Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 25, 22 June 1917 — HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio [ARTICLE]

HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio

MOKUNA XI. Ka Huakaihele no Sepania—Ka Aha Kukaknka ma Palamua— Na Hooneehana i Hooholoia. I kela oili ana mai a kela mea ihai'īoko raai o ua 'hale la i ike iho j ai, aolo oia ho mea okoa; aka o ka | Naiia no ia o ka Liokeokeo, ua ike I koke mai la oia i ka n»itft Heleno I n parifl mai la : 1 "O oo mai !a ka ifi. aia ka hoi ; ILuu ko oukou poo ?" "Aia aku la no lakou iloko o ka hotele mo na ilio kalakoa kahi i paani m. Eia mai nei hoi iloko o kt:ia ;,.i 1' k' kal.i o ua poe ilio auwana la a Don la Kanahe. ' Aole anei lakou i loaa aku nei ia oe?" "Aia aku la uo lakou iloko kahi i nanali ai i na kiapohaku owaena ! Na na Onahale ia e a'o mfti ia lakou ma ke kakahiaka o ka la apopo, Ua kokoke loa no nae e palekana ka lakoa~ mau lawēlaw ana, "ina aole he mau ke'ake'a i loaa koke aka nei ma ko lakou alahele. Pehea he lehulehu loa no na ilio auwana o ka iiolele?" "Aole rto i leliulehu loal He heluna no nae e kau ift ai ka weli e na holona ke ku aku imua o lakou, No ko kaua mau hoahana nae, aole loa he kanalua ana no lakou. O ka'u" nae hoi e ha'oha'o nei o i— Aole i holo lea loa aku keia ka-| mailio ana aku a ka Naita Helenoj i kona kokpolua, ua ike aku la laua i ka oili ana ae o kekahi ahikao h\ « ulaula mai ke alō ae o ka hotele he hoailona hoi e kahea ana i mau kokua hou. mai. Ua oili hōu ae la he ekolu mau ahi bolu e kauoha ana e awiwi mai. O ia ka ua Naita o ka Liokeokeo i kamailio awiwi maa ai i kona hoa:

Aole anei he yi —71 īlPinn kaua haalele ana iho i keia wahi, a e huipu aku hoi me ko kaua mau pokii e alo mai la i ke ehuehu? "Aole! Aka, aia he elua wale no mau pukapa e hoea ae ai i ka hoteie, o keia no e huii mai nei amej hookaiii laa kela noao mai. Nola-j .ila, o kiai oo uiaanei i ko lakou hoea mai, owau hoi o kaua ke holo mamua ae ma kela aoao," a nalo aku la oia iloko o ka pouli. I kela hala ana aku o ka Naita HolwiP, tia hoi aku la oia maloko mai o ka puka pa o ka hoiele me ka huli ana i kona kahua e ku pale mai ai i na ilio .auwana a laua i kamailio mua iho ai i na minute mamua. I kela wa nae ana e nana la i kahua paa nona, ua lohe aku la oia i ka lialulu mai o na kapuai lio. Ma kana hoomaopopo iho nae, me he mea Ia he alahēlo okoa loa ka kela poe e holo mai la. Nolaila, ua kau ae la oia iluna o kona lio me ka manao e hele aku ma kela aoao mai o ka hotele, ua lohe maopopo loa aku la oia, eia kekahi puulu lio ke holo pololei mai nei ma ke alahele e hoea mai ai i !rona wahi e ku uei. Nolaila, me ka eleu loa oia i hoolelo aku ai i kona lio a kaa ma kekahi aoao mai o ke alanui. Ua ku iho la oia me ka hoomakaukau ana no ka manawa o ka hana e hoea mai ai. Aole i liuliu iho ua hoea mai la ka makamua o alakai ia ana o nui, la lakou i kokoke loa mai ai ma kaua wahi e ku ana, ua hoolele mai la oia i kona lio imua a pane mai la i keia mau olelo nana i aku i ko alakni: "E ku aku mnlaila, e keia poe ilio auwaua o ka po 1" "Owai oe, e keia lole Eabita e

' walaau nei f H wahi a ka pane a k<? alakai o na powa! Mamua o ka hiki ana iaia ke , , kaav, vl l' ue l;t kuua poo mai luna ae o kona kani a-i; ka mea hoi nana i kono aku i kona inan ukali o lelo punln mai 'nnhin-i ii »« Xmi!i! nf-i n I<;i 1J(. keokeo. ( i a hakuka huukaiii ia e uu naiia nei keia poe no ka hapalua okoa me ka loaa ole mai he maa kokua mai ka K«ita Helene mai kona hoa. No ka mea, ke hakaka pakahi like nei laua no ko laua mau ola i keia ma-

nawa. No ka mea, i ka manawa i loaa; ai ift lakou ka ike no ke kaheaia nku' ! o ka lakou niau kokua ; ua holo! rji;ii la }j')i kf-kuiii hi:i!h:lc ln; a!auui okoa e hoea mai ai ma ka pukia j pa«ma ke alo o ka hotele; a, ua holo mai la hoi kekahi mahele ma ke aliuiui ti lioea niai ai i ka ianni wahi eku ana. Pela iho la i loaa ole ai he kokua a kekahi i kekahi. I ka pau ana nae o na powa i hoea aku iloko o ka hotele i ka lūkuia ame ka hopu-pio ia, tta lohe koke ia mai la ke koekoele o na mea kaua ma ka puka pa ma ke alo aku oka hotele. Nolaila. ma ko lakou nana ana ae ia lakon ilio ua nalowale iho la ka Naita Helene. Nolaila, me ke kali ole rho i manawa hou aku, ua naholo aku la no ka pukapa. I ko lakou hoea ana akū nae no kahi o ka puka pa, ua ike aku la lakou i ka Naita Helone o lolelole| ana i na heana o ka pofe makemake e ahu mokaki mai ana ma o a maanei. "::d I ko lakou ike ana iho i keia mau mea i hana ia e ua Naita Helene nei, ua ninau koke aku la lakou i ka nui o na powa i hoea mai malaila, ame ke kumu o kona hele ana malaila a halawai ai oia me kela poe, Aole nae i pane koke mai ua Naita Heleiie nei no keia mau ninau, oiai, aole oia i helu iloko o kela wa a lakou o ka hoea ana aku. Aka, ua iohe ia aku la kekahi leo i ka olelo ana mai: "He 66 ko ieluna nui ma 1 keia alanui, a he 4 ma kela alanui ma o e hoea ae al i ]ka p\jka pa mahope," a oili loa mai la ka mea nona ka leo a ku imua o lakou nei me ka huli koke ana ae a ninau i ka Naita Helene "Auhea ka hoi ka- a kaua" Mamua nae o ka pane ana aku o ua naita eepa nei i ka haina o ka ninau hoohuoi a ka lkou malihiui, up koke aku la oia i ka lima akau o ka malihini a lulu lima aloha iho la me ka pumehana me keia mau olelo:

[ "Aloha'umoe oe,e ka Pokii Au-! ;gast de Lavate. Aia oia ma ka pu-j i kapa mahope iahi i kiai ai. Malia,! j ua hakwai mai oia me kela ohana| ilio auwana I hala ae la ma ia aoao ?" j "Aole kela e nele, aka, he mea ' pono e holo aku kekahi mau mea o kakou malaila," a paa mai la kona, lima i kona hoahanau ma ka hana a haawiia iho la na lulu lima aloha ana rae ka awiwi. No ka mea, ia lakou e lulu lima nei r ua kaa mai a lakou maloko o ka pukapa ma ke alo o ka hotele. Nolaila, ua lohe maopopo loa aku ia lakou i ke koekoele mai o iia metala kila, me he pahi kaua ame ke koikaua ua mea e kakele ia ana. Me ka hoohakalia ole iho ia lakou'a puu malaila. . ■ ■. ■ .> Oiai lakou e liolo aua ka, pukapa mahope, kahi a ka Naita o ka Liokeokeo e paio mai la me na powa, u& kaili mai ia o Augaata i ke koloka hoopumehaua o ka Naita, Helene a uhi iho la mawalio o koua aahu aliikoa o ka oihaua powa. la lakou a ioea malaila o ka. lele koke aku ia uo ia o ua Auga&-' ta uei malnn» n hoa alii] powfr-o lakou, Me Jca fcikiwaws Jajju i oia i hiii $ku .ai iuA hoa.aei 054, | ua loaa pouo aku la oi& ma ka ha-! 110 a haule aku Ja iluua o ka honua,] 0 ke kapeua ia o Js.eldu piahele o kp! lakou puali. Iloko 0 na miuuie helu waje uo 1 kakeleia iho ai, ua pau loa iho la na powa i ka haulehia a koe aku he eha 0 lakou i hook<? i ka olelo a kahiko: t . "A'o ke koa, a'o pu uo ka holo!" . , s , Mamuli 0 ka nui loa 0 poe eleu, a inakaukau maoli i' ka lawolawo ana i ua maa kaua 0 kela uiahele i halawai ae ai me ka Naita 0 ka laokeokeo, ua uui maoli ka hahaua o ka i hoo--111 ia e ua Naita uei 0 Liokeo-] keo. Aka nae, ua haulehla ka hapanui 0 lakou he luaii uo ua

nait« la. Mamali o ka nni loa o ka poe flen. a makaukau maoli i ka laweia«L- iiua i nn m«akiiua maloko o kela mahele i halawai ae ai me ka Naita o ka Liokeokeo; na nui maoli ka hahana o ka hakaka I hooiliiii c u« N iili' nei o ka Liokeokeo, Aka nae, ua haulehia iho ka hapanui o lakou he luahi no ua naita la . I ka pau ana o keia hakaka ana, ua hoi aku la lakou no loko o ko lakoo mau keena o ka hotele. Maloko o laila i loaa mai ai ia lakon na mahalo ame na hoomaikai a ka ona hotfilc aine na poe nohn hotc!e. mokuna xttt. ]\a Kuki» llopo Ana Ko Aliij»owa Don la Kanahe —-Kona Paa Pio Ana—Ka Hopena,

I ko lakou akoakoa ana ae maioko o ko lakou keena hooluana i 'hookaawale ia ai, o ia no ko Augasta manawa i kamailio koke ai no na mea e pili āna i ka lakou kumuhana i hoopanee ia. O ia kela kumuhana "kiu" ma 7aena o kona mau haku ame ia. Wahi ana me ka huli ana aku a kam&ilio imua o ka ]CyTaita o ka Liokeokeo oiai laua a_ i elua e noho like ana: "E kuu Mea Kiekie! Ano, ua loaa ia kaua he alahele maalahi loa. STo ka mea, eia iloko o ko kaua poholima kekahi o na alakai pnnahele loa o ka oihana powa kahi i paa ai, He Kakiaua Mekia oia no ka Puali powa a pau, Nolaila, aia kela kula.na malalo o kau lawelawe ana," a iho la oia. h āb } o keia kekahi ona kanaka oi loa aku o ka punahele imua o ke alii powa Don la Kanabe, a oia nei no hoi kekahi o kona mau ukali pilikino ma kana rn.au huakai hele. He kakaikahi loa ko ianei manawa e hele pu ai ma na .huakai o keia auo." "Pehea i hihia mai nei kona umi-' umi a hahai mai nei ia oukou ma keiu huakai okipuu?" i ninau koke mai ai ua Naita nei o ka Liokeokeo ;me ka akaaka pu ana ae no keia hooko koke ia o kona makemake, "He ulia laki no ia ma ko kaua aoao, no ka inea, aole oia i hookikina a koi ia aku e hele pu mai me makou. Aka, mamuli o kona hoo- ; naukiuki i ke Kupakako Nui oloko noi o ia wale no ka mea nana i koi aku iaia e hele mai." "Aia oia mahea i keia manawa ?" wahi hou a ua Naita nei o ka Liokeokeo i ninau aku ai. ma Okekikena ae nei. He 4 makou mau aliipowa maloko o kela mahele ma ke alo, a he 2 o makou i hoi iloko o ka luahi o Hivela me na aumakua o ke 'liipowa Don la Kanahe." "Heaha ko oukou heluna nui ma ia aoaol" wahi hou a ka ninau. "He-.66.-ko. makou heluna nui. Mai loko ae nae o keia huina he elima wale no makou e koe nei ka hanu iloko o ko makou mau puka ihu mamuli o ka lukuia ana e ia nei," a hooki iho la oia me ke kuhi ana ae o kona lima i ka Naita Helene. STo keia kuhikuhi ia aku o ua Naila Helene nei, ua pane mai Ia | oia me na minoaka oluolu ma kona mau papalina; "Nui no ka hoi kou ike ame ka maalea! Mo ka lawelawe iho no ka hoi o ko mau lima huluhulu, ke hooili xaai nei nae oe maluna wale no o'u ieia mau alina a pau loa," a akaaka like ae la lakou a pau, ka mea nana i kono aku i ke kupakako nui o ka hotele e komo mai.

"0 ianei ke kumu o ka hoea ana mai o. ua la no auei i keia jpo. Eia nae hoi, paa e iho la hoi i koia kolohe i ka uakiikii ia i ke kaula a hoopaa ia i kekahi pou ma- ( lalo o Okekikena ao nei," a akaaka j a& ia ua Augasta uei iaia i hoomau Linailii: [. "O ke ano niau iho la uo nae hoi ; ona poe eepa a pau, me ka lawelawe iho uo o na linia puu, kuhituhi kku nae ia ha'i," a akaaka Uke ae la lakou a pau. He puiwa maoii paha hoi ko'u l kQ wa i kaiaaiUo mai ai he 66 ko ouKou nui xua ke alo nei a he 54 hoi mahope ae nei. 0 ke kumu o ko'u puiwa loa, oia no ko'u ike ole ia oe.mamua aku, I kou—"E ole hoi paha ko'u hele hoike aku iniua ou. Ina paha oeje ike ae a»a īa'u iloko o keia aaUi o kou ia mai uo ia i k& ai awnawa o, Wai hie, a o ko'u make uo ia. hoi i paha ko'u hana hupo inai.; He uku a&aaeikou hoomaopopo iu:4, o kou lawe ae no ia i ka mea e k'oopokolo ia ai kau hana o ka pau no ia o ka haua a pi'o ka u alu."

Ue akaaka hou ae la lakou a pau, a oia nō hoi ka ua Naita Helene nei i ninau hou «ku ai i ua Augasta nei: "Pehea iho la ka i paa ai ke Ka-k:ana-Mekia o ouko\i la oe i ka nakiikii ia i ke kaula ma kelu wahi au i kamailio ae nei?" I kela wa oia i wehe ae a i koua kuka powa e koino ana, a waiho wale iho la kekahi palaka huluhulu i ike nui ia no na makai c iomo āna maloko 6 kona aāhu aliipowa. No ia mea, ua hooho ae la ua N"aita Helene nei mo ka aklaka pu una: ae hoi:

"Nui io no kou ike am« ]tou maalea! O ka'u nao ia e mihi lo.ft nsi i)ii) ka ininnmina loa no kela inakai i Uakaku pu tti me a'u uo ke Jtinai aiia i kela poe ilio holoualiele. A hiki loa mai no i keia manawa iho la i ikeia ae la kea mea ua paa kuu manao no ka hele ana aku e huli i kona kino iwaena o kela mau heana. No ka mea, ua manao io loa au, ua make oia i ka hauna pahi lokoino a kela poe uhane ole. Eia ka auanei, o oe o keia kiapolo no ka hoi kela makai I" a akaaka hou ae Ia lakou a pau. ■

"TTa pau ae la ia! Oiai, ke hookokoke mai nei ko'u manawa e hoi aku ai no kahi o ka'u hana."

Oiai lakou a pau e akoakop nei, 0 ia no ka manawa a ka elemakule Redclifa i hehi iho ai i ka p&pahele me ka ikaika, a ninau mai la mo ka leo'nui moakaka: "E a'u mau keiki alolia a pokii aloha no hoi ma ka kakou oihaua 1 hoohiki ai imua o ka Hea Kiekio Loa 110 ka make ame ke ola! Ke p.ahaohao loa nei au ao na olelo i kukai ia iho nei mawāena iho o oukou a imua nae o ko makou mau alo. I oi loa ae hoi i keia mau olelo i maopopo ole loa ia'u kona ano i hoopuka ia ae nei e kuu keiki Augasta de Lavate ano koke iho la no. He mau olelo a'u e po nei, aole ka ua pokii la o'u he hoa laulima pu me kakou." "Keaha la hoi?" wahi a ka Monaeiua Saguna i ninau ao ai. : "No ke komo apa mai e huipu ! aku ma kela hana. Malia nae paha i hoi, aia hou aku kekahi mea a'u | i ike ole ai ma o aku ?" TTa kunon xnai la ka 2sTaita Helene i ua Redelifa nei a ku ae la ilu-i na e hele ana no waho a mawuho o ka lanai lau'a i noho iho āi e Jtamailio me ua elemakule nei._ Ia laua i ku ae ai e hele, ua ku pu ae la ka Naita o ka liokēokeo a puka aku la iwaho e ukali ia e Augasta. I7a hele mai Ia laua a noho like iho la ma kahi a ka Naita lene e noho ana. Mahope o ko lakou kukakuka ana malunā o ke kumuhana ff kiu" ua, ku ae la o Augasta a kii aku la i kana pio e ukali ia ana e kon pokii, Ika hala ana ae oka hapaha hora, ua hoi hou mai la laua me ke alakai na i kekahi kino puipui i paa kona lima i ke kupee ia ma ke kua. Ua kukulu i& ae Ia ua kanaka t\ei imua o na naita me ka panai pu ana aku me keia mau olelo "Eia ua pio nei, a na olua e hana aku i ke koena."

Aole i pane koke mai ua mau naita nei 110 kekahi mau minute, 6iai hoi ka sTaita o ka Liokeokeo i ku ae ai a hele aku la ma kahi o ke pio e ku ana me kaua pahi iloko o kona lima. Mahope o kona uaua pono ana aku i na, m&ka. o ka lakou pio, ua kamailio aku k oia ia Augasta: "He kanaka koa keia o kona nanaina, eia nae, ua piha i na mauao puni koko o ke aloha ole. Owai kona inoa?" "Aole he iuoa uia kQ, makou noho ana. E kahea ia ana kela auie keia o makou ina ka helu. Ma ia ano no hoi e ike i& ai na kauolia i haawiia mai no ka hooko ana.' "He noho paa no nae paha o ianei iloko o ko oukou kahua hoolulu i na wa a pau a oukou e noho mai nei." Aole o ia nei jiohopaa i kahi hopkahi. Aka, o uoho ana ivae oia iloko o kela ame keia kahiia an*i e :na kemake ai." # "Ua lawa, ke kokoko loa uiai uei i kou manawa e hoi ai. E hoomanao uae no kou hoea aiia niai ma ka po o ka la apopo," Ua huli ae la oia a kauoha aku la ia Lui e hoihoi ia ke pio maloko o kahi o ko lakou mau keena hoonanea. Oia ka ua Lui uei i hooko aku ai me ka awiwi. I aua aku. o Lui me lak<m ua hele ae la ua uaita;

nei a kamaīlio aku la,i ka Kaits Heleao kona hoa: nianao nei au, ho mea pono ia'u ke hele o iiookamuaiiia i ku uoho ana, o kēla "walii. Aka, mamutj 0 ko maua Kaālele ana iho ia oukou, he mea maikai ke ike inua ia i keia pio. He manaoio no uae ko'4l 1 ua pololei uo ka ko kaua mau maka i lioik-i." . TJa eu like ae lu lakou a pau a komo akn la iloko 0 ka hotele ma kekahi wahi keena uuku -kupono i hookaawale ia 1 wahi hooluolu me na naita malaila 0 Lui i waiho aku ai i ke pio. Kahi hoi a lakou nei 1 komo aku ai no ka liooiaio ana i ko koho a ka kakou mau uait» lakou i akoakoa aku ai ma ua nei, Ua hookuu ia ao la ke pio mai kona paa ama i ke kupee ia. iiahopo iho uao o ka wehewehe ia aua 0 kona aahu ponoi auie ku houuay ia ana. I7a hoohiliilele ia ua hoahanau i ko lana manawa e hooko ana i kela hana. £Tg ka mea, he kanaka no keia i kamaaina loa ia lakou a pau maloko 0 kela keena. I ka manawa a Lui i lawe mai ai a lioonoho i ke pio. imua 0 ua naita ame ka elemakule Eedelifa ko laua hoa, ua kokoke loa ka elemakule e iiaiiahu maoli aku i ka ihu ame na pepeiao 0 ua pio nei. Aka, ua papa koke .mai U ka Naita Helene i ka i aua mai "E kuu makua, e akahele! No ka. mea, aole au i makemake e ike ua oiaka lehulehu wale iaia!" . (Aole i pau.).