Ke Aloha Aina, Volume XXI, Number 57, 10 November 1916 — HE KAAO HOONANEA -NO— ADELINE RUEF KA U'I NOHEA O KA PALEUHIMAKA LAHILAHI —ME— Wm. Wainamin [ARTICLE]

HE KAAO HOONANEA -NO— ADELINE RUEF KA U'I NOHEA O KA PALEUHIMAKA LAHILAHI —ME— Wm. Wainamin

MOKHNA XXXIII j A pela no oia i iilo fti i mea hia e ka leimiehu, iwaena oi na poe i ike a i kamaaina iaia no kona naau hana, a e 18fe aua no hori oia i Puuhonua no lakoil i lfo lakou m&u ia o ka popilikia, a d ua' lUku Katalaga nei ka hoopakele.

I ka hooa aaa aku o Hoaia ma ka hoolauna ana aku a kana kumu, ua apo koke inai la ua Haku Kata3nga n'-.i, «o ka mea, o Va hapanui o na lawelawe oihana maloko o kona Hale Banako mailoko wale uifti o kana kula, aua lilo iio hoi oia i hoaloha pilipaa k>a, uo ka roea 3 o kana mau haumana e sawe aku ana, tta ike oia aia he mau ano inaikai iloko o lakou, a pela ka Haku Katalaga i apo mai ai i ua~Haku Hoaia nei.

Malope iho o kona noho hana ana aku maloko o ua Banako la, tia haawi ia mai la he Whina kakanolelo liilii iaia, no ka hooponopono aua i ka uku o na limahana uku e hoohana ia ana m&loko o ua Baaako neL

He makahiki mahope iho, ua hoopii hou ia ae la oia maluna o kekahi kul&na hou no ke kokua ana i na kakauolelo, mamuli o ka nui loa o ka-hana.

A ke eouo mahina mahope' iho, ua Ikiu ia ue la oia i kokua jqo Mt luaheīu da!a, no ka mea, e h&nn mau ia aftia ia poe mahope o ko lakou inanawa, a pela i pii hou aku ai keia ma ia anuu hou, a no hoi oia, ua Toaa ka' mauia ia lakou, a aia nae ke kakauolelo nui o na mea pili diala ke ha*kilo mai la i ke ano o ka ianei hana aaa, |

Mahope iho o ka wa e pau ai ka hana. a pau no hoi na limāhana i ka lioi- oia ka wa o ua Kakauolelo Nuiia e paua ai i ka ianei huke, a peia ī % ai iaia nei ka ike, he keu o ke kauaka opio naauao i kuhke loa kana hana ana me kaoa. aohe wahi i loli, oia no a e ao. A mamuii o keia mau mea ana e ike nei, aia he hauoii nui i3oko ona, no ka loaa ana iaia he wa hoomaha ma ke noi ana aku i koua Haku, ina nae oia e ae mai ana no ka hooknn ana iaia e hele hoomaha maloko o Europa Koīookoa no ka makahiki hookahi no ka honi ana aku i ko lakou mau ea huihui. oiai, oia ma kana huakai honua a me kona ohana, ntf*ka mea, o kaiia aiiiwahme ka iuea ī makemake loa e iiele hoouiaha ina ua aina e, mainpli o ka nawaliwali o kona ola kiuo.

Mahope ilio o ka pau ana o kana uana ana, ua Lauoli loa ia mai kotia naau, no ka liiki mai o ka wa e hookoia ai o kona makemake no ka hele makaikai ana, a nialia he kuuiu ia imiia e haawi mai i ke ola iiou i kuaa wahine i kona wa e lioiii aku ai i ke ea o kekahi aina okoa aku, a ho mau mea hoi k\iia uana i hoolaua loa mai i kona ui&a inanao hauoili, a iloko o kela wa, ua lioiiioi aku la oia i ria huke « waiiio xua kela ame keia pakaukau o ua kakauolelo, e like me ka loaa ana aku iaia.

Mhope iho o kona ike ana ua uuiikai ua wea a pau, ua liaalele iho la oia i ke keena me ke ki ana mai i 'ka puka a paa a huli ho?'akn la iio kona t hoiue me na manao hauoli, e hiki ai iaia ke haawi aku i k<»kflhi wahi manaolana maikai loa i kanf" uo ka hiki mai i ka wa e hooko ia ai o kona makemake no kft hoohala ma na aina e a maloko o Enropa, I kona hoea |na aku no kona honio, a loaa aku la iaia kana wahine 1

a ?n« ka kalkamahine (• Monanea ana mawaho o ka lanai o kona home, a i kooa ike na ma! I kana kane, aia na banoli e pahola ana maluna ofona maa papalina me na minoaka hie ana e ike mai ana. A\i<; 'iku la ua kaue ik-ī i kanß s!iiwah!!if a Wini aku la ina kona papahna, a i koaa ea ana a@ iluna, hoopuka aku la oia i keia mātr olelo: ' . ; "E ae mai, e kuu Haku Wahine, © hoike aku i kekahi mau lono hauoli bo ka kaua ili'a inau ai i ka po a inp ko ao, a ī k«īa wa, ua hiki loa U ? u k» o&Elo ae, e hpea mai ana ka wa ma keia mua koke iho, o holo hoomaha aku ai kaua a me ka kaua mau ka)lcam«hine no Hfuropa a me kekahi man aupuni e g» f e iike me ka nea hiki ia kakou ke hoohala hkii nui it< niHi» walili"

Oiai, i»*u i mfci «ei mak>ko o ua buke likē ole a na kakauolelo, ua loaa ia'u ka Ike, no ka hīki ana i kekahi kanaka opio ke laweUwe i ka hana ano nui oloko o ke!a banako me ka maikai, a aole no lioi he jn«a iiana e iiookomo mai i lea hopohopo iioko o ka ona waiwai, oiai. he kakaikahi loa na poe i loaa kela mau ike ka lioonohonolio ana

i na huahelu, i kuHke loa me ka'u haim fuxa.

"Ma ka'u hakilo ana iaia no na mahina i hala ae n& maloko o kana mtrn hnk«* tta ike au me ka hoomaopopo loa ana, aīa he hoopono lloko o kela kanaka opio ( a aole lioi he manao kolohe iloko na, pela ka'u hoomaopopo aku, no ka mea, 1» fehnlehu na manawa i waiho hoohemahfcma ia ai nn waiwai Q;ka hanako, aka 3 aole loa he hookahi o lakou i ®halofwale aku mai "kōna wa i noho īas! al a hoea wale mai i keia manawa, a pela au i manao ai, o kei kanaka opio waāe no ka mea kupono e lawelawe i kela oihana ano nui, a oia no hoi kekahi o na kanaka opio a'u i haawi ai i "ka'u tnatj ana. M

"Wolaila, oi« kekahi o na kanaka opio e hopohopo ole ia ai ma kona mau lawelawe ana ma na mea a pau, e hiki ai ke haawi ia ftktt tta hilinai ana. ,> i k lohe ana o kana aliiwahine i keia mau olelo hoohauoli a kana kane, ua hoopiW lo* ia oia me ka hauoli oiai, ota ka iini nui a kona puuwai i na wa pau, aole oia wa!e ; aka, ua loaa pu aku ia hauoli i kana' mat no ko lakou heTe Iraaptnii h'wnW ana, me keia mau olelo a ua wahine nei: * ■ . i t> "I ko'ohluaane shrdlu epa shrd ' "I ko'u lohe ana aku la i keia mau olelo mai kou waha mai, ua haawi mai oe i ola hou iloko o*n nei kau wahine, a ninau hou aku ana au ia oe: <r Ua hoik§ aku anei oe i keia mau olelo i ka Haku "Kataraga ?" "Aoki, aka, e hoike aku ana au bo ia uk&u mea ma ke kakahiaka © ka la apopo/' No keia mau hoike hoohauoliia kana aliikane i hoike aku ai iaia a me ka iaua mau kaikamahine, ua hoopiha like ia lakou me ka hnu-, oli, a ua hoohalaia hoi ia raau hora « lakou me ka piha olioli loa a hiki waie i na hora o ke aumoe, a hoi aku la iakou e hooluolu maluna o ko lakou wahi moe a lilo aku la i ke anpuni moeuhane o Niolopua. Ma ke kakahiaka o kekahi la ae, aia ka wahine a ua kakela nei ilo-

%o o ka malapua kahi i ako ai i oa pua no ko laua home, a o keia no hoi ka wa inua ioa i ikeia ai ua wahine nei iloko o ka malapna mahope iho o ka haia ana o kekahi mau makahiki loihi, no ka mea, ua hoolaia aku ka nawaliwali i loaa iaia mamuli o na nuhon a kana kane i hoi iai ai, a i ka puoho ana mai hoi o ■aa ale nei, aole kana wahine, a ua lilo ia he mea nana e hoohikilele i kona noonoo, mamuli o keia nalowale kupanaha ana o kana wahine. | No ia mea, kani koke aku la ka bele kahea i na kauwa no ka hoea ! ana aku imua ona. . I ka hoea ana I aku o ke kauwa, ua ninau koke aku i la ua Kale nei i ke kauna, ina paha i ua ike oia i kona haku wahine, pane mai 1a ke kauwa.

"Aia oia maloko o na malapua i keia kakahiaka nui wale, huli hoi mai nei helehelena hauoli iohome a i ka iohe aua o ua Eale nei, ua g|u ae ,Ia kona mau manao pihoihoi, 9 komo iho la oia i kona mau wahi aahu hoowaha a puka aku la no waho o ka lanai o ko iaua hoiue a ike aku la i kana wahine e pii mai ana uia ke alapii, a apo aku la kela me keia uiau olelo hauoli.

"£ kuu Haku Wahiae, aig no hoi he maikai loa ana jna kou kino, oi-