Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 10, 9 March 1917 — HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio [ARTICLE]

HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio

Haua oka La Elua—Ka Keiki Pauwai Lokahi a ke Aloha— £iua MoLo o jk& Kō'ikaua—Ke o na Hana. 1 ka haulehia ana iho la o ka eueii Paaptiā o ka Aina Pua Liliā i liuipuia mo \p Kulanakauhale i i kn 'nuikaU; oia no ka fra i i.ihe iu aku «i ka kso kuokuolo o ka o-ie i ke kahea ana ra*i i na ūe uk o r>a pahikaua pokopoko no ke lrorno ana ae iloko o ka rina maluna o k'- kahua mokonioko, a e pani iho hoi uut ka makalua o ka mea i hauleLu.» la. Nolaita, īloko o na miauie heln wale no, aiā ka Naita Helena e ku ana iluna o ke kahua me kā makaukau. E hoomanao e o'u mau hoa heluhelu o keia nanea, o ka elua kanL o na pahikaua ku kaokoa e iaweiawe ia nei e ka oihana kaua o keiu a iue keia aupuni keikikane o «i <H> _ unua, oia na pahik-aua loloa, i kap* ia rua ka olelo namu he seba, » u au pahikaua pokopoko hoi he soada. No na aliikoa kiekie a me nn koa kaua lio ka mtia, a no na 'lii a me na koa helewawao ka lua. Nolaila, e kau leo aku ko kakou nana anā ma ke kuamoo pololei o kw kukvu woolelo nei, oia hoi ka hoilioi «ī)ft a« i kakapahi malurt« o na kapwai wawae nia/)li o na moho e ku n«i a hakoko no na hana hope, Oi#i, aole maluna o ka hokua o na lip e hoohaua ia aku ai keia, aka, aia no ia nialuna o nā

auwaa kuui&ua he umi iku. H« oiaio! I kela manawa a na uioho e kukn la iluna o ke kahua inokonioko, aia ko laua mau maka' pakahi ke niakaala loa kekahi maluna o kekahi me he mau bipibulu la. Ke ike pu ia aku la no laoi ko laua mau noonoo pakahi, aia ka iini nui _ik>ko o ko laua mau houpo no ka lawe ana ae i ka lanakila liaaheo ma kona aoao. Oia hoi ka lilo ana mai o" ka lanakila i ka mea e eo ai me kā hoolialahala oie ia. Ae! i kinohi oko laua kii'na i ka iaua mau kikowaena o ka (cireie; .ua -ikeia aku la ko laua iike a Uke U' a mahele haria o ka Oilnuia Kakapahi. No ka mea', i ka manawa a ka īlamukn Nui Redelifa ame ekolu hoa e ae o Ka Papa Hooko o na lealea o ka la i hooiaio aku ai i ko laua mea i komo pono ka maka winiwini o kana paliikaua iloko o ke kikowaena o ka poai, ua ikeia iho la* ua īike loa laua ma na ano a pau. Nolaiia, ua kauoha hou ia mai la Laua e oki i ke (diameter) anawaena me ekolu makapahi e hoolei āi. Ua kaawi ia mai la ka laua kii'na oki e like ms keia: o ka Tfaita Helene ke bki mai ka akau a 1 ka 3ie-| ma, oiai ke Kavalia Baceiona e oki; ana mai iuna iho a lalo. He meaj pololei a oiaio loa, ua hooko ia keia s kauoka iue ka pololei maoli. Oka uiea kupaiaualia nae ma kela Hana 1 una, oia no ka hauīe a hoka ana 0: Kavalia Bacelona ma kela lioohana ia «na. No ka mea, i nianawa a ka Ilamu£u ame ka Papahooko i honiaio mai ai, ua ike ia ae Ia ka loaa ole o kekahi makapahi i kekah uuui makapahi elua a ua kavalia la i hoolei aku ai me kn' huinioi o kana pahttaua e oiti kapaHli !a. * • Aka nae, i ka manawa i hooiaio iā fti na makapahi eha ā ka Naita lieiene i hoolei ai mao a mannei o o ke kikowaeiia, ua īke ia iho la ka inoekahi o na makapalii a pau iloko o ka laina hookahi ma ke kikoi

No jy jiea, niA'muli o Vcf i-na ana a ke o ka Papa-I īook /, ua hooli !o hi'.i'ui u« H!o kej o i ka N:nta A;ta o fTf]ci)c. No-I L, u<- ai* ī.a 1*o hooh-^ L. -./-i- ka ha.ih..i I Nolaila, ho kookwhi wnh no n k«kou uiahek' hana i koe no keia epaoahaua a kakou, oia uo ko laua hui uiauii aua ae o laua ma ka ui ame ka wiaiwini o' ka Iaua xuau pahikaua uo ka Iauakila aiue kr, hanoiiauo « ktt iiiua. Ae, i ka pan ana ae la j ke kii'na kinowaena o ke aua\?aetia aine ka h.a li«n«i; oia nu ka iuanawa a Tteka llauiuku >uii i kukala ai ai i ke ak«t ifla o ka leo kikiko'u la 4# ka r> k* i ukali ia mai e kona loo maokioki e hoike mai aua i ka leJhilehu, he mauawa ia no ka hoike 'ana ae o na moho o ka pahikaua po- J kopoko o kuu ae ai i ko laua ike aine ke noeau uia ka oniu anie ka kookapalili an& i ka. welelau o ka laua iij.au ])aliikau<) lokopolo he Boada. . He oiaio, me ka hoohakaha ole iho ua iuau moho uei ī lawe ae ai ke Kav4lia Koiomo!x> i ka akau a Bae ka J«aita Aifa o Heleue aia ia, hema o ke kahua. (Aole uae keia o-ie kahua akea i hakpko ia ai e na"laoho inalunii o na lio.) I ka makaukau ana o na aoao a i elua o ia no ko laaa manawa i kfiua ia tnai i e hookuu e i na ai o Hinakahun. Ae, ke ike ia aku Ja na huna'hi kila e lelele ana mao a iuaaiiei Ke loha pu ia la no hoi ke kani oeoe o na nietalakila o ka laua mau pahikaua e huhuhui ae ai'. He hokua hoi a na mea a pau <■ ui aku ana iekalii x kekāhi. "E iauei—-e! Nawai ana la e lav;e ae ka lanakila haaheo V Aolē nae he mea kino olauhane hookahi iloko o ke anaina e hīki ke hoike moakāka ae i ka lanakila iloko o kela manawa. Aka, aia ko lakou rnati houpo ke apopo wale la n6 ka oili, me ka inaopopo ole ia lakou ka hopēna." Aia hoi ke helu la ka manea o na kapuai wawae o ua mau moho kakele pahikaua nei ke eku ia ilalo o ka lepo. ] 0 ka hele ia a piha ka hora okoa ame 10 mlnute o ko īaiia nenenee ana i ke knehu i ka īepo, me ka hooko ole ia o ko laua mou lini paBthi, ua hookipu iho la laua i ko laua haa ana i o a ianei me ka mao-i popo olo o ka mea e hoea mai ana. N"o ia maopopo ole ua haawi mai la ka Naifa Ilarnūfku Jlede!ifa i mana- 1 wa e hoomaha ai na moho'; 1 keia manawa a na moho Aifa 3me Kolomoho i hoomaha iho la, ua kahea ia aku la ka Kaka Kolomaka ame Oseberio e ku mai me ka laua iaau laauihe iluna o kelahua'. He oiaio iloko o na qjinute helu wale no ekolu, aia'ke loheia la ka halulu 0 ua kapuai o ko laua mau lio e holo ana iluna q ke k&hua jne ka ikaijca. .Ke hoohaaluluia la.hoi ha paia o ua hale e pili kokoke mai ana i ke kahua a ka halulu ame ka pahupahu o na kapual koikoi o ko laua mau liokaua nunui. He haawina hoi i loaa ole i kela mau hale 1 na lio o ae mawaho ae o ffa lio 0 ka JSfaita Aifa ame ke Kavalia Kolomoho o Sepania i laua la 1 huhuhui ae ai. 1 k<;ia wa _ a keia mau moho e kuupau nei i ko laua ike ame ko laua akamai, oniu, okaā a hou ihe, aole loa he mea liiki ke ike a"ku i na mea e hana ia mai ana a hiki wale no i ka hoomaha ana, Mahope ihoj 0 ka loaa ana o ka maha i na mohoj aiue ko laua mau lio, ua komo houi ae la laua ilokQ o ka rina e aume-i ume ai no ka lilo mai o ka lanakila 1 kekahi o laua. Eia nae, aole loa i loaa he lanakila o kekahi o lauaj maluua o kekahi a hiki wale I koi laua hoomaha hou ana. He ekolu manawa a laua i aumeume ae ai uo ka lilo mai o kekalii o laua, aole Ios he loāa iki o ka lauakila ame ka hanohano i kekahi o laua. Nolaila, ua hoomoeia mai ia ko laua ulele ana, a kouio hou uiai la ka Naiia Aifa o Helene me ke Kavalia o Sepania no ke koena o ko laua aumeuuie ana. Ae, ma keia kdjno hou ana mai a ua mau moho nei o ka pahikaua pokopoko po luua o ke kahua a iloko hoi o ka rina, ua ha$wi ae la laua i k<?laua ike auie ko laua akamai apau ma ka lawelawe ana i ka, pahikaua. Aia na huna ahi Iote HHh e Holelei iho ana nuu ka laua nfRu pahi iho. Aka, he moa,i maopopo i ka hopeua oiaio e hoea mai ana. Aka. nae, aia no tta mau moho oniu pahikaua nei ko hoomau la i ka nee ana no mua. I k« hala hou ana nao lie 52 koiii no»to~

j »■>«• j' a llQi£i,

iomoi>o 6 ram a, no ka iwi» noeAu ana i ka laauihe, ko laua ana tnai o hoike mai ana i Akfbhi no a no ke kulana o nae ; Mia hookuu. ia haukeia no ko nae i kela wa jTaita Helene tfo ke ai me kana mau ma kek fcfl1f«hi»1ra > na keiki pynahieīsS-l8 J0fflEp&nabe ke aiwaiwa' CW!$īflS^B®^o I.ka hui me ka yaite" La?^^lfea. ua ninau laua mau mea no na keiki me ka mahele ina kela kakahiaSOT%W|t' "la oe i haalele" 1 keia kakah*iftka, "ālī la mana i 'ko kak<ni ftna holookoa ' nei. ile elwa" 4 māna o ke e hele kaawa3e ia6a' akau ame ka 'hēw'a' "ī ka elua n na rna'bB^2^^ii9a i hele kaapuni ai, ™ maua pakahi ka (kfe maopopo ana, aia mn*\ ka loa noho-hana' ma lela hiko e,kn pa hikina o ke kaWa nei. Ua loaa pu foa! tief maua ka ike i ke aiwai Kanaho ilnna n ka alw kaikai ma ke ano ho ka oihftna kaua." ~ iJ * "tla pololei kela iM hi a ua Āifa nei. iiiiiiiiii/. "Ma ka mauq. mou i ikeia i k(jia la. 'ua loa ko kakou |>oua uawa o kola la a i..o!fc Hi o koia po»" $ Kauna opio me ka 1iōoiu$u IipjHSti& "Ao, ua loaa'keia mamuli o ka" fH>kaa uia| o mau kiu iu'awaln| a hua hoomoana 1jk loaCm maua. .ko lakou mau w«hi nuvke ai o uo'Xa. ipU ia ' AiVl|pHta u\a kola olo!ī mah^»fejtty

tom Kalepe'a e ku aw, ITolaila, [me melkai no kakem e mak&ul&u ma*» & hooki iīio la oii. , "0 ka lm£Birui o ka Uua Loik^ tia iik<' iiu ia nu' na ni«*a i īoaa ui u| ! ' k< !fi hi. ,N o oik<> ia aku ka} [ loho i jia "keiki" apau o akoakoa,"! | wnhi i! na Aiiu nri mo ka liuli ana'l 1 aku a hele no kahi o ke Kava]ia 8e- - pania. i 1 uii Aīla nei ka Naita He-lene i hoea aku ai i ka halepe'a' o ke Kavaiia iiaeeioua, e liuiiu mai ana , oia no,. ka heie ana i ke kulanakau- , hak- e hulohulo ai; o kulia ulelo mua i iua ka huolauua aiili uuii, «ia . koua i aiiu uuii: i "l'oiuuikai ioa iho la ka hoi au I i kuu iuH-a aua uuu lu ! i) uliaele i kn iioioholo iiuko u ko kuI hiiiukuuhale i "Ae, c liuawi ana ilio īu Ike ola hou atue ka īkaika hou no ko kmo, wahi a ua Naita Heiene uei. "Ae, oia no ke kumu o ko'u niakemake ana ae la e iiele aku e holoholo, a manao ae nei lioi au e kii aku ia oe; o kaua piī ke hele tna keia huakai. Aka, mamua ae nae o ko kaua hele ana, he, mea taailsjri ke ha.a»jia aku ka lohe i na keiki no ka makaala ana ae ia h'ope nei. "O kela ke kumu o ko'u lioea ana mai la imua ou no ko kakou akoakoa ana ae ma ke Kamu Heiene e kukakuka ai no ko kakou maluhia. Aka. ke liuliu e mai hoi oe e heiel" wahi a ua Aifa nei me ka hoomau ana aku : "Ke manao nei nae au he alahele maalahi loa kena. Nolaila, e hele pu aku ana kaua!" „ Aole' nae i ke——" a hookipu iho la ua kavalia nei ma o ka pane ana mai o ke Kauna opio Dalegea i keia mau olelo ia ia i hoea mai ai malaila : "Auwe, a hele ana ka paha hoi olua? 0 ka manawa ka hoi oka nalu i paiia mai nei a halehale i luna, o ka wa iho la ka hoi ia o ka hele!" me ke ano kimana. u Ao 7 e hele aku ana, aole, nae hoi i keia manawa akui panai kok» aku ai ke Kavalia Sepania. I kela wa i hoakaka pokole akū ai ke Kavalia Kolōinoho i ke ano 0 ka laua huakai, a, pela pu no hoi me ka lakou .mau mea, e iawelawe aku ai ke loaa ae he mau kuia ke haln o lua. I ka lohe maopopo ana o ke kauna opio i kana mau hoakaka naau : ao, ua olelo aku la oia: "He oiaio, pel* wale no e hololea ai na hana nui! Pela no ka Valatea (baibala) i kauoha mai ia īiakou e maalea e like me ka 'nahesa a e noho malie hoi e like me 'ka manU nunu. Aka, he naea mai--kai k>a no makou ka poe e uoho iho iloko nei o ke Kahuahoomoan. ae ia rula alakai a e hooke aku." « "Pololei oft, wahi a ua Kolomobq, nei. "Ae, o ko kakou piha me ka maale§ ka mea e lanakila ai ka hauiki maluna o ka hauuui. Ina kakou e hooko i keia rula, e lewalewa no auanei ka nananana i ka hapalua like O'ka lewa ma luna o hookahi wale no maawe lopi o kona ūpena" a aka"aka like ae la lakou a hoi aku la' ua kauna opio nei no ke Kamu He'lene i na mānao ulumahiehie. (Aole i pau.) Mamuli o ka nui loa o ka makem&ke o Luuakiai Willi&m Larseu e loaa koke mai ke dala o ka houa aie i loaa ona ,dala uo ka hooikaika , uoua 110 ka mea e holo hou na : i luuakiai i keia makahiki, ua lawe ,okoa mai la oia i olelo hooholo e ikookiSiua ana i ka Meia e hooponopono koke i ka bona aie a hoouua aku no ke kakau iuoa aua wai o ka rerosideua i wahi e loaa koke ai ke «iala, i kokua ia mai e Luu&kiai iiaki no kona makeuiako iio e liolo i like aku me Lawn, aka ua kaua -i-a uiai e Arnold e • hoomauawanui Uio, a ua iiio ia i mea uo keia xu«u ■wahi uiea e lapa ai, a kokoke e lole _mawaho o ka pukaaulpii uo kto o ke alanui hele wawe i wahi e ike f liou 010 &1% hou ole ai i keln mau ,olelo. a Kupauaha no koia uiau kau.u'u a ka lohulohu. « O ka Kev% Joseph A. Akiua, Kais» o ka Ek«ilesia o Wahuea, Kauai, ka haiolelo ma ka LusMn£ o Kaiiaiakapih i keia isabati iho la H, feora 11 o-ke kak&hiaka. I.ke ahi«fci īho ma ka oielo Berit*uia, hoia $hiku M ka hapa/o Rev. Joh« P. | iirdiuau ka h*i©te)o, a tio ka }khk> | o na opio o keia kulanakauhale, ke | l»tto ia aku n<?i e n«uwe mai.