Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 32, 10 August 1917 — HE NANEA HOONIUA PUUWAI Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKHA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio [ARTICLE]

HE NANEA HOONIUA PUUWAI Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKHA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio

MOKUHA xin. Nk Kuka Hop« An&—Ke Aliip»w& Don la Kan*be—Eona P*«pio Ana—K» Soj>enjk.

I ka hoomaopopo ana o ke aKipowa. aole hē man kuia e halawai

mai ana me ia ame kona mau 'kanaka ma o keia malamalama hoolele hauli ana i ike ai ma ioko o ka nlulaau; ua hoeu aku la no ko laknu hof awiwi ana #o ko lakou puiiana. «Ia lakou nae e hele awi-

wi ana no mua me ka manltoīatia e hi'Vi i ko lakou punana mamu« ae 0 ka w«he ana mai o ke alaūla 6 ke ao, ua hookuemi ino ia mai la ko lnkou mou lio i hope me ka puiwa nui" ma o ka ioaa|>eno ana i ka maahik&o; ka mea hoi nāna 1 kioia aku he eono o na hoalele o ua nei i ka honua me ka'iakihaki ana'© ko lakou mau iwiaaao. O *ea» loaa. peno ana mai o ko lakou māu lio i ka malamalamn o

tfw iiiukao uutuiua inai, a pau nui i jka helolei a e'ha'i p ia wale no*ka puahonua nana i hoopakele ae ai tiaid halawai pu ana aku K"aita o ka .Liokeokeo ma ia ahikhi. | HTo ka mea, ua hala heiiora oikoa fa oi t> k* i hbēpoi»p«rw» afia Don la Kanabe nei i konā mau iartaaka i 6ha ma nma'e o ko iakou hoomau ana mai i ka hele no mua .nei. Oiai ka 23aita o ka Liokeokeo i hoi Aku ai mal ka "Bikkifoepof; aku ma kela po ma hope iho o kona' nana una i ko laieou kulkuk rio ka "P4ka Laūliilii, ua hoea aku la ua aliipowa nei ame kona mau uakli no na Huina Pukolu me- ka' loaa ole he mau kuia. 1

Oiai rio nae ua Naita nei o-ka lidkeokeo e nanea ana ma ka Pakd Lauliilii e kuka ai me ka Kaita Heiene, a, mamuli no hoi kekahi o Ika hilinai i ka hoike aia i ke kakahiaka ka hoea mai i ka HubIomoo; o ia k« kumu o ko lakou tiloL lohi loa a hala ka manawa pont> e loaa mai ai ka mea Aana i lawe ;mai iaia a hoe i ka aina i ; i kona aiau maka. No ka mea, iaia i hoea aktr ai no ka Paka Lauliilii ma ia po, *oia pu iio kr, manawa a ua Aiwaiwa I)on la Kanahe nei i hiki aku' ai ma na Huina Pukolu a hoomaha maiaila. Malaio no hoi o ka hao. aa uH a - a ki o ka manawa iaia, ua haalele iho la oia a®e kona mau hoahele i nā Huina Pukolu* he hapalua hora okoa a oi mamua ae o ka hoea ana mai o ka Naita o ka Liokeokeo ame kona mau ukali'he 12 no ua wahi la.

He oiaio, ua koea aku ke Aiwaiwa Don la Kanahe ame kona hoahele a pau iloko o ko lakou punana mamua iki iho o ka o aiia mai o na kukuna mua o ka La tna ia kakahiaka. Oiai nae i eta wa aua Don la Kanahe nei i hiki aku ai i ena home, o ia no ka manawa a ka Naita-o ka Liokeokeo ame kona Eaau ukali Sekotia o hoomoaha ana jma ko poo o ka Wueīomoo e hoea imai ai i na Huina Pukoln,

Ua kakali ka Kaiia o ka Liokeokeo malatta a hiki i ke kahikole loa ana o'ka la iluna, aole loa he w&hi hiohiona o ka hoea mai e like me ka hoike. Nolaila, ua hoomakaukau iho lakou no ka hoi ana no kn Paka LauKilii. Aka, na ka nalowale ana o kekahi o kona mau "nkali i ho\ilolohi iki ia lakou' me ko ano pihoihoi no keia nalowale'iouua me ka maopopo ole o kana wahi o ka hele ana. Aka. ia lako'u e nalu nui ana no koia Yia!ownle oiii mai'la oia mai loko mai o ka uiulaau mahope aku o ka lakou wahi © kukn ana a pane'' mai" la me ka lo<J paupāuaho:

j fr MBkßukau' F,M-ia lak-ko-kou " a hoomaha īho ia oia. Oiai ' V Vr> r o \r. r 'M) Ikaukau," t I kti loua ana oka maha ikn Rr- '' ( 'n II« iii u , n-»io nlu ! T!<• mai ni: <, ia n un f?c-lrnrin nu--1- I i iu e 'i d. i j "E ka ]STaita Ahonui : eia aV lakou ke* hoi mai nei! 0 na kanaka o lakou e lawe &jia me na holohōlona ukana ; aia mai la lakou iloko o kahi Huolo-iki, aka o ka lehulehu, aia no iakou ma hope aku kahi i ht>k auu ai. Kc inanao nei nae au, ela iiā T)o!o!io!oti!\ uleana ko hookokoke mai noi « komo mftii ka Hu«]'i n\n !ifi Hoko u tei. t

"Pehea kou inanao; ua pau loa mai h aom lakou iloko o kahi Hu-elo-iki i keia manawa?" wahi a ka n't' T f V-<i P'kol.ia nuwanu ror; na makahoihoi.

"Oiai he lehulehu loa lakou ; he mea po&o e kali iki a hoea mai ka makamua maanei wflhi aka pane.

I ka pan ana no o na olelo a ka Bekotia auwana, ua nalo hou aku la oia iloko o ka ululaau maluna o :kona lio. Ke elua a ekolu minute 0 ia nalo ana aku, ua hoea hou mai la oia ame ka Naita Helene me elima mau naita e ukali mai ana, Mai ka sTaita Helene mai i loheia mai ai, ua nee mai ke Keikialii Hesana me kona mau kaaaka i hoolulu »ia luna o ka Punana Aeto; a o Aroui»k«i uh> kakahi mau kanaka, oia lakou ioa na īluina Pukolu mai. ISTolaila, me ka hikiwawe ka ?Taita o ka īiiokeokeo i kau ae ai i kana o-īe 1 kona waha a puhi aku e kauoha ana i kona mau kanaka e pani i ka Huelomoo. He lialulu ka mea i lohe sa, ua paa mai la na poo a i elua i ke paniia." '

KTā kaleo kahea i keia O-le kani aiīoe i hoopuiwa aku i ke alakai o n« pualipowa me ka pihoihoi nui. O ia kana i huli aku i kona paalalo a'ninau aku la;

"Pekim kakou 6 pakela ai? He oiaio, he make-a-puaa keia o kakou i ke aw&ke&ī* a hooki ibo 1« oia me ke kanoha ana ae i na mea a pau e lele iho ilalo mai ko lakou lio iho, & e akoakoa aku ma laua wahi e im ana. Ua hooko ia aku keia kauoha e ka hapanui o na kanaka, a koe aku na kanaka me na holoholona ukana, No ka mea, ua puka mua mai la lakou ma keia aoao o ka haiki, a uft paa aku i ka hopupio i*.

Na kakali iho la na naita o ka hoea mai o ke koena . aku, a i ka hala ana he hapalua hora, ua hoea jmaj la he elua mau kauaka me na haailona o kft haawipip. E like no me na kanaka i hoounaia mai ma keia poo, pela no na kanaka i hoounaia ma kela aoao. I ka loaa ana mai o keia haawi pio, ua kauoh« ia aku la lakou e haalele i na meakaua a hoomau mai i ka Jiee ana no mua, nei. Ua hooko ia mai la ke me ko lakou hele ana m'ai i mua nei me ka makau ole. . He hookahi hora holookoa o ke kali ana o na naita, ua p*u loa mai lakou he 86 kanaka.

Ūa koe nae mai kela heluna ae na kanaka he 23 e lawe ana i na holpholona lawe ukana i paa mua. Aole lakoU i hoao e kue i na naita m a kela awakea. JSTo ka mea, ua kuku'i aku lono imua o lakou no ka poo i paapio a eha i kaa ,ftku malalo o laua i na wa i hala aku, ua nui ka mahaloia o ka laua malama ana; ke kumu hoi o ko lakou haawipio ana mai, no k 0 laua malama i ko laua mau enemi.i.haulehia ma lalo o laiia me he keiki ponoi. la ua laua.

Ma hope iho o ka akoakoa «na mai ona pio, nie ka hoea p u aua mai o ke keikialii aoie kona mau kanaka, ua kukakuka iho la lakou i kahi e malamaia ai na pio a hooholo iho la ma Paka Lauliilii. Nolaila, ua waeia ae la ka poe na lakou e hoihoi, o ua naita ehiku ame 14 "kanaka o ua Keiki Lokahi a ko 'Aloha wale no ka po e ua lako u © hooko.

Nolaila, ma ka hora 2:30 pouoi o kela auwiua la, ua komo aku la lakou īloko o ko Kalanakauhale o Palamua ;& f ma ia hora ekwli; ponoi no hoi i hookuu ia ai ka lahui iloko o ua leo huro a aa nana i ike mai i ka laweia aaa aku .o na powa. Oiai na ? iloko o ia wa like ke ike aku la lakou, he poo kiokio a koikoi kekalii i nolio & holoholo pu no hoi nnua o ko lakou mau alo ponoi. Ka mea hoi aaa a i 'hookomo nui aku i Jke auu uiasjclo q ka hilahila iloko o ko lakou mau puuwai. Iloko o kola mau la mua i paa' aku a< na potra, e piha inau aku

' -ina rc tSW|Blgpoe maikaikai, ka mea "k(rtio aku 'i ka "N"aits TT mai.i hoopilipili t> kn pa n hoopuni ana i smo kona man Isla TTiri*pPPWMi ke komo ni n*iu, kt>e luna'iipnni i ka poe msrsyjM|pLal«t Ac. Uu kooko ia nila auu laiiiu Uti kuuoha la e kona luna ame idTgM%au paalalo me kā h hoi nana i hookau aku i lunwiMKli maluna o ko ke puni; me ko lakou loa, he kanaka huhu a' lofgjfgft K'aila 11>> lene. Eia ti loa in ae ko Inkou mfta^gßW^gtihi hnwn ia lakou i Oini i m«ApCp|'_WJn i n« kamnama ke anoNaiiu H' - lene, ua hoopauiwnMep lakou i ko lakou mau u knhihowa no er,o, amo ka Naita o ua laua i mau' ka mauao o ka a ka haaliaa. IWo'* like wale no lakou a pau kona mau maka. Oiai o ka hoopoino ia o ka a lopa kuakea, ua nana i ko lakou pono na poe kiokie a waiwai." 0 ka mea rfS> 8!BII' lehukhu e haohao man kela man la, o ia no k5 lsī|P|||||b ia i ke ao. Aka, maxotdi flltfMrPafeia paa ana mai o na o lakou a hoomaopopo aeilplW&na ka ia a keia poe e ka Paka Lauliilii Hoko 6tH Wlau mahina mhi. a nana afcu xnaltma Don la Kanahe ame "kol^^^^anaka. Pehea la oi a i ana aku i kona home powa) kuahiwi? no ka nahrwale au kanaka? Mahope iho ana o ka aina kakahiaka kakahiaka a ke AliipoWa a me kona mau ukali ll«jp)|u ai, a mamuli o ka kakianamekia, ua aku la oia ia Kapena dis o ka Pualipowa 27 i aku: "Aia ka hoi~jfe^^i^Kakianame-' kia e nalowale hoi ae anei oia i ka Poaha " ' i "Aolo ka J£akianamekia e nalowale hoi ae anei oia i ka Poah^J^^' "Aoie, e k a wahi a Kapeßa Aītotil||s : :ka hoomau ana aku. _ akn oia ame 304 TJiuli e hakilo ai JSTo ka mea ; ha ekolu -la oiai o Luianela Ekahi^^^Pnp fJ k a Pūalilio Vīf f kona mau kanakā he^7j^^S^i^ila; ua pau loa iho 'lf'' īuku ia, a, pakele ma£jāMMHBKAf -I'p he elima wale iho jae ,nft liUtanela 1 ame ko lakou holo maoli eo nae ; ua loaa np i kpelaPpoe o lakou i holo mai ai po "he mau alina a ka me ka laauihe, 0 kekahi nana i hookahaha loa'ku i o kou kakianamekia, a" kono mai iaia e hele kokeJ»ra||fK&euiaka ! ina kekahi la ae - [ana mai o Luianela 3a«aklno. he kakaikahi loa aku i ka 25 kanaka a V» 1 kela wa a ka e ' hoomaikeike aku ne; a ka piha maalea puni nut wale i o ua Don Ia Eanahe nei ua ike maopopo loa "i i a pii kunahihi ana^ • iia. I hakalia no. nae k e kamailio ana a ua Larirte nei ka powa hefuJyH| n ia uo ka wa a ua aliipow|T]^Brf™. koke ae ai iluiia me na wgjy>. a i hulili i kaikai ae ai mau | kapuaiwaw;ae la me k& ikaika i p O . haku o tonu Tftp>ULKyraulua me ka hooho ana aeJjKgEpko QUJ ' "He oiaio anei 'e"fcSE||lfcn kakiana-mekia j kokoke ana mai hooj ko ia ana o kau im v * j o ko'u niau hoea | mua iki iho o 'ko auu | »au ponoi Jk 6 o i a I o kela poe e m H .| wiahele anonu| a ' pn ana ae o |j§S3BwlSj^

kona mnu maka oiai oia i hoopuka ae ai i keia mau olelo kaena: "E like tnc- lea lakou ariai ana ntai i a'i! mau bAl;i pwiAhele, p#a no auauei e nihininihmnn aku ai ka liinip<oi' ma na pe'a a pau o T!nropa u liwiii loa i kr Kai Akau," a hoop; ii ao īg oia he wahi ulili nuku ina kona lehelehe, aia kona ]eo kapalili ke holo mama la iloko o ka ululaau c, uhipaapu ana i ka 'Papu o ka lfaluLia■ ka home kuaiwi a punana o ua aiwaiwa uei o Kaneiahenana, a iioko o na sekona hdu e ku ana o T,titanela Marftkino i mua o ua aiwniwa M<i ka leō ninau o ka makua i ko koiki i ui aku ai iaia: * ''E kuu keiki: Pehea i hakwai ui ie aino kou niau pokii rae kela nlin paoa ma kokahi ahiahi i hala ai< nfli?" I kela wa i hoike anonui aku ai |ka lutanela e like me na mea i ike |ia ma na helu i hala, i ka hope loa 10 kana hioike ana i olelo aku ai oia ime ka leo knoo:

"Ke manaoio nei aū e like me ko kāua kamaaina iloko o 30 makahiki ai i noho ia ai iloko o lie po* S«kotia a Airisi lakou a pau i alakaiia e keia Eemakuie Airisi Montegue; ka hiapaiolo o na metalakila!" Redelifa 'nei kau e manao nei ? Aole anei o kahi Ohapiliwale kekahi malaila e Maki ?" | "Oia no. Aka, no kela ae la, aole loa au i hoomaopopo oia pu kekahi me lakou. 0 ka'u mea wale no i hoomaopopo, he poe Sekotia, a i ole, he poe Ainai ka hapanui o lakou!" "He lehulehu loa no ka lakou?'-' wahi a ke 'liipowa i ninau hou aku ai me ke ano pihoihoi. "Aole; aia mawaena o 20 a me 25 ko lakou heluna. O ka lakou lawelawe ana nae i na meakaua, ua oi loa aku ia i ke kaukani kanaka hemahema o kakou." "lJa lawa," wahi a ua Kanahe nei me ka naholo ana ae o ka nanaina hakumakuma roā kona mau maka. Aole nae i loihi ka hekau ana iho o ia mau haawina, ua ku fcoke ae la oia iluna me na maka leleiona a kamailio aku la ia Kapena Augasta de lavate o na powā me keia mau ninau:

| "Pehea la, eia no anei ko kakou mau kanaka a pau ke noho mai nei iloko nei ?" - "0 ka'u ia e hoomaopopo nei. Aka nae, o ke kakianamekia ame kona mau hope ma ka oihana ka mea i oi loa aku o ka maopopo ma ia mau mea; koe wale no ka puali! a'u e hoomalu nei. Eia lākou a pau maloko nei me ka malele ole aku." "He inakemake au e ike i na poe a pau e noho nei.maloko o na paia o ka Papu paa o ka Maluhia ma ka hoTa elua ponoi!" a huli aku Ia ua aliipowa nei e hoi e hooluolu i kona matt maka. Aole naē i loaa he elhna kainawawae, ua huli hou mai la dia i hope a kamāilio m»i 1» ?« Axigastfl me ka leo kamukumuku •

"1&-661 Oiai aa nalohia akn ka Helu C2 o ka Pualilio ko'u (puhi-o-e) wahaolelo, a me ka helu 3387 o ka Puali Nui no ka wa mau Ioa:i pela au e hoonoho aku nei ma kona knlana no ka manawa; o ke kaūoKa a s u i hoike aku nei ano iho la, aia ia malalo o kau hooko ana e ke kapena," a hoi loa aku la oia.

Oiai ke Aliipowa Don la Kanabe i hala aku ai, ua ninau aku la oia ia Lutanela Marakino o ka manawa liea la ia?~ O ka paoe i hoikeiā mai: "O ka hora mua no keīa o ka (9:50) Waki Elua o keia la, e ke kapena." Ko ia mea, ua nana aku la oia i ka luianela e hakapono mai ana me na helelielena minoakā, Oia no hoi fea ua Liiianela i kamailio mai ai me' ka leo liilii: ke Kapena opio o na RaTbita TTliiula f Tve īke ao la nae paia oe 1 i ke mo o na kanaka a-i koloua ? : 0 kela iho la ka haawina naau haaikei, a, i piha koi kona me na manao alunu ame' kāT iooiano, He ha- "

"ī ?" walii a tia A\igasta nei tne ie ano pal\Bojiao «o keia pane i loaa mai inai keka'hi o tut k«tiaka kahiko loa \ noho a laweKlp® pn tno kē,alupow« no na m:iknVnki he kanakolu 'a o? nio k,i hoomaha o!o. "Aolo k.n lioi ou lioomaopopo aku i kona ano ame kona nauaina i kona wa i linli a kn noi e Koi ? Aka nao A o kala mai ia'u no keia mau OWO holiikn a*n I" ivabi a ka lutanela powa me na man.no hopohopo no ke kapena. ( Aoh i pau )