Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 102, 18 September 1915 — He Moolelo -NO- HIAKALOKA KE KAEAEA Nana I Alapahi Ke Alii Hikapoloa KE ALII Nana Ka Punikaulana O Ke Kohiana Mahina [ARTICLE]

He Moolelo -NO- HIAKALOKA KE KAEAEA Nana I Alapahi Ke Alii Hikapoloa KE ALII Nana Ka Punikaulana O Ke Kohiana Mahina

NONA KKIA MAU PO B#nau k» P"» ia Luna, Hanaukapo ia Luna nei, 6 W Hoooee ka po, Pinai i kft'Ewe ka po, Q Pipili ka po x> moe &na Lea, © ka po, 0 Mahinalea ka po. !

I keia kaua e 'ike aku ai ikā ai:ela kuhikuhi oo ke kahtoa kalaiwaa 'i nana e nanā ka 'laau kupono ike ialaiwaa; a o keia ka *nela oke kahuna kalaiwaa, he manti ia i kapai* he Elepaio. E holo anft keia maiiu tnailalo a lima o ka laan,' ma

o a maanei; nve ka nana a hakapono o ke kahuna i nff hana a ka mami, pela no hoi kona mali kanaka e makaala pn ai i na hana a ke Kilo e holoholo la iluna'o ka laau. Ina e kiko ole keia wahi manu' ma iekahi wahi' o ka laau ana e hok> nei e nana, a hiki i kona lele a&a a kau ma ka la!a kamahele, kuehuehu 1 konn hnlu, ho'loi i kona nul;ū, me'ke kikakani ana o kona •waha.

A o ke ano o"kanft kani ana ke hoohalike aku me he*mea v la e olelo mai ana "Waiaha ka wi, Kahului ke ola, peia iho la oia o k,aThi ai.' 0 keia mali inoa i hoike"ia~ae la o Waiaha ame Kahului. hē mau'inoa i h<jike ia ae la o Wāiaha ame Kahului, he mau inoa aina ia itia i Kōna' Hawaii, a eia nae ina ne nei no o na kuahiwi o kakoi/ ka laau waa e kii ia e oki, e hana Soa no keia wahi niau £ like me kal ī ike mua ae nei," a e kani ana no hoi e like no me kana i'kani mua ae la.

o ka lala kamahele, niai huhu mai oe e mea i ike n *° * a nei ae ka'u e kamailio akū Ib,- he wahi lala ano ole no ia ke'Aana te hookahi wale iho ia ma kona walii e kau ai, a eia nae he koikoi koua inoa, a he ano nni ia hnaolelo, oia hoi he Alakai. K« ike ke kahuni ua maikai kaj hana a k* maia alaila,.moni aku la oia i kfthi mana awa 'ana e mam» »na, aole o ka awa wale no !isia & ke kahuna kalai waa e mama nei, aka, i ka* nmli, ana o ka hulnhnln awa, ua hahao mai la ois he apana kalo pulehu iloko o kona waha, he piialii ke kalo, a hahao mai 1a ao oia ia wa hookahi ana ē nan aei i ka mana awā, i k& mamala i'aula, lea' tfpapft niu arrtp kaht mamaJa uala, hf liko lehua k® uala, j no ka mea, o ka laau e ooki iā anal he kauaka, na like no laua a like me Kukaohialaka, oia hoi ke kumu| khu ka makua. kanaka Wale no na laan apan o ka nele i na la e aoho ana ke akua nie na kanaka Hawaii, ua hiki no oe ke olelo akti i ka laau, alaila, kamailio m»i no ka laau. A i ko k« kahuna iko ana i ka maikai a me ka ho!©J«a o ka kahi manu hana. alaik moni loa »kn la oia i kahi mana awa ana e nan ana, a niuki aku h kahi huewai <t hanle eku la kahi mana awa ilalo o kona~ opu. A.laiia kaai' iho la ka aka a ke kahuna me ke kaena ana ae, e kala no hoi i loaa ai ka waa o Tte alii na alakai insi U no bs ato'īkua o ke kahuna o ko a'.ii & loa» kahi o k« laau maikHi Chi kooanH'hu'*; ae «P! uo no ka alaila pakele ia enq;ra o W el^īa

noko ke akua me iia kanaka, biki o ijs f kē v kft'ma.nio. k© kanaka. , &ejb&siea oiaid*tfo kela i e noVo pu io, ajua ke Akua nie na kanaka, aka, mahope iho o ka lioo£uli ana o na alii i ua liaaleie ke akua i na _ kfinaka aj me aa alu, a mai laila i niau ai keia kanaka i na: pilikia lie ttU.i } -a m*u huMi mai nae. hoi oe. A .8, hokaka, aku ka' jnea kakau iua kona īke mooleTo Icfthi)fo, a pf>aei: Maliopeiho o ka , masō 'o

Hewahewa ke- kahuna nui o KamehamehA, W lilō ae,o Kapih'e oia,kekahi o na kahuna o k£ ōla 0 ke Uii ' o Kamehāmeha,. o ka'u .moplelo' līawaii kuhihewa pahā kēia e"ka mea ; heluhelu. , . , A e pono nO hoi ia kaua e "hoomanawai|m mai,' a e kamaīHo aku au. ~He nui no na enemi o Kam'ehaineha i kona mau la' 0 ka na*i "aua e aukahi ka aina mai Kawaii a Kauai. O kekaln' o na. enenu, o Kauieliameha. oia no Q K£tmakufl- ! aku nei 'ke alii ia 1 Kapilie, «a, e kyu kahuna, pe&a kaua? , Pane aku ia o Kapihe i ke alii ia Kamēhameha i keia e luku ae oe

i na enemi apau o ko akua, alaila maikai, a ina e h<>opakele oe i kekahi mau enemi o ko akua, aMila e hooiiewahewa ana oc 8 ke alii i ko akua," e hele «lai.ana ia mjii na welau mai o ka a na ke kanaka lie namvF ka lehelehe oia e lawe mai, a "e lilo kau poe mamo i īuea ©le, ē hoopili wale ia kou lahui kanaka. ' Auhea aku la oe, o noonoo ae kaua i ka like loa o kēia ,-wanana a keia Knpihe me ka Isaia ke kaiila iwaena .o ka Iseraela i wanana a^

ai» a i kakauia a paa iloko o ka Buke o Is#ia ma Kona Hawaii o Kapihe i wauana ai, a i ka aina hoi o J,saraela i wanana ai o Isaia. "E laweia mai ana .ke Akua e ke [ kauaka he namu k®. lehelehe." ihe inea ]a ua ko keia wanana a Ka- , pihe. , , . » Auhea hou iho la hoi oe, aole I paha i pau, eia hou no } oiaio KaIpihe q a'o ana ia Kamehameha e i na, enemi o kona akua aia no na kahuna o ko Kamehameha enemi ke a'o mai 1$ no i ka lakou imi loaa hoi, lakou ai ame ka lakou i'a, ka makua e' mdliana ai ka hale. A eia \akou 'nlau olelo i ka lakou alii. > Auhea oe, e ke alii, aia ke a'o uiai 1» o Kapilie i ke 'lii e anai.apau na enemi o kona akua (.ke akua o ke..alii} & e hoolohe mai no hoi oe i ka makou a'o, e aKo ea, o k&kou ke iu&ke, make oe makou na kahuna, make na makaaiii)aua,a o ko kaikuahine ka mea o kakou e hoola aku. . _ Pane aku la ka lakou alii, heaha j hoi auanei koi\a me.a ola ai make, no hoi paha wau, make ka'u. wa-j hiue, a make pu oo h<?L m.e ia. 80-; ole.mai la na kahuna, mai paakiki oe, je Kakou i I» nui, i neie i§ r %ole e ola loihi, e haa--leie aaa qjia jaia, a na ko| kanaka he uaniu ka leheiehe e la : wō mai ana, a o ,ko lakou nvau- maka me he t&gn n>aka anela la. L|ke hou no keia mau olelo meke!& mau i ojielo o ka buke p isaia. Kujmnaba| nol ■ ■ ;■ ~»■ • . ■. j Ninau aku la ua alii i\ei o keial poe kahuna e ike nei i na olelo a'oj a Kapihe, penei: Pehea auanei e. oia ai kuu k&ikuahiue? Olelo maii ia ua poe k&huna uei, e lawe oia a k&haope wehJ?»ife ke kapa & pau aku koWna iho. ka w&a euauei -i« o &tii e pae mai i ke ku kohana aku o ko kiiikuahme, a o ka nani up ō ka oiwi o 'ko k&iku&hine, hewa' na ux&ka o ua alii wahin? 1&, alaila kiie hoopakele i ko kaikuahiue, alaila, keua ae i n&'koa e luku ia kakoa. Alaila kaniau ua nlii la i koiaa uujatfiya « p&ha a maha aHi ala, on&, aUila, ka makaia.a kakou, «ohe e kona mau Is, & o kan» inamo e hoopuehu ana, a e lioopil} aku ana ¥s !ahui \anßk3'rfsp ilihw.e \ia

!he nui. Ēa, a&le au ike i ke ko ail^ 0 keia hiau olelo, nA ike palia oe la? E ilhoi houjpaha kaua i hope agle 1 piau' 7ia hana a kfi kahuif& kalāi waa. - I ka ike ana o ke kahuna kalai waa, 'aole i kiko iki ka mānu hoailon£f i ka maikai o ka'laau i inanaoia e kua a hind ilalo no ka jioomakaukaii anā e' kallii I waa. īa wa ua eli iho la'ke kahmia i'l'ua malalō pono ae o kahi 'a kek walu manu e kau aoV loā i lele kela mann o kajna wahi no ia e kau !oihi ai a ike oia ua makaiikaij ua hana apau a kahuup, loa ka laau e hjna,'aīaila lefe ak'u a ,kau ma laau, okqa, * „ _ \ ' * I ka, hohomi aua o ka lua a Ke kahuna e eli ai, ua hookowo iho la oia'i makana i _hooliiaukauih , 'oia hoi na mohai, e'laa ka i'a ula,. kti uiu lelo, ka" awa, a pela akvi A a'faiho la ka pule a ke kahunā) lakw, e pono 110 ia kai\a e hoopokole 'mai, o "luihu mai ko.kaiou poe pi\le iooīamāni i ke akua, i ka hoala holi ia lōai o na m>a kahiko, o xett i o kikilo loa, 'A eia kekahi hapa oua pule nei-a ke kahwna e ku- : kulu iho ai-

E na aumakua o uka nei la —e! E Kupulupulu, KualanaWao, " Kumokuhalii, Kupa Aikee, Ka wahine iklo. Moku Hulu, kikoni, e mua - o P*o na kaKuna kalaiwaa e oki āi me na kni polmku, a ke hoohalike ilio oe me kou ikaika o £eia mau la, 0 na koi hao a ka ,ao!e po e loaa ka ikaika o na kanaka o kela au i hala me ka lakou'm«ni koi poliaku e maihole ae, ie pau ka ah«i 1 ka mokumoku i ka wa e ooki 'aku ai. Aka, e hoomapao oc e kuu h'oa, ua make ka laau i ka" pule a ke ka'- i huua. auu oi hoi koi palioa i ! ka pule no a ke kahuna, 110 ka mea,' he hoolohe ke Akua i ie kamajlio aku. E likē pahi ka Eaiana i hana ai i ka wa i pahōfa ai papaala ma na'apana o a i ka oakā ana "no o 'kolāina waha . >■ ■ '■■■■ ■.■■" ■- ■% 0 ka walio ia i haule iio fti ka Ua, aohē no hoi o k_a ua' a lohe mai, & 1 kg noi hou ana a Laiana, o'ka paa īio ia o ka ua i ka lani.

A i ka huia aua o ka laau ilalo, aole l«?a oia e hiua an&'.nia kahi luluu mii ana kā laau, e hiua ana oia ma kalii a keifr wahi la!a uuku i kapaia he \la-kiyiialvele uialaila oia e hina ai, aol(> nia kalii i hele a piha pono me na lala, ak§, e hukiia ana e kela walii lala uuku hookahi wale 110 a inalaila keia la-j au nui e liina ai. . 'īna e pa ikaika ana ka makani' niauka mai, a -niokn olalo d ke ku,mu ma-ka aoao maujca a koe iki makai, aole loa e hina ana keia laau i kai. «ka. e huia no eia nia kahi a ka makaiu e puai iKaika mai ana ke kau ka lala kamahele maūka, a oiia ka mea i kapaia ai e ka mea •kakau keia lala he lala alakai.. Fa ikemaka ka mea kakftu i na lawelawe ana a na kāhuna kalai waa i ke auo o na hana apau a na kahuna kalai waa e han» al. I 0 kela inau pule a ka mea kakau i hoike mua ae ftei me na iuoa o ua Akua a ko kahuna i lielu ai, he mau Akua wale no keU agau o Kupaaikee, he Akua nukee koia *he kapakahi ka waha, a nona mai kā inoa o ke koipao ktH; ia .lloko o ka waha 'o ka waa, o Kuputupu]u, he Akufi huluhulu no ia. a he ku i ka weliwoli ko ia aku, ko hoiko m'ai nao i kona kino ia 00, Aole lakou p hoike wale, aia no i ka lakou mea i iuakt>make ai e Iwike. I kekahi manawa o na' kahuna maikai loa o ko lakou ai 1010 ana, a me ka lakou lawelawo :iiiji, alaila, o %e oki wale uo ka lakou a liina ka laau, alaila, ua kela poo eopa no ka waa a auo niaikai, ku & waa, wah«. mioiuio o mua anie •hop!»..' A i kekahi manawa na kei;\ foe Akua no e hapai ka wa.a a l&ua i V kok&hi, lawe a kai atailff ha&lele ke

hkahuna e ala fre~fM ■' *y' • 0 ta I waāi' O lta' keia | ma'ia fiānft. 1P auiiiehimeia 'o Vi(v fflo6afie ■ kalaiwaa, a ulu fca fioopli|| a l°h c *iā aku rio ka leo v i ka'wWi Pau 'aku la'kela ana a ka\ia o ]sa lio'd lfaktfQ2| Lanen m kela nmu ineft,% amva a lioomaopopo J Ifa !i&ThRtT & kānaka o kc aIH e kualiiwi. I koia'wa a ia.f naku, hooniana'wanui" «'eOj Hoaa io no ka makeūiake o fliakaloka, ua loāa ke Eoa Kpono i 'ke Italai ana I frawa ; eroa Ipiia man r la'avi a lia pau ike na kaa. hina iialol " A ita 'pau 5V Boi a kālai ~waa maii | pon ō ua* kuS^kiTĪo ; Vā a - ■iw ti loaa kfl -walha 'o na mo-' moa a me nff na 'kuaiako o T hoomalkai īoa ia tla nii, aia a' hiki i na a na lcnlmna : Itatav^a.!

O nei m(>a o na"'kli'S'na lealai ana i ka aia a ho mau mea me he mna la āuie kona no, aohe poiīo i poe n«aō na kahuna e kalai ana* i ka %Hrhookah*i 3 i §Te kauhia pāhā, mea, he hana pupuleah'i "kēiaj *'-'§$£• hoi he hana awiwi' aia'ka pontT 0 ka paU kokē, alaila' n'ana ua ha-na-a ke aIU e ga«oKrpī si. •o''ke kah#na a akV punahele, he matf hoi kV na o fli aha'na malu- ; ita o kona ht)k a pela -nb trte na poe paii! e hana ai i" 1 'āf tS'%ahalo ia hna ame na e na nlii, ina'he wW alīi ?*. ;•• '■■ ' Ua maKeleha&fe poe ka'fnko i ke' aho o' ana o ka aina, W mōkīi^an\e ke kālama, e no l ho - nei, eia nafe, toa ko >*«#*> " 1 oia hōi ua lilo ka mi®hptr6i ojsliiUt i 'keia aolē pela " , wi ff f' s ti®t l peSel ka;lakou 14;

haina, he.--*aokv o' JK^^|gaii J he k&\wz, o a, ; puiū ua j»okuj.imū \ ! 1?W. 'A. 184|£ A o na alii - aikalati ! a pelā no nie 6S ] :ahnpuaa,"ma'luna o| na aj«ipttaa e ra4nā" «i lakou ioaa, >b mau. alii keig poe m&lālo. o- ka moij me» uona Tia mokupuiu na. ka moi no e '&!KinF|||'aiii maliinh. okeia man wahfyī^pi?keia i ~ O ua poe a ka moi e aku fti uia keia maheje aina ae īa, oia no u« poe keila.ffiijiakele a ka moi, na aikane, »a M ipukai hookalii, na wāmp? ka moi i "aloha ai. a 6« hōoiuoe ke kane, oia kaoaka koa a»a e maaaO 0.. kekalii o ua koukaualii pa--0 koia alii o tVahilani kc kokoohia o TCohala a iK«!awenttiattīnt' jhf|i!snoho aku ai, aole iaua hē a pela »o me ua 0 Iveaweuui«uuii, he lakou lie poa koa .ka "hapanui o lakou e Hke "loa laua o oWo lakou. ' 1 *:!'l|P!'- ' (A keia