Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 20, 18 May 1917 — HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A O K A Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio [ARTICLE]

HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A O K A Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio

MOKOKA 'XX K& Kuakaihele no Sepaaia—Ka Aha Kukakuka ma Palamua^ — Na ĪELooneehana i Hooholoia. Aka, ua papa koke aku la oia ia lakou, aole e hoaia kekahi ahi ma kela mau hora poniponi o ka wa»«lao. Aole nō hoi e hoa ia ke kukul o ka hale. Ka mea hoi nana i hookoxuo aku i na manao hoohuoii iloko o ū» kanaka me ka ninau ana uiai: . f "Pola waīo iho la no ka hoi oukou e noho pouliuli ai e ko makou Uaku opio?" "Ilamau, e kuu Naita maikai. ( Ua lawa loa iho la no kakoo e like' me keia a hiki i ka wehe ana mai o ke al&ula o ka malamalāma." Me ke ano puiwa a lēle-e i ninau hou mai ai ua TTaita nei i ko Lakou liaku opio, m& keia mau olelo 0 ke ano hoohuoi no keia hana a; lakou i ike mua ole ai i ko lakou haku opio e hana ana pela: "E kuu Farani maikai! Ua loaa anei ia oe ka manaoio aia he Makaniheleuluulu a pa ihs iloko o kekahi o .keia mau horā omakamua. o ke kakahiaia!" . _ "Ae, e kuu " "Aia io la," wahi a ua Naitft nei 1 puoho e ag ai. |Tg ka mea i kela wa no * kona Haku. opio i hoopnka i ka huaolelo ae, o ia no kona wa i loho aku ai i te kani ana mai o ka leo kekahi olelo pulii ma kahi aole i mamao loa mai ko lakou wahi kulanakauhale liilii e ke kn kawalawala ana mao a mao. T)ia pu no hoi ka ke Kauna opio i puana ae ai me ka leo malie i kona mau hoa: -

"Kainoa paha hoi e li'uli'u iki aku ana, a mffha poho iho hoi ko kakou maiiluulu. Eia ka hoi, e hoea koke niai ana no keia ohana kao ahiu." "Aole ia he olelo e kuu Mea Mahaloia. He hele'aku ko kakou e liuliu mua ia kakou iho a makaukau. I auau wahi wai aku hoi kahi elēmakule me olua na u'i,.' wahi a ka'Makuisa Snguna.i hoeu mai aL "Mahalo a nui loa ia oe e ko maua makua! Oka mea oiaio loa ia. ka iana e hoomakaukau ai ; mahope aku na olelo kualehelehe waiwai ole," wahi a na kanaka opio i kamailio like mai ai, me ko lakou eu like ana ae & nalo like aka la no ioko o ka hale. No iakou nei hoi ka eu he hookahi ko Matia lioi pu aua aku ame kona kokoolua no loko o ko laua wahi papaipale uuku.

Iloko o ua minu<'« heilu wale nol o ekōlu a eha mahope iho o ko la-j kou ualo aua aku iloko o ka ; aia ae la lakou a pau e akoakoa ana.l maluna b ko lakou mau noho ma waho o ka lanai o ka hale hoomaha 0 ke kau Ilooilo o ke Kauna aoo Dalegea. Ua aahu ia lakou a pau uie ua koloka loloa eleele. Aia hoi ma ko lakou mau lima pakahi* he mau koikaua pepeekuo ame a ls-i auiho loloa, a ma ko lakou un'lio loloa, a ma ko lakou ma\sj aoao hoi e lewalewa ana "ka lakou] uiau pahi kaua. Ua noho iho laj lakou a kakali no ka manawa o ta hana e hoea mai ai. I Ia lakou >iei no nne e nonoho ana, i ua hoea mai Ja o Matia ke knnaka! malamahale auie Hata kona kokoo-' lua i hoi ai no loko o ko laua wahi' papaihale uuku. I keia hoea hoit ana mai la nae o ua mau kanak? uei o ka Jlou Iviekivs } ke Kauna aoo o Vusoilo, ua ikeia aku la o .Mnti« o aahu ana maluna o kona kino, mo kekahi wabi pakana lima ekekei i ka uwnla o kona niau Hmn. Aia lioi malalo o koua mau wawae 1 *' . • £

he wahi lole wavce ekekei i hele īho a kona mau ki|li. Oiai ltoi kona hoa e aahu ana ine KeKam «oioKa v l-.h' mt- na niea e ae. Aka uae, aiiiflta ke a ua Hata nei e aahu *na. ' Aia ma ka aoao o ua Matia nei, u iewkluwa aua iw puliikaua & na h«i e pnn ana ! kekaM kanaka pa- > f,ĪHt o kau nna ma kona mau poohiwi lie elua mau aapua.i Ma ka lima hoi o'Hata kona kokooiu* e paa i kekahi. iaauike hooma- j kua ino kan& koikaua i lioopaaia ae i iua kvu& hope m' if-k{ihj kuapo ili palahalaha "W> kn nW, i" opiopio o kei inau kanaka o ka Uii* ai *me ka laua i'a keja i no> ho «i no ka iwakHlua makahiki a oi. O k* eini ana īlio o k* ikaika 0 ku liiua iiiiiu ltu hk'u iiaiiu i liookaawalo irtai ia laun mai' ia hana mai. T* lakou n«i no nae e nanea ana 1 kfj kniLiakamailio ma kf:la wana-! ao, ua lohe ia aku la ka teo o ka| o-le i ke kani Hou ana mai ma ka'hi: kokoke i ka takou nei wa"hi o noho' ana. Nolaila, ua ku ae la lakou' iiuna ka eleu nuMoa a heīe rfku la a ma ka aoao hikina o ka hale hoomaha o ke Kauna aoo Dalegea maīaila lakou i hoomoaīia iho ai mē ke kakali ana o ka hoea mai o ko lakou wa oka hana. Ia lakou no nae e kakali ana malaila, ua lolie aku la lakou i ka hauwalaau mai o kekahi kauhale aku. He halo keia no kekahi kanaka ktiortoono o Olina. Aole no i liuliii loa ua lohe aku lakou i ka halulu'o ua kapuai lio e hookokoke loa mai ana i ko lakou hale.

Oiai no hoi, aia he uwapo mamua aku o ko lakou nei liale a oke alanui wale do f» e hiki ai i na powa ke hele mai a lioea i o lakou nei la'. TTo ka jnea, aia keia jLaTe Hoomaha iluna. o kekaM aina, kohl> liilii iloio o kekahi lokowai nui, Le walii aina i aneane e kanalima eka. Noliila, ua kakali loa iho la Takou o ko lakou' hoea mai ma wahi nei. Aole i liuliu iho, na ikeia lakou i ka lioea ana ae iluna o ka _uwapo, aole he lehulehu o lakou. mo ka eleu nui o Maiia i holo ae ai a manaua 'o Ice alo o 'ka hale i ukaliia n}ai e ke Sauna opio ame Lui. Ho mau eekona' wale no ka lakou ku ana iho malalo o ka malu o kekahi kumula'au, u» ike ia Aku la lakou i ka pii ana Trfai iluna o ka nwapo laau e hoea mai ai iluna o kahi aina mokijpuni a ka hale e ku uei. Oiai Ijoi e pii ae ana ka mahina maluna ae o na puu mahope aku o lakou, ua hiki loa ia lakou nei-ke ike maopopo loa aku i ko lakou heluna i a'e mai la iluna oka uwapo. oia ka ua Matia nei i m'mai ai i kona haku opio me keia naau olelo:

• ' "E kuu Mea Kiekie! He 18 wale no 'laleou e hele raai nei, l)eaha \a kakou hana pono % hookau aku ai maluna o lakou? w "E iookuu mai ia lakou a lioea i kauhale nei i a'o ia lakou i ka hana maikāi loa do lakou e poina ole ai i na la apau o. ko īakou ola ana." "Aole foa pela ; e kuti haku. £ litiHu oukou no ka ukali aua aku ma ka meheu o ko lakou koena nō kahi a ko lakou lehuleliu i kipa ae la e hoopUīkia wale ai i ko kakou mau h'6a. Eia ae o Hata me ko oukou mau lio, a e ukaīi āku oe ame kou mau hoa ia lakou i ko lakou "wa e holo si " Oiai na powa e kai Jalani, inai ana iluna o ka uwapo kekahi jna r liope o kekālii, ua huli liou inai la : ua" nei a kamaiHo nīai la i ko»a haku, oiai oia i omau iho ai he puaptoa Imp. o ; ke ■ kaula o kaua kakaleā. > <r S makaala no lakou e l'a-i rakiko oiai au e aiu aea i kekahi poe ,o lakou e hoVno ko kou wahi o" ka palekana." "E hana aku e liko xjgie kau i £ke ai he pono e kwi Kapua o ko .iuai wa keia aoao o \a\v?apQ q tia Ite puapaua i lo wa i heoio ajui ka'liiua aku o ua Aka h'<?i, u« i!ke a|u la laMo,' i ka walawāla an&Aku poe o «n' maf 'lakou mau lio. "

* Ia wa bookalfī no hoi lakou nel i s'ke aku ai i k?ka)u poo o lakou. lio eono kn nni i kfl "hoao aaa inai o neo mfti imua. AkiiJ mo ka eleu ua M«(.ia noi i KooiWkOu aku ai ho liookahi o Sana mau 01010 liolo-" \iluul\i o kipaku ia lakou. Ho oiaio, iloko o ka mi'nuīe hookalii a e&ia o ko lakon nana nna aku. \ia ike aku h lakou i ka huli ima āku o \ekahi mau lio ohi.«i n holo mo

kahi o ko laua patele. Manuia nae o ko laua kaapono aim aku i Va akahi liapalia o kela inva]'o 'i!11 nuna i lioohui i ke TVla?ila me ku aina nui o "Farani, \ia lohe 5a aku ka 100 o Lui de Xavate i ke knHea ao'a mai: "E Lopu īh kela lupuwalo maluiin o k;i li" k'-<ikfu. k;i inon, 0 ko lakou alakai ia!" "F. uleali aku inaliope o ka rnelt§u oka mea e holo la!" ahe liu hou ana na ke kanla kakaka, ua Ij,uli hou mai Ia oīa a hoomau mai la ? kara kamarGo ana ia lakou 1 ik<" aku i ika haule ana iho o'keta knnakft T< frffu aua TrrsftTria~o ka lio k«okt>o. ■ ■*F wiki' a loaa aku ol*. Oial, aia wnl« no kona oha ma ka uha, o hiki ai iaia k<* lwlo ttku « !««• "R ukali |iu aku no Tiol ma na knpuni o k( l ln līo e aliai !a ka pHpuM tnn ka manāolana e-pa!tfle. 15 awiwī i konio mAalahi af oukou me ia a' liuipu me kona mau hoa." Mamua nae o*¥a hololea ana aku 0 na oīelo a ka eleinalnile aia na Ho o" na 3ifo[nBanja Lavate a me Saguna te a!iaf la i ko laaal mau liookapnM me lea inama nuil ma lee alahele a powa e liolo ana mamua. Oiai ke Kauna opio 1 holo a&u ai a ltroa o ka uwapo. na ike iho la ōia i ke kanaka nona ka lio keokeo e ko"ko!o ana no kekahi aoao o ka mnliwai ma kela kapa o ka uwapo, me, ka paa īi'o pua, a ka eīemakuU *M"atia i hoopna mai ai iloko o kona~ uha.

Nolaila, me ka oTeu ua Kauna opio nei i ka&hi mai ai i konH !io ma ka aoao o ke kanaka powa a lele iho la ilalo no ke kupee ana i kana piō. Atet, nlamua o kona hooko ana aku i kona foftiao ; ua unuhi ae la ka powa he pahi poniada mai loko ae o kona poīi, me ka hoohuli ana ae i ka maka wimwini i kona pnuwai no ka lawe ania ae i tyna. <jk ponoi. Mamua nae oko ko ana o kela manao o ka powa, ua pai ia iho 1a kona lima a lele ana ka pahi iloko o ka muliwai. I ka ike ana iho" o ie Kauna opio ua kaawale aku ka mea eha a ka powa_ mai kona 'Hma aku, ua lalau iho la oia i kft powa a kaikai hou aku Ia noluna -o kalii mokupuni Delavila. nae a kuu iho i ka powa, o ka ¥a 'no 'ia'a 25Taita i hoea mai ai a kamaiīio mai 1a:

"E haalele īhō iaia na'u e malama akn, a e ukali aku mahope o laina mamua ae o ko lakou nalowale !oa ana aku mai kou fke ana aku. w Me ka hoohakalia ole iho i ee ai na Kanna opio nei maluna o kona Ho, a ke ahai mama la hoi ka Ko i kona kahu ma ke alahele e htn aku ai me kona mau hoa i hāla « afcu mamua ona no kekahi mau minute. Ae. Ia Ltti ame Sāguna e holo la-mamua, ua hahani loa 'aleu !a laua ma ke kua o ka powa T ko lākou wa i hoea aku ai ma kekaiī uakee o ke alanui e iho aku ai ilalō -o kekahi awawa hohonu. Mamua no hoi o ko lakou pii ana aku 9ia kekahi aoao o ua awawa kuhoho ahohonu nei, ua lioea aku' la ke Kauna opio a hookahi ko lakon holo like ana. Aole nae o lakou nei hoopuoho wale aku i ka powa e holo la mamua o lakoo, 1 '

Ia lakou nae i hoea pono akji "ai ma kekahi aoao o ke awawa, a e holo - flna"'hoi iīuha o kekahi kula, palahalaha i k» wa a ka mahma e papapono iho aha iluna o lakou <rtrai o Lui ko lakou mea i kamaaina loa i na lala kahiko o ka oihana powa, ua kahea aka la oia i £ā powa me keia mau olelo:

W E Hoita ka Bea IHaula! E kaohi mai i ko le'aleou mau lio a liele malie aku. No ka mea, ua hala loa aku la ka puumake."

U (J oe mai la no ka Jioi ia e Anajē manao ana ka au, ua pau pu' ain nei" fa hōi oo me ko lu'ahi na lea puapana poW«i 6 lea po. w "laweWe i keia oihaua, kaaa i 'akamai ame\a maalea a iiui. fe!a oe e ike mai ia juako\j fiJb.Qj p u la nie 00. Aofe koi o ka He loa īho, i liui k^ou .*J. u , , aku. »ei la : kpū, "waH a uei. *" ?fā keia mau oleīo a 'lui i \ooiaitotT ee ®w. Oko lakou ia a 1lqq& aiia A. i . s I'' * • V i^v' , i**' 11 aka napapui'o na J2 noke pni mai anj* lakou i»k» a hoolsikrhiki ina waiwai Mq īa hnfe o kekahi kanaka Se|auia w&iTTa hele ka oua waiwai Parisa ma ia uo. ,0 ua V a , kanaka elua iia laua I ui&laiua I a«a' iua Kale ua lioopaahao ia ma k*kahi rumi o ka halo.

I keia ikē ana o ko Kauiia opio i w«n hana a na ua hele lo« aht !a oia a ma ka aoao o ke

kanaia e hoatoatoa ana i nn waiwai pio, ua kamailio iho la ofa me ka leo rmi me kria mau olel^ 1 : - "E aa ilio moeau a Don la Xauabe! £ 'waino malie ina waiwai apau o ka mea nona ia mau mea," a ana ua kanaka nei ihma 0 ka honua ino ka paa pu ana iho 1 ke kupeoia. T7a hapai ae la oia a huna aku la i ua kanaka nei ma kekahi walīi nahelehele. I ka hoi ana mai o na kanaka na lakou e hoohikihiki mai aīia i na waiwai pio, ua ike iho Ta lakon t ka heonoo cS ko kanaka i hoonoEo Ta malaila. ua ninau ao> ta lakou ia iakou iho i kahi o kona nalowalo ana, Aka mp ka hikiwaww loa ko Kauna opii» Dnlogoa amo Ini do Lavate i oili mai ai a kamailio mai la ia lakou me ka leo nui kalakala: <( E me ka nalowalo honua ana aku o ko oukou mau hoa, pola no auanei oukou e nalo pu aku ai mai ka honua aku." f Na keia mau oīelo i hoopuka ia te ke Kauna opio, ua hoala ia akn Kla na manao hoohuoi iloko o keis | poe powa he umikumamakolu oia he 1 umikwnamalua o lakou i hala ( aku ma ko lakou alahele hulihoi Nolaila, me ka eleu lakou i lele likt mai ai ma luna o laua nei me kt manao lana e filo ana laua i mat pio. ' * ■ Aka ia lakou i hoao mai ai e hana pela, ua hoohoka ia aku la ko lakou manao. T?"o ka mea, ia lakou i lēle mai ai i kiilohi, ua haulehia aku la he eono o lakou i na haunapahi~mīkioi a tta K'eiki Puuwai Lokalrf ake Aloha. Ika elua o ko lakott lele ana aku, ua pau hou iho la he eono i ka haule i luahi na na a ua mau keiki la. ~hfe> hookahi o lakou i paa i ke Wpeeia. E hoomanaoia ma keia wahi iho la, he 99 o na powa i haulehia iho la i luahi na na 'K'eiki Puuwai Loka3ri a ke Aloha, ma ka make ana b& 9T ame 2 i paapio; ua koe aku hoi he 12 wale no ina o ko lakou heluum nui wale iho la no ia he 41 i hoea mai ma kela wahi taona mahiai o na kuaaina' o Farani. Mattraa o ka haalelo ana iho o ke Kauna opio ame kona rtiau hoa i ka hale o Sana Anet,onia ke Paniolo waiwai nona kela hale h lakou i hoopakele iho ?a i kekahi mau waiwai. Ua hele aku la lakou iloko o ka' hale ehuli ai i na kanaka i hooMahaoia e na powal huli ana aku a lakou, ua loaa aku la ua mau ka'naka nēi ma kekahi o na rumi auau o ua hal© - l<i ma ke kua oka haTe. ITa kiipee «i laua a hokomo ia iloko o ke tahuauau, me ka hoopiha hapaia i ka w*ai a hoea i ko laua mau'a-i, oiai laua e moe lapee ana .iloko o ke talwj. : Me ka hikiwawe loa laua i ka'il»M- ia ae ai'iwalio a wehewehe ia āsla na kaula i nakiikii ia ai. Eia nfte, ua nawalwaīi laua mamuli o ke anuanu ame ka loihi o ko laua moiToii[t ole ana iToko/> ka wai huihtti. Mahope o ka haawiia anft he mau kokua ame ka hōohainuia ana fcē mau oolopu barani maemae loa o ko laua haku mai ke Kauna opio: aku ua loaa ae īa ia laua'ka maha.' (Aole i pau.)