Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 12, 23 March 1917 — Haalulu ka Hale, Haaheo Hilo, ka Mea Hanohano B. H. Kelekolio [ARTICLE]

Haalulu ka Hale, Haaheo Hilo, ka Mea Hanohano B. H. Kelekolio

~ w Xīmamakaianana e uolio oei, aohe lunamakaainana e ae nana e hooauene nei i ka Hale a o ka Hoo. Beraard H. Kelekolio wale no. Ma ka nana aku i kona kulana me ie mea 'la ua puka a pnka mau aku oia ma keia kulana, aka, aole pela ka oiaio. 0 keia kona kaii mua loa, a o kana mau hana e liana nei ke iioopui'wa aku nei ia i na poe lae 00 o ke kulanakauhale o Honolulu. Na keia lunamakaainana ka OleHooholo e kauoha ana i ka Papa Komikina Uwapo e hookaawale aku 1 na mokuahi Kelemania mai loko • - aku O ka uwapo nei, mamua o ko lakou hoopoino ana x ke awa ame na uwapo. I k;a loaa pono ole ana mai o ka, hoike a keia komikiua uwapo e waiho mai i na leta apay.,! e pili ana. i ka lakou mau ' luna o Jkeia kumuhana o ka hoopakeleana i n& uwapo a e hookaawale j aku i keia mau mokuahi, e kaupalena ana ka olelo hooholo e hoike mai keia Komikina Uwapo mai e| hoike ana ua waiho aku lakou i na, mea apau iloko o Jka lima o ke ko-1 mite koa o ka Hale, e hooko ana hoi , i ka ulelo kauoha a ka olelo hooliolo a ka Hon. B. H- Kelkeolio. | Wahi a Kelekolio i hoike ae ai: j "Ua hana au i keia hana no ka hoopakele ana i ka waiwai o ke au-! puni teritori e waiiio nei imua o ke awa, oiai o ka waiwai o ke teritori

o ka waiwai ia o ka lehulehu, a ma ke ano he kauwa au na ka lehuldiu, o ko'u kulena maoli 110 ia o ia hoao aaa ma na auo apau e hoopakefe<ia keia mau waiwai ame ke ola 0 na makaainana e noho nei ma- j loko o ke kapiiala. 0 ko'u hoao | ana e hoopakele i ka waiwai o ke' teritoxi o ko'u hooko ana uo ia i' k«*o olelo hoopaa me na haku ma-! kawaana o Hawaii Hikiua, na la- ■ • kou au i hoohauohano mai, e haua ' no iB M ua auo apau .i na haua ! a mau hana no ka poiuaikai o ke teritori ame koiia mau ! hokpino pu aku no ka Hou. Hoeholo v"A W**» { |Mygffei#hui Kalaui-, ■ }■ * papa' iaia '

| hol he make. : Ua hookomo ia keia Olelo Hooj holo me ka ua mauae wale ( aku ke kiaaina iloko o na hana o I ka aha hookolokolo oiai ke hoakaka I wi ke kanawai kuuiu o Hawaii nei , ho ekolu mana hooko: 1. Mana | hookolokolo; inana . hooko; maua kau kanawai. ■ Ua ike ia ma ka hihia o ka Pilif pino pepehi kanaka o Kohala, ke f kaikamahine a ka hope makai nul i Kunane, ma keia hihia ua pepehi {ia aku keia kaikamahine a māke , loa, a mahope o kona make ana, ua ia aku kona kino. Ma- _ hope o k# hookolokolo ia aua .o keia kanaka ma Kailua, ua hooholo 1 ka aha jiure ua hewa oia a hoo- 1 | pai ia e make ma ka amana li kaj naka. 0 ka me apiki no nae, ua I komo aku ke kiaaina a huikala i | k»ia kanaka pepehi kanaka a hoI emi mai la i kona hoopai. Ma- ( muli p keia kumu nui ua waiho ( aku keia lunamakaainana i keia Olelo HoolioJo, j Hon. B. H. Kelekolio no he ; olelo liooholo i hookomo ia ma ka I Poakahi nei, Malaki la 12, e kau- , oha ana i ka Papa Ola e waiho mai iloko o ka Halo i na Ieta a pala- . pala apau e pili na i ka pauiku ia ana o ka Pa Ilina o Kaiaepohaku a i kamaaina hoi ma kekalii inoa o i Pwikamalii. Ua waiho ia aku keia ole.lo hooholo i ke komite ola o ka Hale a ua manao ia e waiho mai

: ana ke komite ola i ka lakou hoike j i &eia mau la koke iho. f Maluna o ka Bila Kanawai Helu 58, e hokaawale ana i aina aupuni jna Piihonua no ka Hale Kula Kiekifi o Hilo, ua paio ae o Kelekolio! ame Kormau Ljmau, o Kelekolioi e pepehi ana i ke kanawai a o Lynuua hoi e noi ikaika aua e lo ia ka Bila Kauawai. Ua haiolelo ikaika a$ o Kelekolio i ke. kupono ol«,e JuH)liolo ia keia kauaw&i, oiai he mau Jfeeltui6 o ua naakaaiuana i nojiax&Juna o &eia iuau aiua a ua aloha ka noho aua, a ina e hooholo ia keia kana-tv-ai, o hoopilikia ia aua lakou. Ua hoike pu m o Keiekolio i ke ku-e o . fekoiu o lakou i ka hooholo ia ana o ieeia kauawai, a o I/mau wale uo ka luaa ikaika e hooholo i keia : kauawai. 1. hiiiok-io ae o .Normau I.,vniau li« uif.a maikai e hoo- ; holo )'a k«-ia he^

tunsaiu ka niii o na hanai kiila. L'a hoike pu ao o Lvmttn raa « hooholo ia keia kana-wai ao!e loa e hoopilikia ia ana n« Hawaii e aoliō iiei ma keia mau wahi, oiai, o ko iakou mau homfi i kut«ltt ai he mau bome e hilahiia ai oia to hoike ae i ka hale. Ua pane mai o Keiekolio i keia tnau olelo a i,jinftn © pili aua 110 kona hilaliila i ka hoike mai i ka hale i ke ano o na home o na kauaka Hawaii ma Puhonua, Wahi a Kelekolio i olelo ai;

'TJa hoike ae nei ko'u hoa mai ka Apana Ekalii mai o Hilo p olelo ana i kona liilahila i ka hoike ana mai i ka Hale' i ke' Inilana o na 'home o na Hawai! rta Piihonua. "NWu iho, aole o'u "hilahila i na homo o n« Hawaii ma Piihonua a no knrtu o kn homo o kela ame k»>!n kanaka Hawaii he kakela iia nw» ma na »no apan. Heaha ka •mea o kfi hilahila i ka hoiko ana e pili ana i na home o keia poel Ua aloha ka imho ana o keia poe ma Piihonua, 4 ma keia I k&liaTC'ai a fa» hoa mai ka Apana Ekahi mai ke makemake nei oia e kipakn loa ia *ktt keia mau makaainana mai keia wahi aku, a e kukulū ia aku ka TT a loV»la Kiekie o Hilo. TJa hoike mai nei kuu toa mai ka Apana Ekahi mai (Hon. Lyman) aia ma Piihonua he 50,000 eka, a ina he <w*io keia na« hoike kuu hoa, a ke oielo nei au he kanaka naauao kiekie loa kuu hoa, alaila, no keaha e makemake nei i keia apano aina e noho ia nei e keia mau makaainana. No keaha la oia i hoao ole aku ai e imi aku i wahi okoa no o keia hale kula kiekiei" ■ : ':-5

olelp pu ae-nei oia īmua o ka Hale (o Hon. Lyman) i ka liaiki o kuu noonoo, a māmuli ka o ka haiki o kuu noonoo pela au e makemake nei e pepehi i ke kanawai. Malia «a pololei no oia ma kana mau olelo. Aka, e hoomaopopo ia, b ka Lunahoomaiu, he walii apana iki wale 110 au iwaena o na nailiona o na lahuikanaka, a malia ua papa'u i-o uo ko'u noonoo. Aka, he akea ka noonoo o kekahi poe—lie loihi ka jioonoo o kekalii poe—-he maKa © kuu hoa mai ka Apana Ekahi mai oia ke kanaka akea a kidcie o ka noojtioo—ftka f ke manao io uei au o kuu hoa oia ka mea pananaikjl o ka noonoo, oiai ko hoao nei oia e lulaM i ka, aaanao o ka hapanui o na lunam&kaaiiiana raa Hawaii Hikina mai. Ke noi nei an e pepehi ia ke kanawai. Ma ka ninau ia ana, ua hooholo ia ke kanawai ma ka heluhelu ekolu ia aua.