Ke Aloha Aina, Volume XXI, Number 27, 15 April 1916 — He Moolelo -NO- HIAKALOKA KE KAEAEA Nana I Alapahi Ke Alii Hikapoloa KE ALII Nana Ka Punikaulana O Ke KOhiana Mahina [ARTICLE]

He Moolelo -NO- HIAKALOKA KE KAEAEA Nana I Alapahi Ke Alii Hikapoloa KE ALII Nana Ka Punikaulana O Ke KOhiana Mahina

NONA KEĪA MAII PO Hanau ka p > ia Luna, Haneu ka po U Luna nei, O L#ni Hoonee ka po, Pinai ? ka Efwe ka po, 0 Pipili ka po o noo» ana Lea, 0 Koh'analea ka po, 0 ka po. 1 ka meha ana iho 0 na leo hauwalaau 0. ka ahakanaka, uii ku hou mai la 0 Haupu a kukala mai 1a ina paha he olohelua e ae kekahi e aa ana e hoopapa a"kakelekele like me ua-inthr-Ukulii nei iloko o kela' manuwa, Aka nae, he 4a 5 noangwa a Haupu i kalahea mai ai i mo-' ho hou e komo ae ni, aole nao he' hookahi 0 lakou i komo ae. Nolaila, ua ku mai la o Kaili, ka A-ipuupuu a Kakauolelo Kui o ke aloalii o Hiakaloka ke 'Hi malihiui akukala mai la e like me keia:l "E iia kamaaina 0 keia aina i ka' Lae oka I'a! Ua hala ae nei hel auahulu a oi 0 ko makou noho pūi ana iho nei me oukou iloko 0 koj oukou aloha ame ka lokomaikflf.' Ua ai, ua inu, ua lealea pu me ktr hauoli." "Nolaila, 0 ko leakou la hope loa |keia e ai ai, e inu $i a le'ale'a pu' hoi ina keia- po! 3fo ka mea, ua hoike mai nei ko makou Jjgku nana e olani na iwi i lee' ahi, e haalele iho ana makou ia oiikou i ka pūknna mahina mai o keifi kakahiak*. rt T ka pau ana 0 kela olelo a kf> kakaolelo, ua hoi aku !a na loea; aptfn no ko lakou mau liome no na hana 0 ka po. Ma kela po ana iho i malamaia'? kekahi māu le'ale'a hoopau manawa e na iamaaina mai ke uhi anaiho o ka poeleele a hiki i ka huli ana ae o ke Ka'n, e Hke la me na hiila 0 kela ame keia ano i wāleā' i ka hanaia e na'lil ko'iko'i 0 ka aina iloko 0 ia au e ikeia a he lahui kaokoa loa ka Lahui Hawaii mai ka lehulehu ao e noho ana iloko 0 na palena 0 ka Poluneaia. Pela hoi ke Kilu, he hula hoi i like Joa me kekahi 0 na hula haole i kkpa ia "Ke kahiko ana i kūu Moiw&~ hine," a i ole ia, "E naue holoholo e Kamau wahi meaono!" Eleu ea?

He lehulehu wale na Olohehula i' hoea mai i kela jpo. Pela no ,Iloi me na Hmahei ma ka hookapalili ana i ka Xīankilu. A'ole nae he mau ku ia i loaa i waena 0 na le'ale'a i malamaia ma ka Aha-kHu a nā lii a hiki wale 110 i ka hookuu ia ana 0 ia ahale'ale'a i ka wa a' ke Alii opio līiakaloka ame kona mau Kahu i makaukau ai e liaalele iho 3 ke kaha kulola 0 Leleiwl.

Aka nae, i ka manawā a ka Alia~ hula e malamaia ana, a i ka nē-, ane ana aku 0 na hana e kokōke aku e hoea i ka hulina'e 0 ka "IV 0 ka waenapoua liaule a make M iho la kekahi wahine 01 0 ke akamai ame ka eleu i loko 0 ka Pahula a Poloweliilani ke kalii 0 iia Aliiwāhine u'i a le'ale'a loa ma ke-" la hana lie hula e alSkaiia ana q Nawahinemakaikai. Ua loaa inai keia pilikui ia Polowehilani mai ia "N"almako)"i mai kekahi alakai (kunm) hula, īnamuli 0 ka lilo mau 0 ua mahalo ana ame*na hookupu ana a ka lehuleliu iaia.

i mea e pau ae ai ko leliulehu mahalo a liookupu ana iaia, ua kahinaia aku Ia oia ma Jce auo e i na poe a pau mahalo aku neī i ua i?olowelu aiue, KawaMnemakaikai kai V a kmuuhula. He mau olohe liula 110 kela a i elua. •; keia luiule a īuake ana 0 na Polowehilani nei i hookomp aku i 11 a inanao pihoihoi iloko 0 na" meā' apau e akoakoa ana i loko 0 ka halauhula 0 ke alii, Ua nui pu ka pioo o Xawalnne makaikAi £e kumul\ula nana 0 akkai Pahula a uu Polowelii mi i-

j iiiiu ne i iaia^^o ojk« 4st iH>b*y%,^iujryĒ^^u |8 & i&m JiM an|^^SoiVc i^P^o AJMjk | k ?:

jftpo. Ae! oke lahele walf j uo o hemo māi ai ka wahine ui/opinpio ■«a-i na "mnii ana a ka manaoino, no ko, oukou Pupuweuweu ana. i« ■pwpuweuweu auanei a u« olohe liula huh» iui liaummia liulu c i liahaii iho i un kniiaka liilalilla oh-»-i u wniho oi« ilnna o kn ilihomiii mA kk liiifli ano o ka wai ulaula maluiia a uialalo. v Hfc oiaio mp ka Iwkalia o!e i kens aku ai o Hiakaloka ia Kailie j-e 4ioike aku i kela īiK-a ina olohe [hula apau, a ua hooholo a ae Hke jniai lakou _a pau uo keia lono i hoiiepia aku. I ka hiki aua i ka mannwa ii Hiakaloka i hek' akn ai, ua hootnftk'a k<>ko m«i la lakon o "Pupuweuwou. i I keia wu n Hiakaloka f hele aku nei no kahi :i Polowehi e waiho ana, un ]»aa jm* nku la o ia uie ke!k»hi popolaan i kapai» he Kama'hauau. He laau ikaika loa keia i [kipakn aua i ua mai o keia ano. 110 laan hoi e maltauka!i mau ana nio [kela ame keia kahuna pale o keia ■ano, ina i ku ilaila ka ina'i. ! ī kei komo ana aku a Hiakaloka \f kn ana jio ua kuimihnla nei ma ika puka o ka halan a ke kino e 'waiho ana. Aole nae i komo aku o fHiakaloka iloko, ua hooho like ae la na rtiea apaii e Pupuweuweu ana. īaia nei hoi a kiai aku o ia ka manawa i hoopuka ia ae ai na laīani iuua o * "NoKō ana Kapo i ka uluwehiwehi Kif atia iluna o Moa—" I ka lohfi ana o Hiakaiokn i kela mau lalani, ua lioani ae 1a ua Hiakaloka nei i ka popo Kamahanaii ma ke alo o ua olohe hula la. I ka tnaa!o ana ae o ka lima o ua Hia-' kaloka nei me kela popolaau iloko o ka wa koke no ia o ua olohe hula ! nei i hina aku ai ilalo me ka hele a wai ana o ka wai ulaula nia ka j walia, ka ihu 5 ame na puka apau' e hiki ai ke hemo. Aolo i nana iho o Hiakaloka i ua olohe hula hilahila ole nei i ka ' huapo, aka, ua komo loa aku la oia iloko me ka hele ana iho a ku ma. ka aoao o ua Polowehi nei e moe la. Ua ku iki iho la oia wahi |a liuliu ua kulou iho la oia ilalo a hoani iho la i ka popo laau ma ka manawa o ka mea poino. Me ka hikiwawe loa i ala ae ai ua Polowehi la iluna a uana ae la mao'a maanei. 1 ka Ikein /ina ae la ua pau kela pilikin, na hooknu koke- ia ae. Ia na hana o ia no no ka liuliu ana o ka huaka? aunioana a ke 'lii Hiaka loka. [ Ika oiH ana ae o Humu ma ke 'kakahiaka o Kaloa-pau, ua haalele iho la !akou i ka hulei ana a ua

ale kwaloloa o ke aukalia o Leleiwi me ka haawi ana ae i na kukiaialo-' ha ana jriawaena o n kamaaina e 1 noho iho ana ame na malihini e! au aku ana i ke kai loa no ka ike hou ana aku i ko lakou onehanau. \ TTa oleloia ae ma ko Hiakaloka moolelo o ka holo ana mai ma ia kai loa hookahi no a pae mai oia ma keia wjrhi a lakou i haalele iho raa Hawaii iloko o na la ame ua po he hookahi kaau. Aka, ma ko Hiakaloka nei moolelo o ka holo ana e ike i ke onehanau o kona makuakane, ame koina mau kupuna i olelo ia ae ai, he| 'eliia kaau me elua umi la keu o ko ' lakoii tnau kupuna. Ma keia hua-' kai a'Hiakaloka ame kona mau kupnna e huli hoi nei no ka nīna a! 6iai lakou ma ka moiina i ka la hope o ke kaau mua o ko lakou inau la ma ka moana; ua pae aku la Takou maluna o kekahi wahi mokīy>tim iki iwaena moana ma ka filoa"o Holaniku. : He wahi aina kanaka ole keia l 'ma ke knkulu hikina akau a hikina ae mai Hawaii aku nei. aka 'nao, he aina ia i pihu me na mea nln he nui. O ka ulu, ka niu ame ke kou, na laau nln nui loa ma ua '■wahī mokupuni liilii 1» maluna o ka ili laula o ka moana. K loaa pu ana uo Imi niahma o ua wahi mokupuni la ko kalo, ka uala. ka uhi, pi'a ame kekahi m.'ui moa e ae! no i loaa ma Hawaii nei. 0 ka mea Spīki nae, aole he ikeia o keia mo-l kupwū liilii malima o ka moanaj nia kekahi wnhi kokoke i knhi i hoikeia ma koia moolelo. ! Xh !akou i aku ;n il.iuin oj Ws moknpum, na kokoko loa e pau takou wahi luko ai i lawe a» mai Hawaii noi. "Noi ko lakou ike ami i ka mn o. ua mea kupono no ka ai aua mao iia wahi mokupuni iki nei, ua kahu iho la lakou i imu e hoo"moa ai i ai na lakou e lawn ai kt>ena akn o ka lakeu hnakai autnost>a, Ho tvookahi o h\kou sua-' "hulw h» i hoomahn ai malnn;i o! Voia mokupum msmu:\ «o o ko k-■ Wi haaMe ana iho i na wahi ainal ku hookahi la i moana t?oj

lehufeu no na pun pohaku e ' "kn I kokoke mni g»a i na walii moknnoi, aolo nae lie mai: mea HĪn innhma olaila. T ko lakou lako ami i ka :ii a lakon i manao ai. na Uwa in 110 feo koenn at\i o ko Inkou alamoana a hoea akn i ka aina. ov ko Ikon wa i hnaMe iho ai ia laila, a hooman akn hi i ka hkon hnak'ai no kn aina' i knlaiwi ai ko lakon man kn\mna. F:i haaWr iho bkon i kola aina' wa ke ahinhi o 1r ho]X> o "kota 1 anaWhlu 1a a Inhou i noho ai mah.\ila. a hooma» ak\i 1a i ko bko\i holo ana i ka hioana ma ka h;ih:n ;>T>a ma kahi a Tca T,a o puka mai ai o, liko mf ia a lakou i hooholo ai. o*ai lakou ma M:i ia holo ana akn a lakon a hftl« na nuahuln la elua n\a ka moana. ao!e loa hikon i ike aku he vrahi ao aina. F:\ h'oomau aku hi īio lakon i ka holo ana imua rao ka mauao'ann o nkn ana no ia lakou ka aina iloko o ekolu & oha la ma ia hopo mai. Oka he!e nae ia s pan' hoh"H">koa ia anahuhi, aote he w;ahr mea :i sVeis skn oka ania. * 1 (AoTn» i pJUiV "'!