Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 24, 15 June 1917 — HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O K A Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio [ARTICLE]
HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O K A Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio
MOKUNA XI. Ka Huakaihele no Sepiania—Ka Aha Kukakuka ma Palamua— Na Hooneehana i Hooholoia. Maloko o keia kuknakauhale o Tertfua. i hui aku ai ua wau poolaiakai uei o ka "Ahahui Kokua a
Hoopakele Hoakanaka o n a Keiki Pimwni T/ok«hi a ke Atrttla" mfi kekahi o ko Tana man kakoo ams na kiiuiiku. Uu L135.1 mua ao Ilaila ka o ktt Liokeok«o me koua mau hoahele roa ke ahiahi mamiia iho, oiai hoi ka Naita Helene (o kona kahiko ia i keia wa) ame kona man Ulaii i L.ooa aku ai m& ke kakaWaka o ka la mua o Augat«; he la kalae a malie loa kela a lakou i hiki aku ai. No ka manao o ka Naita Helene e neepapa aku i ko lakou hele huli aua i ko Aiwaiwa o na Pali iauiuauia o Kaufetaberiana. e like me na mea i.ike mua ia i kona wahi e hoolulu ai 7 pela oia i kahea ae ai 1 ko laua mau kakoo e noho lakou a noonoo no ke anō 0 ka lakou hoonee hana a:na aku. He oiaio, ma ia halawai ana a ua poe Keiki nei a ke Alolia i hapai mai ai ka Naita o ka Liokeokeo i k« kumuhana no ke koho ana 1 mnn Ki'u a hoonoho pu iwaena o !)« Nalok(ko. Oiai nao lakou e noho nei ame ka malama ana i ka lakou nīau halawai kuka ana, u komo aku na hoohuoi iloko o na kamaaina no ka uui hewahewa o keia poe e kuka mau nei. Ua liiki loa aku keia māu iinnan hoohuoi ame na !h'oopii i mua o ke 'lii ka moi ame ke kiaaina, aole nae laua i kue mai ia lakou nei. Oiai x ua lohe a maopopo mua keia mea ia laua ma o ka Waita la o ka Liokeokeo. "Ma ka lokomaikai o na lani, e waiho malie ia lakou: oiai, he ponolike ia no ka aina," wahi a Kiaakia Kelekolio imua o na kanaka "o Loopi* aku anti. TTa hoopipika wale ia aku ka noonoo o na kanaka no keia pane a ke kiaaina, me ko lakou noonoo nui ana i ka hananui a keia poe no ka aina. Aka, mamuli o kekahi m&ti hoakaka a ke kiaaina i hoopa"u loa ae i ko lakou mau manao pihoihoi, iae ke komo pu ana iho o na mānao hoohihi no ka huipu ana mai; aka, ua kau—aia aku lakou. Oiai 'nae kela kumuhana <f kiu w e noonoo ia ana, aole loa lie hooka*hi iloko o kela anaina i aa ae e lawe i kela kulana; rne ka lana ae hoi o na nianaokoa o hoi a noho imua ponoi o ke alo o ke Aliipowa Don la anabe. Aka, e hooikaika aiia ko lakou hapanui e hele aku no imua me ka hoouna ole i kiu. Oiai, he ekolu wale no o kela aha e hooikaika ana e koho ana i kiu a hoonoho aktf iloko o na wahi a na powa e noho ana iloko o ia u\au la. Aka, no ke kokua ole ia o keia kumuhana e ka lehuleliu o aa hoa, nf\ noi 'ae la kekahi o na kanakō c kakoo ana i kela kumuhana e hoopanee i ua kumuhana la a noonoo hou ma kekahi halawai e noho aku ana iloko o keia mau la aku. Ma ua hālawai ana la no lioi a lakou i hooholoia'i, e hookaawale ia ka hele "ana a na pūali ke hoea aku i hoi o Oenoa e ike ia nei i keia manawa, No ka mea, aia ma kahi koke i na oawawa iloko lilo o na Paemauua o ka Apoume, T»n laila e hookalnia a e hoo'iuli' mau ni ua kae'ae'n iinikahiki i hī 1a akn 5 kn c ka Hnulel'iūi me iS ;;_ 1
I nao kuhihewa Ioa ? aiā man iio lāI kou malaila kahi i noho al, I T» iakoit nae i hoea aku ai i tia . .m. h-: Oiof:I", fi oia TtO ko iaKou n»i ?fa i 3obe mai ai; ua; haalele iho ua Ahikanana nei ame kona pinilu is loko o na'mau oR'wa-| • : ia. Ih' >jiiiu ninliioii ) oli'nli'u ekolu a e-ha i Lala loa aku. Akahi !iū a iioomanao ae ka Js' aita Helene &me ka Naita o ka Liokeokeo i na oUo a Augagta i kamailio mai ai ma ka Yotio, ua holo a haalele loa 'ku ua Don la Kanahe nei i i:a !ua alopeka i ike mau ia koua hoo ua aua ma ua oiau lua I*. Ua hoomaha iho la lakou n*a loko o kahi taona o" Oloiilo no na la (■wiilii. ))!'• k» ikd ob uae o n» kamaaina j he poe naita kinia e noho pu nei me lākou- Hoko o keia malihwa ii pau i: .''.a yaita o kn T.iokaokeo ipe Helene e noho nei, hele nei a pela wale aku; e kuka tnati Atta lam i iia. hana e hiki ai ke hooko ia ka hāna me ka 'āāalahi a hookahe nui ole ia ke koko. No ia mea, uā hapai mai la 'laua i ka ninau 'kiu' no kā HiWnoo āna ma waena iho no o laua. Ia lattfl na"6 e kukka anā no maluna o' ua kufiiuhanā lā xriā kekāhi iwikea, ua komo mai la ka Monaeiua AugaBta de Lavate i loko o ka laua rumi e noho nei e kuka. I ka ihe ana aku nae o ua Helene nei i na Augaßta nei 1 ke ku aku me na helehefepa lamalama, ua ninau m&i la ke kumu o kona komo ana aku me ka pahei "He manao anei ko kuu pokii i hwa mai ai imua o'u, a, heaha la ka*u e hana aku a! no'kuu pokii| aloha?" | Oiai no hoi o Ang&sta i ike aku ai i kona mau haku ma loko o kela keena, a ma ka hoike no hoi a ko laua mau helehelena; ua hoomaopopo koke iho Ja oia, aia he manao ano nui ka laua e noho la malaila e iuka āi. Wolaila, ua pane aku la oia i ka haina o ka ninau e jike me na manaoulu iloko .pna i ka i aaa'ku: "E kuu haiu: na ka uluhua o ko'u uoonoo no ko kakou kji wale rno ka palaualelo, pela au i hoea mai la e ninau:' " 'x\hea noonoo hou ia ke kumuhana kiu? Eia au ua makaukāu uo 'ka hooko ana.' M He mau minōakā ulumahiehie ka i ikeia eku ma ko laua helehelena, me ka pānee ana mai 6 ka o ka Liokeokeo i noho keia mau olelo ohaoha: "E noho iho; o oe kē kanaka — OLA!" T kela wa i haule like iho ai lakou a kuka iho la maluna o ua Itumuhana la, oiai hoi o Augagta* e hoikkeike maopopo loa aku ana i ke ano o ka noho ana o ke alo o Don la Kanahe a me kana mau hana i ko|na mau kanaka ke hooko pono ole | ia kana mau kauoha ,e lfikou. /Wahi a ua Augasta n.ei imūa o ua naita nei: "O kekahi kela o nā 'kanaka hufiuino loa: E hoopai aua o!a i ko-i na iaiau' > lniift%:a , *i 'na' mea ano ole] loaI w aku la oia i na meal aua i ike ai i ka hana ia maluna o ;na kanaka eua Don J[anabe me ka n'ui o na i lawe iai ko lakou ola e ua Aliipowa la uo nal ' kumu ano ole loa T "Ae! Ke noho nei oia me ka h.oi-1 hoi ole o kona inau kanaka koe walel no na poe ana i ae ai na kulana like ole. Aiā no nae: iwaena o lakou kekaiii poe e ohumu: nei nona. Aka, pa k.akali wale no lākou no na pomaikai i like ia ai me ka manao e kaana like aua iwaena o ria poe apau i luhi!" "Aole" nae pela ka mea oiaio! He hookahi pule ihq, q kela, ahiahi pakalaki a makou.i hele ipai ai a |Ho ai au i pip maialo a keia Ahahui, ua kamailio !ae oia imua o ua 'Ui maluua a'e he wahi lutanela wale iho n,o. au Yokahi o kona tnau kapeua.' Aka, mamuli o k <3 'u m%ka'u ole ame ko'u eleu ua komo mau āu o ka lakou mau atia kuko." Ma kekahi o ka lakou rp.au Ahakuka i hoike ae ai oia i kona makee. Ae ua olelo ae oia o na 'lii walo no ke loaa rta mahele 'lloko olaila, "E mahele ia nae iwaena o lakoiua me ua Uon la «-anahe la elike mo ke kulana i loaa ia lakou. tTa lomo mai la iloko o'u na mauao uo i ka haalele ia o ko'u *njMi r fo>a P* ! Tka j>anina Tf>'« imu.V'o ; |'ta nfi r.ip Va h\> kuoo^ holhoi i sa oV!o M'.ia
ke»a: 2^olaila f ua hooholo paa iho ko'u manao o-wau ponoi no o katem ke hui h-'»u e noho hou i-waen# o lakou nm ano kiu ma na K. P. L. A, nku; kf> ae mai hoi olua! Ko ka aolp au i liala nm waho o k* 0 ka ]'«•'• i I naa ! 11 a nlia poino o kona mau kanaka i liāulōhia! , . .. .. a H® oiaio keia a'a © kamailio aku uei imaa o olua! Ko ka mea aiua wale ae la no o'u mahina a oi me oka h» elua pule okoa i koe ko'u manawa no ka hoi hou ana » hooki iho la oia mo ke kakmii *n« aku * ka pone a kona ma» h«ku e mfti ftn 00 0 "® ma " I nuo i iioiko aku lu " '"kou. I ia i pane ko»ke mai laua. Aka !| 'aua o kekahi manawa, ua 'kamailio u>ai la ka Naita Helene i iio.ua o Augasta' nei me keia mau olelo; "O ko maua noonoo koke ana iho nei no ia no kela kiunuhana au i | kamailio mai la. la maua nei i i'koka iho nei ua nonoi mai nei o (Naita o ka Liokeokeo) ia nei e ! hookuu ia aku oia e lawelawe i kela | apana hana. "Wahi no a ianel; ua : hiki loa no kia ke komo laelae me i ke keakea ole ia !"* j "He inanaolap ko'u he liana hiki l io no kela ke hana ia me Jia maalalii loa. 0 ka oi loa aku uao, owau o kakou lte komo mua iīoko i kamaalna, a, mahope ae oe e kuu Mea JKiekie!" waiii a ua Augaata nei. Ua puka wale mai kēia inoa "kuu Mea Kiekie" ia Augasta ma ke ano o ko lakou kulana iloko o ka Ahahui Kokua a Hoopakele i na Hoakanaka. Aole hoi ma ke ano, ua maopopo mua .iaia ke kulana o ka Naita o ka Liokeokeo e helo pu uei ma lakou. _ u lm pela <s noho hou iho ilalo a kuka like ae kakou no keia kumuhana! Xo ka mea, me ka lokahi o iia manao i kuka ia a hoololea ai kekahi hana uui/ 7 wahi a ka K~aiia 0 ka Liokeokeo i kamailio mai ai, oiai o Augasta i eu ae ai no ka hoi aoa aku iwaho me ko lakou mau hoa. + Hamuli o keia kau-a hou ana «iai a ua Kaita o ka Liokeokeo, ua lioho hou iho la lakou e noonoo iīo ua kumuhana nei. Ua lilo nae 1 hana nui loa iho.o lakou. NoU mea, ua hoole loa ka Naita Helene i ka hookuu ana ia Augasta mai kona noho pu ana mai me ua Keiki Puuwai Lokahi a ke Aloha aku. No ka mea, oia kekahi 0 iia limaakau aua i hilinai loa ai no na hana o ia mua ku. Aka nae, ke la ao ka Naita o ka Liokeokeo i ka laanao o kona kokoolua o kona hole aua i ka manao o ua Augasta la 1 noi mai ai uo kona lawe aua ae i ikela kulaua. 0 ia la ua JS<"aita aei: 0 ka Liokeokeo i kamailio mai ai: me ka mauao kuokoa i k* olelo ana, mai me ke ano akaaka i ko laua wa 1 koe kokoolua iho ai. "He manaoio ko'u, o ko kaua hoouiia iaua ana i ko hoahanau nei; o ia kekahi o na haua e hoomama ia ai o ka kakou hana. Aolo loa he mauao iloko ;o'>i kuli kue mai ia kaua. Aole uo hoi he naau hioliiona o ia ,auo maluna o kona helehelena." , .1 ka hoi hou aua mai nae o Aujg«sta mahope iho o kona kaawale aua aku mamuli o ka makemake o koAa pokii Lui, ua kuka hōu iho lakou. Mamuli no hoi o ka ikaika loa o k« kakoo ana a ka 2Taita o ka Liokeokeo a me ka maikai o ua ; hoakaka a ua Augasta nei, ua hooJholo ia iho la elike me kana uoi. . Aka, oiamua ae o ka hooko ia o kela hana, ua a'o ia iho la ua ,A.ugasta uei i ke ano o ua kukai ka.iuailio aua mawaeua o lakou no ua mea i uukeiuuke \& mamua ae o ke ■komo ana aku o ka Naita o ka Liokeokeo. He pule a oi i liio ma ia Juma. Ua loaa maoli iaia, ka makaukau elike me ua hoololiloli i makemake ia. Xolaila, i kekahi o na po a ua hanaiahuhu a Dou la Kanaho i komo jmai ai e haowale iloko o ke taoua a lakou e noho aua, ua huikau pu aku ia ua Augasta nei iwiiena o kona mau hoa o ua !a i halaiaku i j pakele mahunohuue aku īnai |ekahi | mau koiki holu «ku o ka j Kokua a i ua 1 ua K. I'. , j 1 ke ao aua «e k<e4ahi ia, nui o.Lui ame ko lakou lehukt»w ualowalo houua aua o Aug&aia iiei, ka wea hoi uaua ī hookomo aku i ua m«mao in^in.a
iloko o Lui de Lavate no koaa kaikuaana i ka manawa i maopupo loa ae ai ao!e oia kekahi iwaena o na 1 kanaka ī Imlehia i luahi. jto na powa. O kekahi mea no hoi nana i hooi loa ae i kona inaiiia oia no na olelo a ka 2?aita o ka i hoopuka ae ai imtia o lakou ,ma ia kakahiaka: "Aole e kala kahiko au i hoohuoi ai no kona hoi hou iloko o ke ehu o kona mao hoa. "No ka mea, aole' i like kona kulana a me kana mau hana me kona kaikaina neit" ' Aka nae, i ka manawa a ua mau naita nei i hoakak« ku af i ra riiCB apau <mua o na Lui nei, ua akauka iho la oia me ka pane ana rnai i keia mau olelo: * "O keia kekahi o ka oukou mau hana hoolele hauli loa i hooko ttkil ia. Oiai nae, ua ulu ae nei na manao hoonaukiuki iloko o'u, a papale wale mai no ia kaikuaana la o'u; me ko'u mnaoio loa iho uei, ua mahuka maoli no -la oia mfti ia kakou aku. Eia ka auanei, he okoa ilio nei ka oukou mau hana hoolele hauli i hoolala ai." He hookahi ptile mahope iho o keia nalowale honua ana o Attgasta, ua loaa mai la he mau kukaiolelo ana mawaena o Augasta nei a me ka ĪTaita o ka Liokeokeo ma kekahi po. Ma ia kukaiolelo ana i hoike mai ai oia i wa e komo hou mai ai ma ke kulanakauhale o Palamua. Oiai nae, eia 1 no lakou nei i ke kulanakauhale o 01otilo e hoomoana nei i kelā manawa. Kolaila, i ka ike ana o ka TTaita o ka Liokeokeo i keia haawina, ua hoeu koke aku la oia no ko lakou uee ana aku no mua aku oiai hej mau la hele okoa mamua ae o ltaj hoea ilaila. Ma keia ana nae a lakou ua lawe ae la ka Nai{a o ka Liokeōkeo i 'ke alahele ma ka aoao ma (akau) luna" o iia Paemauna o ka Apenaina me kekahi mau keiki a laua oiai ka Naita Helene i lawe ae ai i kona alahele m (ka hema) lalo o ua paqmauna la me kekahi mau kelw. Alā no ma keia aoao ka Palamua i ku ai, he kulanakauhale i noho nui ia e ka poe lawaia.
Ua loaa pu no »ae i ka lTaita Helene ka ike no keiā mAi kukaiolelo i haawiia, oiai oia e hoi mai ana max kana liuakai liololiolo mal o ia auwinala. Oaai ua maopōpo loa 1 ua mau naita nei ka nui o na la e liele ai a hoea i kalii taona o Palamua ma ka aoao hema o na Paemauna Apenaina, e liiki ana lakou lie hookahi i la mamua ae o ka la i manao' ia. Aka, ma ke alahele a ka I7aita o ka Liokeokeo i lawe aku la ; e heea ana lakou ilaila i ka la mahope iho o ka la i lioike ia mai, I ka ĪTaita Helene e nanea ana mawaho o ka lanai o ko lakou hotele e noho ana, ua ike aku la oia i ka hoailona no ka hoea mai o na hanaiahuhu a Don la Kanahe. TTolaila, ua liuliu koke iho la oia nona iho. Ua kii aku la oia i kana pahikaua ame kekahi kuka loihi a hoi raai la e noho mawaho o ka lanai kahi ana i noho mua ai. laia no nae e noho ana ma lāila, ua lohe aku la oia i ka uwauwa mai o na kanaka, aole nae he maopopo o kahi o keia uwa ana e lohe 'nei. N"o]aila, ua kii aku la oia 1 kona lio a kau ae la. laia' no naē e makaukau ana e hele no kahi o ka leo uwa ame ka uwe ana 5 lohe aku ai, ua lohe ae la oia i ka halulu 0 na kapuai lio e hele pololei loa mai ana no kana wahi e ku ana. Wolaila, ua emi hou aku la oia no loko 0 ka halelio a ke kali iho la. Aolo no i liuliu loa mahope iho o keia lolie ana ona i ka haīulu o na kapuai lio, ua ike aku la oia' i ka maalo ana ae o kekahi mau kanaka he ewaln ko lakou nui. TJa heie ae la lakou a komo ku la ma kekalu p\ikapa liilii, e huli pono mai ana 1 ka ianei wahi aku nei- he hale hoi no kekahi hui kalepa ka mon e ku ana malaila, aohe %oho ia o ko kanaka. Aolo i loilu mahope iho o ka nalo ana aku o kela poe, ua ike hou aku la keia ho niau kanaka lehulehu loa i ka maalo «na iho mamua "o e ku ana ■' a hele 'poTofei aVn !a no ka hoteieT ITa k(i KMilie loa iho la "keia ef aoouoo i kana uioa e hana ai Ko! ka mea, eia he elua puulu o keia poe | p.alokiko iimia ponoi o kouu aloj kahi i hau& ai i kft lakoii mau ha«a • puuwai ole. laia no nao o noonoo ney\ia lolēe aku la ieia i k| s uw
jinai o na kamali ame Ba wiiiiie e , kalie aua i ua. kokua. Uft lolio pu aku la uo hoi keia i ku Luluku u 1110 ko koekoelo mai o uu men kauā. Nolaila, ua lxoomaopopo loa ilio la keia, ua ala mai ko-, ūa mau hoa a ke paio m&i la no ka pwo o ka Mulehu e iioho la iloko o kela hale. IfolaiJa, qa hooholo ih la oia e lffile,ia ju> kahi a na kauaka i kojao ai. 'īaia nae e uoonoo ana pela; ua maalo ae īa kekahi hoohololio maiuua o K.aua wahi 'o uaaa aku nei, a nalo aku la tna leahi a kela poe mu i komo aku *i. He mau minule mahope iho, iiā k<ftno «ku la ka ĪTaita Heleue iloko o kahi i komo aku ai ka holo lio a ike la oia i ka oili ana mai o ka hoohololio mai loko oka liale. , , (Aole i pau.)