Ke Aloha Aina, Volume XXI, Number 46, 25 August 1916 — HE NANEA HOONIUA PUUWAI Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke kulueumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio [ARTICLE]

HE NANEA HOONIUA PUUWAI Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke kulueumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio

! MOKUNA 11. Mea Kiekie ka Ela o Hava ma Alenekona ame na Manao Hoohuoi Non&—Ke KAvalia 'me ke Ano Malihini—Ka Naita o ka <Lio-Keokeo ame ka Uhane Lapu o ke Kuluaumoe. Owai aLua? "E wiki kakou e hoea aku i ka hotele i ka manawa Oiai, he heiuna no kela e hiki ai ke hāpaia ka hana me ka holopono iwaena o kela poe e noho Memahema la iloko o kela anaina. "Ē holo aku hoi kekahi o oukou e hookuu i na lio 6 keia poe ilio ae iopahulu," a holo aku la oia no ka hale olalo me ka nkaliia e kona mau hoa, oiai nae kekahi o lakou i olelo ae ai:

"E holo pololei kakou no ke keeiia hulahula o ka hotelē, no ka mea, aohe aku a kakou hana i koe ifialoko o ka halelio, ua pau mua aku nei i ka hookuuia e maua me Anekona." No ia mea, ua holo pololei aku la lakou apaii no ka hotel«.

He mau minul» mahope iho o ko lakou nei haalele ana aku i ka lakou wahi i kuku ai naa ka lanaipua o ka hbtele, ua hoomaka hou iho la na hana o ka aha hulahula. He aneane no e piha ka hapalua hora o keia lilo ana o ke anaina i ka hoopakika ana a ko īakou mau puai wawae, me ka'hoopokakap ana hoi iko lakou mau paukukino; ua hoohikileleia ae" la ke anaina holookoa i ke komo ana aku o kekhhi puu\u kanaka o umikiimamailima ko lakou heluna me ka uhiia o ko ' lakou mau helēhelena me kekahi pale hauliuli. He pale hoi i hiki ole ke hoomaopopioiā "āku, 'ina paha *he lole ft mea e ae ia. «•' ' ; --C TJa komo aku keia poe«tT'hoom(ika koke aku la no e kaili a hāo i na waiwai makamae o kela ame keia anō, mai luna aku o ke kino o kela a me keia kane a wahine e loaa aku ana me ia māu mea maluna o lakou. - O nā kane a wahine paha e kue aku ana e lawelawe ino i." ana lakou me ka pepehiia ā mainoino ana ke oi loa aku ko lakou ikaika. 0 ka mea pilikia wale no maloko o kela anaina o ia ka hemahema o na poe apau o loko o kela keena, Koe wale iho no o Jules !N"orideta, ka Ela o Hava ame kona mau uka!i. - *

No ia mea, i kela wa e hanaia ana kela mau h&na puuwai eleele tnalofeo o kela rumi, a iwaena o na leo uwe o na wahine a me na keiki i lele mai ai o Jules Norideta e kue i kela poe hao wale e holapu la iloko o ke keena, oi'ai ke anaina e fcui aku ana a hui mai, o ia no ka manawa a Lui de Labate ame ke kanaka malihini i komo aku ai me ka ukaliia e ko laua mau hoa. lloko o ia wa i hooHua ai |:e--kahi hakaka haliana loa mawaena o kela ohana nalokiko ame Juli?s, Lni, ke kanaka malihini amo ko lana mau hoa. I keia wa e hakaka nei na aoaa a elua no ka lanakila 0 ko lakou inau aoao pakahi } aole loa i haalele iki na maka o ke kanaka malihini i ka nana ana i ka Ela anie kona mau ifkali a hiki i ko lakou wa i haalele iho ai i ke keenn. oka mea nae a na malihini noi i ha'oha'o loa ai o ia no kā lele ole mai o ua "Ela I» a o kona n\au ukali paha e kokua a hoopakele ao 1 keia anaina, aka,.o kana i hnaa ai 0 ia no konu holo ana.

T ka nalo ataa aku "5 ua Ek nei » me kona mau ukaK uiawaho o kft puka e komo aku ai i >re keona puhibaks, oi» no ka mAnawa i komo

hi >ou >a ae ka h&h£'Ti& "o' ke aumeume aua kaka aku a kela Ua komo *W|j, we kela, poe kmM» Ia Jule » un*i ijiqLlaua 69lfe^J~|āaieIe k6ke iho o loko o m POIMI mmo 1A ana i make a eiia o na uUIi &

ko I ka hahai ana aku mahope o ua B&ita la me ka lioio apau o ko laua juau Ho. Eia nae, aole ho walj.i mea u lilu lauua aku. No ia iiele, aolo laua i koouiau loa aku i ka. aua mahope o ua uaiU

la] oīāt,"&^ a oia ke āEāiia la e ka makaoi kololio o ka weliena kaiuo. Nb ka mea, ia laua i hiki aku ai ma kekahi alanui e moe aua i ka hema mamua koke aku o kahi a laua e holo aku ana, ua huli aku la laua a hofo aku la s -ma ia alanui. Oiai no hoi iloko o ia manawa hookahi, eia ke knnaka malihini a me kona mau hoa ke hahai aku nei ina hope o*ko laua mau kapuai. I ua Don la Kanahe aiīie kona kokoolua e hookokoke loa aku ana e hoea loa nku e puka loa aku ma waho o na palena o ke kulanakauhale 4 o ia no ka manawa o ka !STaita o ka Liokeokeo i oili mai ai me ka hi-

Wwawe loa mamua pono mai o laua; a } mamua o ka hiki ana ia latia £e a pale no laua iho, ua loaiv aku ka powa Don la Kanahe i ke kiina pahi palamimo a ka Kaita o ka Liokeokeo malalo iki iho o ka poohiwi hema a malima iki ae 0 ka puuwai. Ua walākua aku la hoi ua Kanahe nei a waiho ana iluna o ka honua me ka lele ana aku 'o kona papalekila mai kona poo aku, ame ka pale uhimaka mai ko-, rta maka ae. 2Ta ia mea i hoopuiwa aku i ka Xaita o ka Liokeokeo iaia 1 īko maopopo aku ai i na helehelena o ua powa la. Hannili o ka manao o ua mea hoohololio nei o ka Liokeokeo a o ka Naita hoi o ka liokeokeo, malia ua kuhihewa ka ike a kona maka; ua kaohi mai la oia i kona lio a hoi'hou mai lp. e nana pono i ua Don la Kanahe nei. laia riae i hpea ,hou aku ai malaila, ua ike iho, la oia i kuhihewa. Aka n,ae } aia no 6ia ke ola la, aka, o kona kokoolua »jfpa niea i hala ioa aku ma kela ao. SToTaila, mamua o ka hoea ana mai ō ka poe i alualu mai ai i ua Don ! la Kanahe nei, ua leīe iho l ua Naiitā nei o ka Liokeokeo ilalo mai koua lio iho a 'hele aku Ia a ku iho la mā ka aoao o ua powa nei e iiioe ana me ke kaheawai ana o kona koko.

ī ka hala ana o kekahi manawa loihi o kona nana malie ana, ua naka ae la konu kino ma luna a lalo. No ia mea, ua.uhi hou iho la oia i ka helehelena o ua powa nei mamua o ka hoea e ana mai o ka malihini ame koua mau hoa no kana wahi e ku nei e nana i ua powa nei. I ka hala ana ae o kekāhi mau minute o kona ku ana malaila oiāi ka helehelena o ka mea e moe ]a ilalo ua paa hou iho la i ka uhiia; ua hiki mai la na hoohololio hope mai ma ua wahi la, a hookahi ko lakou ku like ana. Eia nae, aole he mau olelo i kukaiia mawaena o lakou. No ka mea, ua ike mai la lakou i ka haalulu o ke kino o uaJN"aita nei o ka Liokeokeo.'"'* M&hope nae o ke kumalie ana o ua ISfaita nei o ka Liokeokeo no kekahi manawa loihi, akahi no a hoi hou mai la na noonoo aokanaka iloko ona. manawa hoi ia na ke kanaka malihini i L.oea aku la ame kona mau hoa i haalele iho ai i ka Naita o ka Liokeokeo, a neenee aku la ke kihi o ke alanui e loaa aku ai ka pukapa e hemo loa aku ai { waho o ke kulanakauhale; mala[ila lakou i ku iho ai e kakali.no ua T3aita la. ' t I keia wa mai a ua !N"aita nei o ka Liokeokeo i koe hookahi iho ai tna ka aoao o ua Don la Kanahei f"nei a ua hala aku la. hoi na ao oopoku o ke pihoihoi mai iaia aku; ■ua hele aku la oia a ku hou iho la 'nia ka aoao o ua powa la, me ke Ppeku ;»na aku > iui mea e uhi ana ' i kona heleholena a kaawale mai £ona mau maka ae. Mahope o ka nala liou aua o ka umi miuute o kon ku malie hou atia iho, me ka i£aka pololo .uia iho o kona mau "maka malnna o ua Powa Don la [ftanaV noi; a. mamua ae hoi o kona kamailio ana iho i ua powa hiiahīln 010 nei o ke Aloalii o ka Mol ua kalokalo ao ]a oia i keia mau olelo pokole iimin o ka Paejiao kapu o ka N"ohoalii Kiekio loa: knu "M.'ikua Kiekie ma ka la'ui o alohn mai ia'u', a e huikala uuu hoi ia'u mai ko'u haule ana mialal.i o krtu man kanoha. Aka e 'kuu "\rakua Nui, aolo au i kue ma'pli aku i kau uiau kauoha, Oiai o keia kanaka hi'ahila ole e moe uei imua o'u ame oe o ia pouo no ka •]iioa i kue aku fii kou man kanawai 'mno \;iu mau kauoha!"' n huli ihol ka N r a?t.-i o ka Liokeokeo e ka-j i ua powa r.ot me ka leo uuī j 'moākaka i keia inau olelo oolea ai me ke kuoo t ka i ana iho :: ■ er E kein Powa hilahila ole o ka

pakaha: i.keia minute ano e hooki aku ai au i ka hol " "E hoopakele ia hoi kuu ola a i ke ak !" wahi a ua Don

la Kanube nei i apahupu mai ai x i na olelo a ka Naita o ka Tltoua wa i iko ae ai i ka ka hnki ana ae'o kn K"aita LanaMla. i kana kana pahikaua loko ae o kona wahi. Oiai hoi na waimaka o kia 5 ehaeha e hiolo iho ana ma kona mau papalina. Aka nae, elike no rae kana i apahupu mai ai i na olelo a ka a Kavalia o ka Liokeokeo, pela 110 oia i a|>ahupu aku ai i kana man olelo me leo nui oknlakala:

"U'oki e keia Ilioomokoko!" a lelp aku la oia imua a liehi la roa ka umauma o ua lapuwale uui Ia 5 i konn wa i oni ae ai ine ka hooikaika ana ae e ala ae iluna. Oiai nae ua Ka'va!ia nei o ka Liokeokeo i hooniau aku ai i kona kamailio ana: "Oiai, o na kanaka hilahila ole e like īa me oe, aole loa lakou i kupono e hooloihiia aku ko lakou ola ma luna o ka honua maemae a ka Mea Mana Loa i hana mai ai no ka hoopiha ia iho e na kanaka. Aole hoi i mea o hookahakaha ia ae e like me kau ame kou puali nalokiko i hana mau nei! Aole loa oia ka makemake o ka Mea Kana i hana mai na mea apau maluna o ka ilihonuawahi ana me ka oi winiwini o kana pahikaua, ua hoopololei ia i'ho maluna o ka puuwai o aa liehena puuwai maloo la.

Me kona mau kapuai wawao e onioni iho ana i ka hila o kona mau kamaabuti hololio maluna o ka lapuwale la, ua hoomau mai la oia i kaua kanaa'ilio ana:

'līe oiaio, aole loa oe i kupono e hooloihi hou ia aku kou ola ana. Wo ka mea, ua lawa ko ka Hea I Mana Loa malama ana i oe!" a ha-! pai ae la oia pahikaua ilun^' no ke oinuo na ke ola o ua lapuwale nei. Aka ,me kela leo haalulu o ka makau i loaa i ke kanaka hohewale oia i uwalo hoij ae ai i ua Kaita la o ka Liokeokeo me ka lalama pu ana o kona jnau lijna: "E aloha mai hoi ia'u' no ka pouo ame ka pomaikai o ka'u' walniie ame ka maua lei aloha h<? kaikamahiue! Ae, e hoopakele ae hoi i kuu ola a ike aku i ko laua. mau maka!" a hooki iho la oia me ka hiolo makawalu anji iho o ua waimaka. Ka mea hpi nana i hoowaj!ania aku ika noonoo ua Kavalia la o ka Liokeokeo. Eia nae, ua kaomi wale iho la no oia i ua mau mauao ooloku la o ke aloha e pee ma loko a pane mai la:

"Aole loa e loaa ia oe ia mea! No ka mea, he mau olelo epa o ka hoopunipuni ino loa kau e kamailio mai uei. Oiai, eia kou mau helehelena a me kau inau olelo ke hoike mai ka moakaka Ioa # e,likl" me ke kilohi e hoike mai ai i kou helehelena iloko o ua aniani la; o oe kekahi kanaka pūuwai uahoa o ka' lokoino. Ae! Ua hana aku oe i kau wahine e like roe ka haua ia ana o na holoholoua

noouoo ole. Pela uo oe i hana aku ai i ka hua hookahi o ko olua mau puhaka me he kauwa la! Aole auei o keia ka mea oiaio ?"

"O kela kekahi o ua olelo epa ino loa o ka haahaa!" wahi a ua Laepaa nei me ka hoomau aua mai e like me keia:

. ''lloko 9 na la apau o ko'u ola ana, ua oi ae ko'u uiakee i kb kua tnau ola ame ka maemae o ko laua mau noa ma piua ae o ko'u makee. aua i ua pohaku makamae kmuukuai kiekie a pau maluua o ka ilihonua ke hoohuiia. O ka Laepaa nana i hoike aku i keia inau olelo epa haahaa loa imua q kou hauoliauo, he mea maikai lo—_ —" a hooki iho la oia mamuli.o ke okipu ia ana uiai o kana uiau olelo e ka JTa.ita o ka Liokeokeo me keia maū olelo:

5 "Pololeij He iuea uuūkai loa 10 iio ke apaliu ia ao ka hapu ola uua koua kiuo ae. E uana, uaua ui&u owai la koi au iiuua o kou alo!" ivalū a ka Naita o ka Liokookeo, »io ko palo aua ae i ka palekila mai kona mau maka ae; a, o kona palioi, uiai /koua poo a hoouiau aku la: :

"E liiki ana uo aeei ia oe ke hooiuaopopo mai i ke e ku. aku uei iiuua, o kou ai<tu, Uiaka i piha mt\ ka uahoa o ka hilahua 010 aiue ka hohewalo V E uana mai nio kou mau maka poiun, a, e ike au ilio i ka moa uaua e kookouio aku i ke koko piiauuauu o ka, li'i'alula aine ka Koliewalo i ka mea iia!ui t liooh&ulolua sku i k& io o koun io aiuo ko koko o koua koko uia 'alo o koiia kapuiii |x>ttoir

Ho«iuaka .la oia 'mo iu4Qi aua ae i ka hoii e iUo aun joa kona lae me kona hainaka. lia pau ana, ua hoemau mai la oia me keia mau ninau rae ka leo kalakala: "Jg ka ilio mokomoko! Ua hiki liuiei i koa mau maka ke hoike akn (ia oe i ko'u' inoa ame ko'u wahi i i iiel« mai ai maiuna o keia ilihoruua ?,Jsr pane koke mai ano! I ole r p©ia, ua uiakaukau keia pahikaua e | ouiuo ae i kou oia!" i (Ax>ie i pau.)