Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 15, 13 April 1917 — HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kulu umoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio [ARTICLE]

HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kulu umoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio

la lakou nae e pii aku a hiki i ka elua o na anuu aīapii mai luna mai, ua lelo mai Ia ka Xaita Lavate (e aahu ana me ka aahu o ka poe hanohano) a ku mai la mamua o ko lakou alo me ka pane ana mai i keia mau olelo me ke kuoo: "E ku aku uialaila, a e haawi mai i ko oukou mau palapala kono, ua ike mai la no oukou i ko oukou wahi makahi i komo mai la, ma ia wahi hookahi no oukou e hele hou aku ai,m e ke kali ole iho! Aole nae i hoolohe aku keia poe i ka leo kauoha a ua Lui nei. Aka, ua hoomau loa aku la no lakou i ko lakou pii ana me ka nana ole aku i ke kauoha i haawiia mai ia lakou; me ko lakou piipapa ana aku ma ka pakolu i ka papeT. Mamua nae o ko lakou kau loa ana aku i ka papahele oluna ; na kulaiia mai lakou a walawala nui ana a haule iluna o ka !papahele o ka hale a ka lehulehu e hulahula ana. Na keia walawala ana o lakou i hoahuwale ae i ko īakou mau helehelena ame ko lakou mau ano io maoli. Nokamea, ia lakOu i helelei aku ai a ahumokaki iluua o ka papahele, ua hemo ae la ke pihi o ko lakou mau kuka loloa ma ke alo ; a waiho wale ae la ka lakou mau mea huna e paa«ana ma ko lakou mau puhaka. Ka mea hoi nana i hoopii aku i ke ahi enaena o ka inaina iloko o ko lakou mau houpo. Aia iwaena o keia poe e ahu a 'alakukui la iluna o ka papahele o ke Keikialii Kerome Valetine kekahi ke kanaka opio i hulahula iho ai me ke kamaliiwahine i ka hora mamua iho. Ke kanaka opio hoi nana i hookomo mua aku i ka hoohuoi iloko o ke Kauna opio Farakiko Dalegea ame ka Monasuia Lui de Lavate. No ka mea, he hoahanau oia no laua i na la e lawelawe like ana ia hana. Aka nae, aole loa i loa aku he wahi lihi hanina ike a hoohuoi iloko ona ame kona mau hoa i kela wa a laua neLo kuku ana ma ko laua mau kulanj^ljpai. f keaia like ana ae o keia poe kanaka eono ka heluna, ua unuhi like ae la lakou i ka lakou mau pahikaua a niniu ae la iloko o ka poho 0 ko lakou mau lima. 2STo ka mea, aole e hiki ia lakou ke huna hou 'iho a pee iho paha i wahi e nalo iho ai ko lakou mau ano io maoli. ĪTa keia hana a keia poe i hoauhee aku 1 ka poe e hulahula ana, a pau ae la lakou hulahula ana me ka piha pioo mai kuono a hoea loa mai i j keia paia o ke keena hooluana nui o- - j ke Tulerisa. j Ia lakou nae e nanea ana i ka ! owiliwili, ame ka hooniuiu pohai ana i ka lakou mau pahikaua i ka welelau o na manea o ko lakou mau lima, a i ke aekona a lakou i manao ole ae ai aia he kupueu hou ae no,i ua pau loa aku la ka lakou mau pahikaua i ke kailiia e kekahi o n'a ka ! naka Kelemania aoo ; a ku lohaloha wale iho la no lakou. Me ka eleu no hoi ke kokoolua o na Kelemania i huipuia me na kiai o ka Madiniosele l'Astrange, ua pau loa iho la lakou i ke kupee ia a waiho ana iluna o ka papahele. Uoko o na sekona helu wale no, ua hoi hou mai la ka maluhia. Ua lilo no hoi-keia mau hana o ke ano aiwa iwa māoli i mea kamailio nui ia e ko Parisa ame ka poe a pau i hoea mai e ike maka i ka hulahula o ua> pole'a la o Halalii. Ua hookaawale' ,pu ia aku la keia poe eoiio no loko o j ka halepaahao no ke kakali ana I ko lakou manawa e hookolokolo ia aij.j Aka, ua kaa aku Ia ia apanah«®f mnlalo o nn lima lawelwe o ke upuiu I keia laweia aiia aku Ih o kJu poo e koo iho la ka khulehu, ua ku-

kakuka. ia iho la ka hoomau ana aku i na hana hulahula ame ka ole. Ma ia kukakuka ana hoi i hoike ma? ai ke Kauna opio Dalegea I koM' nv- \:o knio iiiaoli o V,kuLi.ii kanaka ko' l oiaio i ku olelo ana mai: "E ke 'HI ka Moi o «a Farani." "T\f iunnao 'ui rif-i au lip mau lii'iiiii huuk'h- liHuli i koe e hoea hou ae ai uia keia mua koke iho. Ina U') i- Lo<,-a aua kekahi hana o ia ano ma keia mua koke iho a o kekahi mea paha i oi aku i ko keia; ua makaukau loa ka aoao o ka maluhia e kini aku la lakou mau hana, hehana hoi i oi papaumi aku i ko keia i hana in iho la. Eia malalo'o ko'u ma--si! he iiiau luiiir*ri tuuaatii kanakn e ku makaukuu mau nei 1 kela ame keia aekona, no ka lele aua mai iue ua liuia kokua o ko Aloha oiaiu i na houkanaka e hoope'a wale ia aua e na hana alunu o ke kulana powa maoli. No ka mea, aia he ekolu i waena o kela poe i lawe ia aku la o lakou kekahi o na alakai akamai a wiwo ole o ke Ahikanaka Don la Kanahe ka weli o keia mau kuahiwi ame na ululaau loloa e kuku mai nei. E hoomaka ianft mai ke Kai Akau maluna o ka akau a hoea loa aku i ke Kai Nui malalo o-ka hema; a, mai na lalani maun# o ka Alapa ma ka hikina a hoea loa ae ī ka Moana Atelanika ma ke komohana aku nei o kakou. Nolaila, ke kakoo nui nei au i ka hoomau ana aku i na hana, O ka hpra 9 no keia a kakou e kukalekale walo nei no me ka hoopau manawa/' "Alaila, aia ka hoi ihea ke Kava!ia Mafia ame na JsTaita Kolomaka o Alehiona ame Oseherio o Denemaka e nalowale nei?" i ninau like inai ai ka Moi Henen ame ka Madimosele l'Astrange?^ ft Ua hala aku lakou no Hanova i Keleiaania ma keia auwina Ia iho la, mahope koke iho no o ka hookuu ia aua o keia Ia iho la. Iloko o eha la lakou e hoea hou mai ai malalo 0 kekahi hanu nui a ke Kjeikialii Kaisa Welihima. E kipa loa ae ana lakou ma Ollna ame Vaseile mamua o ko lakou hoea hou ana mai 1 Parisa nei." T I kela wa i ikeia aku ai kekahi hana akamai'loa a ka MadimoBele l'Astrange ma o ka hohola ana o ka nanaina nananakea ma kona helehe lena. He oiaio. I kela wa a ke Kamaliwahine Betesila i lohe maopopo loa aku ai i kela mau olelo i ka puka ana mai mai ka waha ponoi mai o ke Kauna Dalegea, kekahi o na ukali pilikino paa mau o ke Kavalia Mafia ma kana mau wahi ano nui a pau e hele ai; me ka maalea nui oia i oni ino ae ai me ka hanu nui ana iho, a holo pu ae la no hoi kela haawina nānanakea ame ka pioo ma kona helehelena, He hana akamai kiekie loa keia i hana ia, a i hoike ia mai e ka madimosele nei imua o ke akea; ka mea hoi nana i hookomo koke aku i ka manaoio ame ka manao paulele iloko o ka Moi Heneri, ua hele io aku no ke Kavalia no kela wahi i hoikeia ae nei me ka hoike ole iho i ua madimosele nei. AVq nae, ua hoomau !oa mai la no oia i koiia ninau ana mai iaia me he mea la aohe'- ona hilinai i kana mau olelo: "Pehea ka hoi pe i hele pu ole ai me ia ma keia huakai. ano nui aku Ia ma hoi ua hala io aku oia no Hanova e like jne kau i Ēoike mai neif M • "Ua komo mua ae no ia'u ka manao e ninau mai ana xu> oe i kela ninau. 3STo ka mea, ua hoonoho ia jho nei no maua a i 'elua me Lavate kona mau ukali paa mau. I haina nae no kau ainau, Ua kamailio liilii aku Ia oia ma ka olelo Italia rae ka olelo ana'ku me ka leo $no kaumaha no kona huna ana i keia hana a ko laua haku e hele la no Kelemania me ka ma-lu loa." "Ae, i hoouoho ia iho nei maua a i elua i ole ai e komo aku na manao hoohuoi iloko o u a hiki i ko lakou kaawale aua'ku mai k.e kulanakauhale a& uei p Pariaa. Wahi ana i kamailip mai nei ia mak°u a pau eono kona mau ukali paa mau, a, oiai o makou no a pau ka i hoonoho ia iho nei. Aole aiakou e hoike aku i kekahi mea e aku mawaho ae o makou iho inamua ae o ka uhi ana inai o na ehou konouli o ka po." Hoomaha iki iho la oia me ka hoonui ae i kona hanu iaia i hoouiau īnni ai; "Mawnho ae hoi oia kauoha paa ? ua haawi p U mai la oia ia makou apau na hoa malalo iho«|!ka malu *o ua elima i hooliiki ai, a oia uo hoi ka hae uui nu* n:\ kalmkahann olima o ekolu u aihooluu, e ku kiai mau luakou K.U makaaia uo na hoohaluaia

[ mai maluna o ko makou hāku wa'liine ka Mea kc Kamalii-wa-Mae rAstrauge. O ka'u nae e i«o- -[ liao nei aole loa o'u "wal! mea a ikt> £tku i kekalii mau hoa o makou." ! I kela wa a Dategea e hoikeike [ uei i kei* mau toea ke ike aku la Vfl oni mau o se bno o h ! Moi Heneri iluua o kona noho ana le noho hookoliukoliti mai ana ma ka aoao akau o ka madimosele, Ka mea hi nana i hookomo like i na I manao hoohuoi iloko o na kanaka [-malihini Kelemania e noho mai 1a 'malalo iho o ka puka aniani hikij 21 a o ua keena hulahula nei, me ko laua namunamu ana ao m'aI waeuu wa!e iho no o lana iho: | "Alia-Ua! Ke hoike maopopo j loa mai la kela >tio o ka M® l hookamani <> aa Farani, ua pololei loa kela mau manaokoho au i hoike [ mai ai imu& o makou iīoko o kela mau la a kakou i halawai hope loa ,ai me na keiki punahele a keliipowa Kauahe 3tahi kokoke i kahi taona o E!ata. Re manao nei no hoi au, m& o kela ano o ka moi a kaua i ike aktt la, ua pololei pu no me ka elua o kau mau mea i hoikeike mai ai i kela la hookahi no. Ea ae la kona poo iluna me kona nana ana ae mao a maanei a hoomau mai la i ke kamailio ana: <( Ke mauaoio nei au iloko o keia manawa me ko'u uhane noonoo a pau, ua ike io no keia moi a lia kamaaina no hoi i keia aliipowa e kau nui ia nei ka weli. O ka'u nae © hauoli nui loa nei, ina he manawa eloaa pono ai ia kakou na hooiaio np kona ike a kamaaina mua 1 keia Pon la Kanabe e kau ia nei ka weli." "U'oki, e kuu hanaumua maikai. Na ke au o ka i&anawa e nee mai nei e huai ae ia mau meā. No ka mea, aia no he manawa a hoea mai e hueia ae no auanei na mea a pau i hana ma-lu ia imua o na maka o ka lehulehu ma ke akea. No ka mea, ua paa Kana Olelo e like ae la me ia a'u i kamailio ae la." Ua hoao ae la o Kolomaka e kam&ilio mai, aka, ua kaomi e mai la kekahi lima o ke Kayalia.. No ka pmst f oia no ka manawa a ka leo oluwalu o na kaulakila o na meakani i hoene ae ai no ka hūla ana i ka hulahula i kapaia he Lanecesc o kela mau la i aui kahiko aku la. I kela wa hookahi no hpi i ike ia iho ai ka Moi Henen i kona ku aua ae iluna a kunou haahaa aku Ia imua o ke Kamaliiwahine opio Betesila a nonoi aku la me ka leo nahenahe i ka olelo ana aku: "E oluolu anei oe e kuu Mea Kiekie, no ka ae ana mai i hoahula oe no'u ma keia hula?" E like no me ka haawina maa mau i na wahine i haiamuia e na haawina pookela o ka wahine u'i maoli pela no ke Kamaliiwahine Betesila i ku koke ae ai iluna a ho--0 mai la i kona limaakau malalo o ka poaeae o ka moi; me ka pane ole mai i hookahi huaolelo e hoole ana 1 ka makemake o ka moi. Aka nae, ua ike ia mai la ka pahola ana 0 ka ula ma na heīehelena o ka madimpsele, me ka halii ana iho o ke ano hoomakuekue ana kona mau iaia e hele ana ma ka aoao o ka moi. Eia nae, aole loa he poe i ike mai la 1 keia haawina i hekau iho maluna ona. Oiai, ua hoomaha iho la ka leo 0 na mea kaui i kela manawa no ke kakali ana i ka poe hula i ka hoea ae iluna o ke kahua holo hau o na hana hulahula. I ke alakai no o na mea kani ka ike ua makaukau na hoahula, aia ke kuku nui la iluna o ke kahua heenalu na lawaia i makaukau me na' ipuholphplpna ame na alihi e hei ai ka i a a ka lawaia a. ku; o kona wa koke no ia i hoeu | aku ai ia lakou e ku mai i ka palu o ai ai na i-a. | Emoole, aia ua poe pakaka nalu |.ke holo la.i ka lala, a ke kihi ao la ko lakoii mau poohiwi e hoi ae ka holo ana a ko Ifikou mau p&pa i ka Muku. 0 k& hope no hoi kela a hiki i ka hoomaha ana ma ka hor& 11:30 p po, Nolaila, i ka manawa i hooipaha ihp la, ua uonoi mai la ka Moi Heneri i kji madimosele no lu&ua hfije like ana aku no wa&o 6 hoomah& &i ni£ ka holoholo &qa maloko o k& malapua. Aka, ua kaiuailio jqT ka madimosele me ka leo oluolp. e ike oI« | ia aku ai, &ia )ie maual hoowahawah& jloko' o ua opio 1& no u& Moi lau "Me ka & nuj i olul Aka, e kuu ka Moi o ua F&r&ni oiaio :&pau. U& 1 maluhiluhiia au, o hele nei ma kou | ao&o e ka m&ku& moi. Nolaila, aole e hiki ia'u ke h,ooko aku i kou makeiuako i iuaivsw&, Aka, ke īuaiino eei «u wq h<? oi lv>a aku ao

ka maikai o ko'u nohp aiia iho mawaho nei o ka lanai e hooluolu ai i ko'u mau lala i hele walu a ma,opaopa," a hooki iho la oia, i kaua kamailio ana aku i ku moi mo k& hookuu pu ana aku i kon& Hma e kuāeui ana malalo o ka poaeae o ka moi. pela e alakai aku au ia oe a hoonoho aku ma kauwahi e makemake ai," wahl a ua moi uei me ka leo hoonawele." <r C"a hiki uo īa'u ke kaukoo aku ; a hiki iu& kahi kupono a'u e ike aku &i," wahi a ka madimoBele, me ka haawi aiia aku ho hoailoua i ke Kauua opio ame Layate uo k& ukali aa& aku iaia. Haalele iho la ka mpi i k& madimoaele, a oili aku la oia i w&ho ma ka aoao hikiua o k& halo, oiai hoi ka ui&dimosele i helo polplei aku ai ma ke alo e heuio loa aku ai i aho p ka lanai o ka hale; me naita opio e ukali aku aua mahopej aku ona e hookokoke ole aku ann i kaoa wahi e hele la mamua o| laua. Ia laua i puka loa aku ai iwaho 0 ka haīe a mawaho aku o ka lanai, ua haawi ae hi ka madimosele i ke Kauna opio e hele akuj laua ilalo o ka honua* a malalo o ka malumaluo» na la'au e kiai mai ai me ka m«iaala loa. Ma kana hoailona i haawi aku ai, e hoike aku ana ia penei: "E o'u mau haku kaikunane! Eia ke ahi ua makaukau loa e holapu mai, e ku kaawale aku me ke kiai makaala loa." T ka loaa ana aku o ka ike i ua naita opio nei no keia hoailona i haawiia aku la, ua iho loa aku la 1 laua me ke kamailio ana ae o kekahi i kekahi, oiai no nae na keiki punahele $ Don la Kanahe e kuku ana ma leela ame keia aoao o ke ! alapii a laua e iho aku nei. ! "E kaina • e uhaele loa kaua ma- ' waho' aku nei o ka Manu A'o e ka- ' mau wahi kiaha waina ai. Akahi ' mai la ka hoi ke puanuanu o keia manawa," wahi a Lui de Lavate e kamailio hōonalonalo aku nei i kona kokoolua. 4, He manao maikai loa kela e kuaana. E uhaele io kaua a na'u © turiti ia kaua. Oia, e au aku kaua mamua o ka hoomaka hou ana o na hana/' wahi a kona hoa i pane

koke aku ai. Oiai oko laua manawa no ia i Eehi aku ai ilalo o ka honua. Ua ku iki iho la nae laua malaila ma ke ano e kiika ana i ke ano o ko laua kele ana i kalii e loaa ai ko Uua niau kiaha waina. Wahi a Lui i kamailio ae ai i kona hoa: "He mea pono paha ia kaua ke hoio maluna o na lio i hikiwawe ai kaua ke hoi mai?" "He mau hana hoapaapa wale ao ia. Eia koke ae no hoi, aole i piha ke Bekatia hookahi mai ka Tulerisa aku nei. Hele mai kaua," a huli aku la ke Kauna opio e hele. I keia wa nae a laua e kamaiUo nei ke ike aku la laua i>ka lou ae o kekahi i kekahi o kela poe e ku.ku ana ma na aoao o ke alapii i ka wa a laua i iho uaai ai. Ke ike pu aku la no hoi laua i ke kunon ae o na kanaka, iwaenakonu i ke kaaelka ma kekahi aoao o ke alapii i ke kanaka e huli pono mai ana ma kela aoao mai, ke ike maopopo loa mai la no hoi ka madimosele i keia mau hana. Nolaila, ua nea loa aku la oia a kaa ma kahi a ka malamalama o ke kukui e papa ae ana, ua noho iho la oia malaila. ' Oiai hoi na naita opio iloko. o 1 kela manawa hookahi, ua hala loa aku la laua; me ka ukali hooniamao ia aku e kekalii o keia poe nalokiko, Fa hahai aku Ia ua ualo- | kiko nei ia laua a hiki i ko laua jpuka loa ana aku iwaho o ka pa, mo ko laua ike mai no nae i koj lauaukaliiaaku ;ua huli hou mai la ua mau nalokiko nei a hoi uo ka hui ana me ko laua puulu like. Aole tiao laua i huli koko mai. ua hoomau hou aku la laua he ikau bima Wawae helu 110 a kouio «o la jm kekahi alanui e pi'o ae ana a loaa he pukapa nnlm i maa no naliikoawalo no. Hoko o na helu wale no laua ke ulo pouoi m&i o Halealii Tulerisa kahi i ku aku mnlalo o ka malu o*!Tokalj.i lanai laanhihi o ulu ana uia ka aono lukina o kokahi puuawai pipu e kilihune ana o. &&. mu pua aala e anja kmnu hoi naua Fti£aku aku i na, kanaka o \eia auo ej inana !&ere ana apuni ka Haleajii. aole lakou e pouo e hooaku. ina kahi a ua rumi laahili la e ku ana. ]STo ka mea, ua miinao io loa lakou. «ia ua hunawai leMume o ka waipipii ke lioopulu la iluna o ua lanai la. (Aole i pau.) '' i r ■■■ " --^2