ma ka la 1 1 o lune o* kela ame keia makahi- j ki, a i ole, niamua ae oia maoawa i kela ame keja makahiki, ej hookomoia no lakou iloko o ka mahele o na Kuwaena, a e nele hoi i ka mana koho a hiki i kona uku ana i n&.uku i haule hopo. Maheh XII. Na Ham Ha'iha'ī Kanawai

Pauku I. O na lala e nhai ana i ke kanawai o ka aina, a i 010, e hooTO»ir aiia fcoi ! ka boohsaliaa ana i ka nioa maikai o ka AkaWi. r hoopaiia. kapaei.a, a 1 ole, e Ijoopauia Takon maliope o ka nooīioo pono ift ana o ko lakou ms\i liēwa. B hoikeia mai kei* man hewa e ke *K<nmke Noii o ka Ahahui ma fe> kakau, a e kakawnoaia hoi e ka hapanui o r>a iala o ua Koonke'i». E k« »o Jakt>w inw» t> iw poo nn»* i hoopii mai « « hook>h«>ia k& Uko« m»\i kumupaW, «W» aoU- 1 W <> *o, hoo|vni, kapae a hookuuia kokaJii o koin tu«H laln aīa walo w"o a «poniaia o ka olua iiaps-koln o na jkk» i liiki i ka lialawai 1 kshcaīa uo k<H« Uaua. Pauku U, Ona L«na Xui e hoo&o pono-ok ana i ka lakou haaa. e kawohai* akn m> lakon c hoiko uiai i na kumu tvo ka hooko ak> aiui o likt> inc ia i hoiloia ae la a o Uooi>a«ia no lakou o ka liap«n\u o iia UU v akoaVoa msi i ktv lvalaNvai i vv>> ia h«ns. iua »o la'k-.ni v "kn v Va V*vs. XiiL * 11*- . «Hts (l\ Hoomahi no ks noho aiw © ka h*Uvrai. (*) P\ih. ($) Kahoa inoa. (•*■> TTohihphi rt!iV>lelo o 'ka Kv 1s i ha'a. v "'} Heluheh; v na lioiko, (a) Xa hovko r.s t.«na v e) Ka io;lo ana Konviko Kvm>3n.