Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 33, 17 August 1917 — HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanahe ka weli o na mauna A O K A Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio [ARTICLE]

HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanahe ka weli o na mauna A O K A Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio

MOKUNA lin. Ka Kuka Hope Aaa —Ke Aliipowa Jjoti la Kanabe—Koua Paapio Aua—Ka Hopena. Ua ike a hooioaopopo koke aku la nae ke kapena opio i ke ano a me ka manao o kona hoa"k:amailio iaia i 'huli aku ai e hoi, ua eu koke ae la oia* a ku i!urra me ka olelo ana'ku:

- "Ina pela, e kuu Kaikuaana Ahonoi t Ho-ho-hoi ae kana no loko o ko'u keena oihana e hoonanea iki iho ai no kekahi amu minute pokole a hoi ]oa aku oe. Akahi ka hr>— e ho aku kaua no ka Huinakolu JTui ko'u kuleana!" Ua hoi aku la laua, me ke ano hookuekuemi o ka Lutanela Aoo mahope mai e hele mai me ke ano haalulu. o kona kino i ka ike aku a ke kapena opio. Oia ka ke kapena opio i hawanawana iho ax ma kona mau pepeiao i keia mau olelo kuioj me ka leo oluolu: "£ . kuu hoahauau a kaikimana ma ka hana nana kaua. i hoohul mai i ohana hookahi! E ku iho e hōolohe, a, e noonoo akahele a maHu mai. Oiai, aole loa he kumu nouj e maka'u ai ma o'u nei no na olelo i hoopukaia mai nei e oe ma ka rumihookipia. Nolaila, e auau mai kaua a hoea'ku no ka Huinakolu Xu, kahi e hiki ai ia kaua ke kukai maikai liie ka maluhia!"

O «ia wahi a Auga«ta do Layatc o kamailio aku hei ia Lutanela Marakino } he anapohaku ia ma ka aoao hikina o ka puka e komo aku ai'

i'ke Awawa Lineta; ka elua hoi o na awawa ma waho aku o ke awawa a Don la Kanahe e kapa mau ai, o ka "Papupaa oka Maluhia." Ua hoonohouoho ia na kanaka ma loko o keia mau awawa no ke kiai ana i ka maluhia o na poe a pau e noho ana iloko o ke kino maoli o ua papuj paa nei mamua o ka hoea ana aku o na enemi imua o kona alo. j Ua manaoio loa ke Aiiipowa i' kona wa i hookahua pono iho ai iloko o kela mau awawa kuhoho a laemania, he hana paakiki a puikaika loa na na luna auponi ame kona mau enemi ke kii ana aku e hopu iaia no kana mau hana alunu ame kana mau hana pakaha a hoopilikia i ka lehulehu. Aole nae he hoomainoino a aloha ole i kona mau kanaka ponoi ka mea nana e pepehi iaia. , I ka nia&awa mua loa o keia hana powa i hoalaia ae ai e ka Siganora Lamebato ke keikikane elua a kekfthi o na Moi o Sepania, aole loa oia i hana hoopilikia a hoopoino , wale i ka poe ilihune o na wahi a j pau ana i kipa aku ai. No ka mea, |ua hoala mai oia i ka hana powa no | ka malama ana ame ka hanai ana i ■ n keikimakuaole, na wahinekane- ! make, ame ka. poe īlihune (elemakule a luahine) nawaliwali o kona lahui. Ua nui a loihi ka manawa o kona I iawelawe ana i, kela hana maialo o ka hoole-ana o kona i ka malauia a hanai ana i kona oxau kahuhanai ilihune a nawaliwali aia o ka hapa uea o ko laua mau kino. He 22 makahiki ana i hana ai i kela hana, me ke komo pu ana mm' & koim kaikuaana e kokua. I kona make ana aku, ua hoomau ia keia hana me ka malamaia a ha* naiia ana o na poe a Siganora Laxnebato i hanai ai e kona hanapmua malalo o ka inoa Don la Kanabe me ka lawelawe ole ia o na haim hoomainoino. I ka elima ona makalnki o kona noho poo ana uie ka nln ole mai o na manao kue o ka khulehu. ua komo mai la keia iauaka e uoho aliipowa nei, He elua makahiki o kona noho lala ana, a mamul! o ka olou

■ kii >u. <! k&nu luau l.oohasia jana; ua lawe ae la ke keikialn iaia 1 ' ; ■. n I """ ' * | pehikanaka aiue ka i}Oomainomo u | kowo lioko (f ka oihanapowa i ku- «•!!■! 'lI'IH !H t> ). I 1) la h ii.'.u \>f-. T koi)ft niak(- nna aku, ua līlo £ ! I ka nooponopono ana i ka puali holo'okoa; me ka oi pu ae o na hana hoomainoino. He eono wale no xnahiī.a o ka ana aku o ke keikiitiii uoua ka moa liou i& Kanahe, tia kaiH lon ne !a oia 1 nn loaa a' pau noua ame koua nuiu aiakni vva!n tho no. Ua hoopau a hooeelo loa ia aku ia ka maiania a hauaiia ana u ua yuuub<ili} a ua keikialii, ke ku-j 'i'-ii ■■ i.ūiniii 'ī k'> liiLih law>- iina :t> i ka haiia haowale • me ka hoomaka! ana maloko ponoi o na halepapaa o bo laua makuakane, ka Moi o Se-j i"'fii"ko >■> ia ijia u koii'uU'u. O kahi i laki loa'i o keia kaili a hoohoka ana mai a keia laepaa i Jca hana maikai a aloha makaainana oiaio a na keikialii, oia no ka lele pu ana mai o ke aūpuni ma o ka mōi la ame na kanaka waiwai o ka aina e kokua like i ko laua wa e ola ana. Iko laua wa i hauie aku ai, aa hoomau loa aku lft no ka moi ame na kanaka waiwai i kela hana ma. ke ano, he kiahoomanao no na keikialii alohakanaka oiaio. Oiai, o kei'a luianela kekahi o na kanaka kahiko i noho pu itn© kekahi o laua a ike i n a hana o ia au.

Nolaila, ua hoomaka liilii tnai la e ulu na manao ohumu I loko o ka

poe o na noho. Mamuli no hoi o ia mau hana i haalelo liilii mai ai na kanaka i makaukau maoli no ke kupale ana no lakou iho. Ua hoopihaia mai la ko lakou maii mākalua e na Unu-pehi iole. Pela hoi i hookawowoia'i kela manao iloko o ka Lutanela Aoo, ka mea hoi ana e hopohopo loa la.

I ko laua hoea ana'ku nae i ka Huinakolu Nui, ua kena aku la ke Kapena de Lavate i ka Lutanela Marakino <j komo e aku i loko mamua ona; oiai, maluna Qjaa lio laua i hoi mai ai, ua kahea aku la ua : kahea "aku la ua kapena nei i kona kahnlio ma ka leoulili. laia i hoea maī ai, ua kauoha aku īa oia: "E hoihoi i keia mau Ho e hanai a hookuu aku xna ka pa ma hope, me ka makaala. O na ninau e hoea mai ana no'u maloko o hookahi hora me ka hapalua, e hoike aku ia j Ikkou ua hala au i waho, s. f e loaa no au maanei mamua aku o kela I l nanawa! , '' a hoi aku la oia no loko o kona keena oihana, me ka pani ana akn i ka puka a paa. Ua alakai loa aku la oia i ka lutanela no loko loa o kona keena hoonanea, a hoonoho iho la maluna o kekahi noho me ka panai anp iho i jkeia mau olelo; "Ma ke ano o kau mau olelo e kiiu hanaumua, ua fnakemake ole au e lohe wale ia mai, Kolaiīa, ua koi aku nei au ia e hoi mai kaua mamua ae o ka lohe ia ana. mai e na kiai. Oiai, ua ike koke iho la au, ma ou Ia e hiki ai kekahi hana nui a'u e noonoo nui nez!" a noho iho la oia iluna o kekahi noho, me ka hoohuli ana aku i kona alo imua o ka lutanela e nana pololei mai ana iloko o kona mau maka me ka pane leo ole mai. I ka hala ana he mau minute ,loihi o ko laua noho mumule ana me ka puai leo ole ae o kekahi i kekahi, akahi noa kamailio hou aku ke kapena i ua lutatsela nei me keia nau:

"E oluolu ana anei oe e hoikeike mai i ka inoolelo o kou noho hoomanawanui ana i ka hana -a e alo like nei ? Heaha la na aui ame na lele i loaa ia oe iloko o ke 40 inakahiki o kou hoomanawiinui ana i na inea lehulehu?" * Aole no he leo i puai mai mai ka lutanela mai, aka, he wahi minoaka kana i haawi mai; ka mea hoi nana i hookomo mai i ka manaolar.a i ke kapena opio a i aku Ia:

"Maloko o n% paia o keia keena, aole loa h© naea au e weliweli ai; aole no hoi he huaolelo a -inamalaolelo e oīli aku mawaho o kela mau _panipuka;" wahi ana me ka leo kaoo, ka mea nana i haauhee loa aku i na manao kuihe mai ka Lutanela Aoo aku.

"Ke nana aku nei au ia 00, ua hoīke ma kau olelo a me kou helehelena i ka mea oiaio iloko iilo o kou puuwai!" wahi aka lulanela, me ka hoomau ana mai: ' No ia mau hiona maluna ou, ua kono okoa mai oe ia'u ajne ko'u uhane o paulele aku. Xolaiia, e like me k«u i noi mai uei, pela su 6 hooko aku ai nie ole iho i kekahi mea mai kou. alo nini."

' H( uiaio: iwiu io no ke kaniiku kahiko i koo ae 0 }"-67 t iioi),» j);Hi la i Ololik» «.u .aua pilikia. lta iuuuuiuu ko kuu mau lixuaakBji, aole .hoi 1 m&ke e iike la me k&'u i lohe aku nei i k.H Laepuii e hoike ae aou la v* 1 Aula i kukt»ke nku i ke 40 « ltke m? kan koho, aka, aia no ; iii&ialo mai, Ua noho oa« e )awtk Inwe pu me kuu man halraālil opfo no kekahi mau makahiki!" a hoomaha iho la. 1 ka Uala ana he mau minute 0 koua hoomaha ana, uft hoomau aku la oia i kana kamailio «na tnn ku hoik'-ik"* ana i ke knmu i kukulu ia ai koia hanā e utt keikialii; 0 like nii' iu i lioike lI'UU ia I"'i f. !iii. lioaholuhelu! Ka mea hof' nftnfi i hoohiolo makawalu mai i na waimaka 0 ke kapena a hooho ae k: . .. ■ . "Hfe oiaio, ua hoalaia ka' hana, ma luna 0 ke kai.ua oiaio 0 ke aloha, ke kahua a'u ame ko'u mau hoa. 1 hoohiki aku ai, he mau pule i hala ae nei," a liooki iho la oi& me tai lele ana ae 0 kona oili i ka wa a ka! Lutanela Aoo i ninau mai ai j "He oiaio anei kou paa ana malalo o kekahi ahahui hou? 0 ka ahahui hea n Ia iaf a hooH iho lu oia me ka mai i kona, hoaolelo. r j "0 ka Ahahui Kokua a Hoopakele 0 na Keiki Puuwai Lokahi a ko Al—" "Ae, 0 ka ahahui i kukuluia e ke kavalia opio a iauei ae e kau loa nei ka weli. Ke keikikane hookaJu wale iho no a Kauna Montegue de Bulefoa ka limahei o na o Aialana. Oia apei, eke li^peaa?" "Aole e hiki ia'u oia ka ahahui: 2Jo ia mea ija Koopahaohao ia mai au. e na uiakua 0 ke kavalia. 0 ka'u xuea waile no u hooi aku, he kavalia ka niea nana i hoala, a hookaliua 1 ka ahahui. t[a kuhihewa paha oe, maHa, he ahahui okoa aku la no ia?"

"Ke manao nei au, aolo au i kuhihewa. Ke hoomanao' la no paha oe i ka la i haawi makana o na hookuku ma Parani, a akaaka ae la oia a hoomau mai la: .. ~"Ke hoomanao la oe i ka la J muumuu ai ka lima o ka Laepaa i ko kaina?" "Ke hooinanuo la au no ia a'oia ana ona)" "0 ka Naita Helone ana i leii ai e powa iiie ka liilahila ole, oia Jce kavalia a'u i olelo ae nei,: Hg manaoio loa ko'u ma o» kuu haj£iyai ana me Montegue kona luaui, ; eia oia am- " "Ua lawa! Aole io oe i hewa, aka, ke hooiaia'e la na§. pahaohao no keia mau a.n © kamailio mai nei he he keiki! Oiai no nae, oko wale he makua a he keiki kavalīa, aia no ia ma ka hanai a Reiielifa iaia i ka ike amp mai i ka lawelawe ana i kaua; aole hou' aku ma waho wahi no ana. Aka, .he mea luma i waena o na lahui a pau, aple i maopopo ka mea nona muolelo e kamailioia'iia nona mamua o na ohana a me na maka i noho a holoholo pu me tnau makua. Xolaila, e waiho. io kaua kaailio ana no ia mea a hjki ji kona wa e hu'eia ae ai noiuuiho. Oiai, he hana ka'u e iini nei e hoo- ! ko kokeia'ku rae ke kali ole." "Heaha ia hana, e. ke kap&oai?. Aole,.anei hoi, he mea pono e hooko aku ia hana; ina no he ia no ke ola o Wakefila nei e lilo ai?" _ ; "E kuu Kaikuaana Wakefiia: aole loa he kauaka e ae a'u e | nai ai nan a e hooko aku, aka, o o$ hookahi wale no! "E hoike koke mai i ka h&na ano { E hele koke no au e hooko no ,au i ka hana 119 ka .niake ame ,gl%" wahi a ua Marakino me na maka ame ka leo hoihoi. "E neenee mai mauuei ! Ano, heaha ka kou manaoio hana i hookahua ai no ka holoholona a kakou e hanai punahelo aku ueil £ hoike niai me ka upoipoi ole aku i kahi mea!" , "0 ka mea io i hookahuaia iloko 0 ko'u houpo uo ua īuakahiki e Make oia e pono ai." \ I , N"o keia pane aua Lutanola rakino nei, ua hoohali aku la'ke : Kapena <Je Lavate,ma ka hoaoJLna | aku me keia ninan ; | "Alolia ole no ka hoi oe i kot|hQa 0 ka alq liko ana i na inea il&o o keia mau makahiki loihi i Kipaianaha ao ka hoi oe!" _ ,f 0 ko'u aloha n.ui ia iaia, ka hoonalo loa aku i kona uiau m%ka j 1 ole ai e kamailio nui ia ke ikeia'e kona ano oiaio I e hoiko

anu; ke&ha hx huaa i makeiuakeia aa kau kauwa uyi e, hooko uku?" walii « ku lutautjla i alawiki aku ai, me kii luuuau e huuakeU; i uu mea e pili aua i ke Aliipowa Don la Kaaabe, Aka uae, ua lilo kuna mau olelo i īuea ku auoa.L ka. noouoo o ke Kapena Augasta de Lavate, me ka I pahola aua ae o ka naaaina uanaj iiakea ma kona iaia i I hoomau aku ai i kana ninau ana laku me ka hooliilii ana iho i kona leo: ' "Aia anei he meahunl Hoko oke ola ana o kfela Laepaa?" "Ae, g, k« mea auonui no Uoi ! Aku, be nioa waiwai ole ia uo keiu nka, o i ka hana o lialu e ka wa pono! E hooko no aa i ka hana me ka hoi hope 010 ina no hp hona o hele ai)a no ku Make a m« ko Ola;" i pauai mai oia.. . ■ Ua kuhihewa 0 ka Lutanela Aoo, 0 kona hoeueu ana aku 0 hele no ka hana i makeuiake ia; hē mea la hoi ia e hoopau ia ae ai ko ke kapena opio ninau ana mai, eia ka auanei, he mea ia e hoohu'a loa ia niui ai ka ninau toa. No kā inea ua huli hou mai la ke kapena a kamāilio mai la: "Ē oluolu anei oe e hoike mai i kau mau mea a pau i ike a i hoomaopopo ai uo ua laepaa la ? Owai oia ? Kokoke ae no ia o piha ka ka 20 makahiki 0 ko'u noho a lawelawe pu ana me keia laepaa, aale nae i komo mai he inau manao hoohuoi nona. Ea, owal keia kanaka?"

"E ke kapeua opio; Le lennnkM oia i kamaaina loa ia. 00, a x manaoio ia hoi ua niake! Nolaila, e liooki i kou uiele hou aua mai a hiki i kou ikemaka aaa. Ke ole e kuhiliewa ko'u ike, he mau la kakaikahi wale no ko© a lioea mai ia maaawa. Ea! 0 ka h.ora uiuikumamakahi keia, lieaha ka'u e liooko——■" "Ac, ua makemake au e hele oe nu ka Paka Lauliilii me ka lawe pu ana i keia," & unuhi ae la oia mai loko ae o kona poli he wahi lepa huinakolu uuku a haawi mni la, me ka hooinau ana mai i ke ka.mailioana: "Ia oe e hoea i Paka Lauliilii, e unuhi ae .oe i keia a kilepalepa ae ma ko lima a ma kau wahi e makemake ai, 0 keia kou k%maainana e aku," a hooki iho ia oia. "Qwai ko laila V' wphi a ka Luta.ncla Aoo i ninau aku ai, me ka lalau ana aku i kahi i haawi ia mai Ia a lolelole iho la me ka nana pono anp iho. . I kona ike ai)a iho i na huapalapala i humuia maluna o ka lepa huinakol% ua akaaka ae 1 oia me ka hooho leo nui na ae: "Ahaha j oia io no ka! Akahi no a hookoia ka iini." Me ka piha hauoli i /ku koke ae ai oia i luua a hoomaopopo hou aku la i kona hoaolelo: ko kila f . "Nau e ike aku uou iho. He manaoio nae hoi ko'u, ua kfl.mftft.ina n o oe i ua poe a pau e noho la ma.laa i ole pela, o ka hapanui.no o lakou kau i ike. a kamaaina." , . "Pola anei hoii aia aku i. |ka hoea ana aku ilaua e ike ia ai ia mea. Nolaila, e hele kaua no ka halelio." . I ko laua hoea-ana aku i.ka , lio, ua kauoha koke aku la ke kapena opio i kona kahulio e hoomakaukau mai a lio o kona kokoolua a haawi ae ijaia. He oiaio; iloko o nunute pokoie wal«. no,. &ia ua Luta»ela Aoo nei ke kamoe la kona alahele o ia awakea no Paka Laululii. Ma na hora mua iki iho 0 ka napoo aua aku o ka La ma kela huli o na aouli o ka poepoehonua. -Oiai ka eleie Maeakino i hoea ai i ka .Paka Lauliilii ma kela .ahiahi, me ka hooko ana e like me na kuliikuhi;; u a hookipa ia aku la oia me ka_,pumehana, laia nao « ko?u<i aku aua iluko o ka paka, ua halawai niai la me ka ike a kona niaka kekahi kauaka aoo e hele ae aiia mai kekahi hale ae a komo i | kekahi; he kauaka hoi ana i mauao , ai, ua ike a kauiaaina mua no iaia. | No ia manao ikaika e hoona-ku la , i ka houpo o ua M§rakino uoi, ua . ho-awiwi aku la oia i ka helo suva a [ kou* lio. * ; | lua Mt\rakiuo nei uae i hotsa aku jai mawaho pono o ka puka -o kekahi wahi halo uuku oku ma-j 1 mua mai o ka hoea ana aku i kahi i a na hale nuuui e ku mai aua, kahil j hoi ua Marakino nei i ike aku ai i |ka oili ana ae o ke kanaka aoo a| I komo hou i kekahi hale; ua lohe aku j !a oia i kona kaheaia aua mai: "Halo Wakefila, ka Hieua o na ! IHulaau!" (Aole i.p*uj