Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 12, 23 March 1917 — HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio [ARTICLE]

HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio

0 keiii kekaki o na la matakanaka nni loa i ia maloko o ke kahna mokomoko i oi papalua a pakolu i ko na la mūa aku. T7o ka mea, ua hiki ol® i kati i hookaa--7,-ale ia 110 k& poe i h.iki mai e makaikai ke omo mai ia lakou malalo o ko lakou malumalu. Aia lakou ke Lookeko uku la a Lookeke mai me ka iiiā e loaa ho wahi e nolio iho.ni. Aka nae, aia ka Lapanui o iakou ko mai la ma kela ame keia waki e loaa ai he malu. Ho ks mea, o keia kekaM o na o un la malie & wola i ike ia f!oko o kela kau o ka Haulelau ma Farani holookoa. He nui na lii koikoi o ka aina |i hoea pu mai ma kela la. Aole no ka makemake ame ka ike i na liana eae o kela la. Aka, he hoo-l kshi wale no a lakou mea nui i hoea mai ai, oia ka ike ana i ka mea nana i lawe ae ka hanohano e papnhi iho i ka Lei Lilia o Farani.' O ka aleo alii ka mea oi loa abi ! o ka piha mamua o ka mea knpono.| 1 kā hoao pono ana ae o ka manawa i ka wa 1 hoakaka ia ma ka papa kuhikuhi o na hana, ua ike iā aku la ka Madimosele l'Astrange i ka hele pu ana ae a malalo iho o na anuu olalo loa o ke āleōalii a ku mai la me ka Hamuku Bedelifā. Oiai ke anaina e hauwalaau ana, ua poha mai la ka leo hoomalu o ka o-le i na mea a pau o ke kahua. He oiaio, ua meha iho la na mea a pau 4naluna o ke kahua. Aole hookahi leo i loheia e hamumu ana. I kela meha ana iho no, ua ku mai la ka Madimosele a olelo mai la:

"E Hke me na mea i hooholo ia no na hana o na la elima aku la, no ko kaa ana mai ma ko'u Hma ka haawi ana ku i na makana no ia mau lealea; pela au i hoea mai la imua o keia anaina no ka hooko ana ttku, Nolaila, i keia wa oukou e ike ai na mākiana i hoomakaukau ia ame ka mea nana e lawe ana ia makana." I kela wa i kahea aku la na Madimosele nei ia Kolomaka ka naita lanakila o ka la mua loa no ke ku ana mai. I hakalia no i ka Naita Kolomaka a ku iho, ua lalau koke iho la ua nohea nei o ka aina pua lana i ka wai i ka makana i hookaawale ia no ka la mua a olelo mai la: "E ka Naita lanakila mai Alebiona mai ka mea hoi i lawe ae i ka hanohano o ka la mua o na lealea i malama ia. He hanohano hoi i loaa aku ia oe mai waena ae o na moho lehulehu i hoopaa mai i ko lakou mau inoa no na hana o kela la. Nolaila, i keia la e loaa no ia oe keia makana mai ka lima aku o ka mea i molia ia kona kiuo no ka mea e ?awe ae lanakila maluna o na moho lan'akila a pau i haawiia ka apono ana no na la mamua iho. Malalo nae o na mea i hooholo mua ia, e hookokoke uiai oe maanei a na ko'u lima poiio! no auanei e hoopaa aku i keia makana tna kou puhaka elike me ia i ltooholoia e na 'lii na lakou i hoolala i keia mau hana. I kela wft i liele aku ai ka Naita olomaka a ku iho la mamua o ke alo o ka Madimosele me ka anelie ana iho e kukuli. Aka, ua poha koke mai la ka leo o ua kama'liiwahine la me ka leo maopopo i ka ōlelo ana mai me ua heleheleua | kuoo: ku malio ae iluna, hupliHa i kou 1 i lofia kn^aaiīl^nUWa!

lakou māhina o ke kahua kaua," a ku mai la oia iluna a omau mftf Ta he roetala ma ka umauma o ua Kolomaka tioi me kft hoopāa pu i ka i«ft!iikaiia i hoo- & ia kona puhuka. | T ka p*a ana o kela pahikmia li k> hoopaa ia, ua hookuu aku 1« |oia iaia e hoi s me ka huli ae ar- a j kauiaill.i aku la i ka Ilamuku Tsfdolifa me keia mau olelo: "'Oiai he elua makana i kailiia a« e ke Kavalia Kolomoho, pela au e manao nei o ka N"aifa Dalegea wale no kē haawiia i keia mānawa; a i ka i-'hia p.ku o na manawa o haawi palua ia ku ai na makana i lilo iaia mai kou lima ponoi nku.' Oiai hoi ?i 11 r* kaawnl»! iki aku nnn no kekahi' manawa pokole. TTo na makann e! ae } mai ko'u lima aku no ia e loaa al," L'a. koko la _ka llamuku i keia noi a ka MadimoBe!e l'Astrange i waiho aku la imua ona me kona kauoha koke ana aku i kaiia Puliiole e kahea aku i ka Naita Dalegea e hoea mai imua o ka Madimosele. TTa hooko māi la oia i keia kauoha me ka awiwi nui. E like no hoi me kona eleu a awiwi o ka hoea ana mai, pela no i haawi ia aku ai kana mau makana me keia mau olelo iaīa i omau aku āi he metala dala ma kōna umauma: "Me keia metala hoohanoliāno e omau ia aku uei ma kou umauma ke hookau ia aku nei ka inoa hoohauohano o ka TTaita o ka Legeona Ulaula o Farani, a he hoa hoi no ka Papa-elua o na kuhikuhi Puuone o ka Mahele I o na Keiki Puuwai Lokahi a ke Aloha, e like me kou hoahanau Kolomaka." I keia wa i hookuu ia aku la o ka Naita a Kauna opio Dālegea e hoi no ka halelole me kāna makana, ame kona medala hoohanohano o ka Legeona o Parani; oia pu no ka manawā a ka Madimosele l'Astrange i haalele iho ai i'ke anuu oiaio loa o ka aleoalii kahi e haawiia ana na makanā i na naita lanakila 0 na lealea i hala aku lā. Me ka loa no hoi ua madimosele nei i nalo aku ai mahope aku o na aleo i hookaawale ia no na makaikai e noho ai, me ka ike a hoomaopopo ole hoi o ka lehulehu i kona wahi o ka nalowale ana aku me ka hikiwawe loa. Oiai nae ka lehulehu o haohao nei no keia haalele honua ana iho o ka madimoaelo i kahi o kana hana, o ka manawa koko no ia a ka leo o ka o-Ie 1 kahea ae ai i ke Kavalia Kolomobo no kona hoea ana mai imua o ka Ilamuku nui 0 na lealea no ka haawiia ana aku o kna inakana.

He minute hookahi a elua māhope iho o ka leo kahea o ka o-le a ke kanaka Puhiole, ua oili mai la ua Kavalia Sepania nei e kau ana maluna o kona liokaua nui keokeo, a, mahope mai ona ka sTaita Helene i ukali mai ai. Ia laua i hele like m.ai ai a ma ke alo o ka aleoalii kahi a ka Uamuku Rede!ifa e ku aku ana, ua lele iho la oia ilalo a hele mai la imua o ka Ilamuku me ka haawi ana mai i kana mau hoomaikai no ka Hamuku ame ka Moi Heneri e noho niai ana mahope aku o ka Ilamuku Redelifa. I ka hiki ana mai o ua JKava~ lia nei imua o kā Hamuku e ku ana, ua kukuli iho la oia ilalo me ke kulou ana iho o kona poo. Oia no nae ka ka Ilamuku nui o na lealea i kau iho ai i kona mau lima maluna iho o ke poo o ua Kavalia nei, a puana ae la i keiā mau olelo me ka eehia:

"E like uie kou kulou liaaliaa ana uiai ūiiua o ua lioukauaka i like me kou ano, me ke Mea Kiekie Loa la ko kakou Mea Nana i haua ma ka laoi iluua lilo; pela uo auanei ko kakou Makua ma ka laui, ua Mea Kiekie Loa la Naua kakou i Lana e kau mai ai i ua kooiuaikai paleua ola maluoa ou i ua la a pau o kou ola aaa." "Ae, Oia no auanei kou Alakai amo kou Kāeua ma kau inau wahi .a pau e liele ai. Kolaila e ka Siganora Kolomobo ke Kavalia i lanakila 110 elua manawa no ka iuoa Lauoliano o Sepania ka aina au ij iiele uiai ai. Auo, e ku ae iluna, a o haliu mai kou alo iinua o'u!" Ua ku ae la ua Kavalla Kolomoho nei .iluna e like me ke kauoha, & o ia ka Redelifa 1 hoomau uiai ai: "Ano ke hookau aku nei au i ka iuoa hoohauohano maluua ou, a, e iko ia oe nia keiamua o k<} Kauna Leoue o o Chsusae Oljffifegc>urt aei; a he ho« hdi »d Papa X o ko Ke'a Ulaula o ka Legcoaa. Me ia mau inos pu p&pahia aku aua he hoa no na

ko o na Keiki "Puuwai Loiahi a ke AUŪ" "E ku Pokii e lawe i keia pahikaua i kinohinoliHā no ka makana n.ua a <> keiu laauihe hoi no ka makuiiu elua," a liaawi mai la oia i kn laau ihe ma kona lima me ka hoopaa nna aku hoi i ka pahikauā i kiuohinohi ia me ke kiiau gula a i omau ift hoi me ria pohaku momi. O keia ka hopena o na hana nō kē Kavalia Sepania a hookuu ia aku !a oia e hoi. I ka hookuu ia ana akn o ke Kavalia Sepania e hoi no kona halelole, a he mau m"inute elua a ekolu ma ia hope iho, ua ike hou ia aku (« kn TMTadimōselo l'Astrango i kp ku inai ma kon'a wahi o ka hana a uianiua o\a lawelawe ia ana o na hana hope ma luna o ka T?"aita !Telene, u&„ kamailio aku la oia imua 0 KeeleMa, ka Ilainuku nui o ka la 1 ka i ana aku: "Oiai, he ehia mau makana i kailiia ae e ka Naitā Helene, ā oiai } o ke Kavalia Sepania kona hoa paonioni 1 aneane loa e like a like laua; mē ka loaa ole he hopena oiaio no ka laua hana hope. Nolaila, ke manao nei au i keia manawa, na ke Kavalia Kolomoho e haawi ae i na hana hope o feīa la, mahope iho o ko'u hoomalia iki ana aku no kekahi mau mintite. No ka mea. o ka meā maopopo loa ana na mea i hana ia me ka ike o na maka lehulehu wale, uft lilo aku kuu lima na ua N"aita lanakila la o Helene. 0 ia kulana ; ke haawi nei au' na ke Kavalia Sepania ia e haawi aku i kuu lima i ua s?"aita la me ke kanalua ole." 2So keia mau olelo kuio a ka Madimosele Betesila l'Astrange e kamaillo aku nel imua o kfl Ilamuku Redeli£a, ua ao oluolu mai oia, me ke ku ana ae iluna a kuiala aku la imua o ka iehuilehu a pau e kakali mai ana me na mno pihoihoi no na hana. hope loa oka la. A wahi a ua Hedelifa nei i kukala aku ai me ka leo nui moakaka i ka i ana aku: "Imua ou e ke Alii ka Moi o na Farani, na 'lii ame ka poe koikoi 0 ka aina, ame ka lehulehu a pau 1 akoakoa mai i keia mau lā i hala aku la, ame keia la nui a hanohano oko kakou Moi; E hoololie mai!

"E like mo ka makemake a kauoka poao a ka Mea Kiekie ka Ma-, (lioioaele Betesila PABtra«ge i haawi mai uei, ua makemuke ia o ke j Kavalia Eolomo]bo o Bacelona i Set pania ka mea nana e lj.oike aku i ha hana i koe o ka la. A, wahi a ka Madimosele ke KamaUiwahiue upio o Hava i Loike mai nei, ua loaa iio ie kuleana i ua Kavalia Sepania la ke kuleana e haawi ai i kona lima i ka Kaita lanakila me ka nana ole ae, owai la oia." Oiai e ku ana no ke Ēaipa'liiwaHine opio Betesila ma ka aoao o ka Hamuku Rcdelifa iloko o kela msnawa, ua haawi mai la oia i Vnnq ae ma ke kunou haahaa ana mi me kela kulana hieMe a kilakila o kona oiwi kiao o ka wahine ui. A, i ka Ilamuku i hōomau aku ai kana kamailio ana i keia inaa olelo hope, ua nalo aku la ka Madimosele me ka ike ole ia o kana wah l ' i hele aku ai. "Aole e haalele mai ana ke Kama'liiwahine l'Astrange i keia kahua, oiai keia mau hana e lawelawe ia ana. Aka, e hoomaha iki aku ana oia no kekhi mau minute mamua o ka haawiia ana aku o kona lima eke Kavalia Sepanja. No ka mea wahi ana, jia hooko ia ua mea a pau i koi ia maloko o ka hoolaha e like me ia i makemake.ia e zia Komite na lakou i hoolala i na xoakana a pau me kona .apouo aua aku. K'olaila, 'aole o kakou kuleana "i kona oiai, ua o'o oia ma ko kakou mau kauawai- e hiki ole ai ke ke'ake'a aku," a haawi aku la oia ho hoailoua i koua puhiole. I kela wa a ka Ilamuku Redolifa e kamailio.aua i aa olelo maluna ao, ua ike i& &e la kakaUi kanaka e noho iwaena o ks u \ch.u.-' lehu o ka poe makaikal o $a. makaainana e oni w«ile aua iw oia i o a ianei. Ika mauawa a„k& leo hoonweuwe o ka o-|e e liuue an L ka welelau makaui, a, o hadi.ae &ua hoi i , ke kolii kauoup a k&wela q ka. ; « iahea aua i kk $a&a Ai£» ko Ifo, leno kaeaea o ua iu<& kaua e hm nnua o ka t uuuua hoi o i kahi aka Ilamuku k\i nai : Oiai ka, ua, I ike ia aku la y.a kauaia uei e oui, . wale ana uo i 113 mmuto mauiua . aku i ke ku ans ae iluua a la ilalo, I i s , iilīiili uuu Ia hoī ma-1 o UA kaiiaka 1&,

I kanaka e ae. Ua hele mai k la- | kou a pau ma kahi e kokoke ana i kahi o haawiia ai na luakana, ua ku iho la na kanaka eha, oiai ke kanaka me ke kulana hiena i hele loa aku ai, a hala mahope o ka aleoalii. " I ua kanaka la i kaalo ae ai ma-| hope ae o ke aleoalii, oia no ka ma-l uawa a ka Naita Aifa i hoea mai 1 ai a komo i ke kahua kahi e malama ia ana na hana. E kau ana oia Hialuna o kona liokaua hauliuli, aole hoi o ka lio a laua i hele like «aai ai me ko Kavalia Kolomoho ■nHiiniH iki iho, he mau minute 10 a 10 i hala aku. Oiai, ua ike mua mnī oia ame Lavate i keia mau kau»ka eliiua i ka iho ana mai a laua Uoi i iko maopopo loa mai ai i ke mio miiih ke kulaua o ka hole aua a ke kauaku mauiua loa. Nolaila, i ua Aifa nei i kaalo iho ai ma ke alo o ka aleo o na makaaiuana, ua haawi ae la oia he hoailona i na Keiki Puuwai Lokahi a ke Alohā e makaala. Oiai nae ke Kavalia e hele mai apa i kela rattuawa mai loko mai o kona halepea, a kau ae Ia ma lan.a o kona lio keokeo me ka ike ole mai i na kanaka elima i hala mua mai. Aka uae, ua ike mai oia i ka Naita Aifa i ka haawi na e i ka hoailona no ka makaala. I ka Nai,ta Aifa e hookokoke aku ana no kahi a ka Ilamuku Bedelifa e ku mai ana malalo iho o kahi a ka Moi Heneri e noho mai aua me na ruaka pupuku, no ua olelo i kamailio mua ia iho e Eedelifa, ka Ilamuku, oia no ka manav?a a ka leo kikiko'u o ka o-le i kahea ai āi i ke Kavalia Kolomoho nei, e ukaliia ana e na Waita Lavate ame Dalegea opio e kau 'ma kft laua mau poohiwi akau. He rhau liokaua eleele pukonakona ko laua e kau ana.

Oiai ke Kavalia i hoea mai ai rna kahi 0 ka hana i haawiia mai nana e hooko (me ka nianao 10 0 na mea apau, he kino okoa loa no keia mawaho ae 0 ka Madimosele TAstrange) ua lele like iho la oia ame kona hoa a pii aku la no luna 0 kahi i hoomakaukau ia no na hana o ia la. Ia lakou no a haule ilalo, ua oili mai la ka N"aita Kolomaka ame na mahoe Denise malalo mai 0 ka aleo paa ae la i ke kaulawaha 0 na lio. I ke Kavalia i pii aku a ku iluna 0 ke anuu i hoomakaukau ia no ka MaeLimoaele Betesila l'Aatrange e haawi ai i na makana; ua pii pu aku la ka Naita Lavate ame ke Kauna , opio Dalegea me ka laua aiau koi kaua e auamo aua ma ko laua mau.poohiwi, 'a ku ae la ma kela ame keia aoao . o ke Kavalia. Ua . huli like mai la ko lakou mau alo i kalii a ka 27aita Aifa e pii aku aua me na kaina wawae hele malie. I ua Ai£a nei i hoea pono aku al iluna 0 kahi e haawiia mai ai na makana, ua kukuli iho la oia. Oi- | ai ke Kavalia i kai mai ai imua he |ekolu kaina wawae a ku iho la me ka puaua ana ae i keia mau olēlo mua 0 kana hana hoohiwahiwa: "Ano 0 kuu Hanaumua ma ka Oihaua Laahia a kakou e hiipoi nei! Ua hoiea mai la kakou aaanei ma, ka lokomaikai la 0 ka MeaKiekie ke Kamaliiwahine opio Betesila 0 Hava i kona koho ana ae nei ia'u nei no ka hooko ana aku i ke koena hope loa 0 na hana 0 keia la, Nolaila, e kuu Haku Kaikuaana. E kau mai Kana mau hoomaikai a me na hoopomaikai aua maluna. iho 0 koui poo. Naua uo auauei e hooloihi mai i kou mau la ma Iy.ua 0 ka houua uie Koua Alakai aua ia. oe uia na alahele a pau 0 ka po-j maikai ame ka laukila hiwahiwa' oiai 0 ko ka Makua Maua Loa kuleoua ia." "Ano e kuu Hoahauaul No ka lanakila i loaa ia oe uia ke la ekolu 0 ua haua i ia uo ua loalea hoomauao 0 ka la hauau 0 ko kakou Moi i aloha ia e lawe aku 1 keia," a h«ta.wi mai la oia i ke kookoo i ia ame ka papaguia i J skiU w ua huapalapala tr s K. P-K" a pela hoi ka pahikaua i kmohiiiohi ia uio ua pohaku daimana ma kuau. I keia wa i haawiia mai la ke kookoo,, u& puuluulu iu«i la na kauaka \q lehulohu wale mahula no ko ake <> ikemaka; aka, a k paku i| lakou e I\edelifa ka Ilamuku. T7n ioomau hou, mai la no nae ko Kavalia Kolouioho i ke kaiuaN !io sna mai e uie keia: e kuu Hanaiuiuia! 0 ka makana no ka la aku la 1 nei f ua py aku 110 ia ia ok.\ Maaiua uā* o ko*u hode ana alu ī

ia,pe e wehe ae i kou papalekik ame kona uhimaka." TTa hooko aku la ka Naita Aifa i ke noi a ikē i4 ae la, aole ka oia he mea okoa aku; aka, o ke Kavalia Mafia uo ia. Nolaila me ke kali ole iho i hoomau mai 'ai i ke kamailio aaa jnai: "0 ka makana i hooka'awale ia nau e ka Naita Helene ma ka inoa, a ma kou kiuo ame ka uhane o ku nei o ke Kavalia Mafia no, oia no ka lima o ke Kama'liiwahine Betesila .l'Astrange o Hava a ma Ua hookipu iho la oia i kana kamailio ana me ke kono pu ana aku i ke kavalia e ku ae a pii aku maluna g ke anuu a ua Kavalia Kolomoho nei o ku ana. (Aolo i pau.)