Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 34, 24 August 1917 — HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio [ARTICLE]

HE NANEA HOONIUA PUUWA Kavalia Mafia A ME Ka Hololio Kamahao O Ke Kuluaumoe A I OLE KE ALOHA I KA WELELAU O KA MAKAKILA A ME KA Powa Kanabe ka weli o na Mauna A O KA Ahahui Puuwai Lokahi o na Kanaka Opio

MOKUNA xrn. Kuka Hope Ana—Ke Aliipo-Wl J>on la Kanahe—Kona Paapio Alia—Ka Hopena. TJa kaohi koke inai la oia x kona Y(o s ku )bo la. Aole nae i liulia iho, ua puka mai la'he kanaka opiopio palalahi loihi knlana kilakila a halawai me ia; me ka panaiia ana o na kukaialoha lulu lima Aawaena o iaua..

"Kui maoli ko'u hauoli ī ko kaua Lalawai hou ana, e ka makiia," wahi a ke kanaka opio. "Owau pū kekahi ma ia haawina, e kuu keiki! Aka, pehea kuu haku ; ke kav—kuu N'ai—Jiāfta Helene iloko o keia raatt makahiki loihi o ko kaua kaawale. ana?" wahi a ka malihini. .. . Me ka hikiwawe loa nae i oili koke rn p; ai kekahi kanaka opiopio me na helehelena u'i a mohaha o kona mau papalina a kaalo iho la māmua 'o ko ]aua mau «lo me ka haawi ana ■ ma ke kianilima ana. Aka, r kona ike ana ae I ke kahi hae huinakolu a Augasta dc Lavate ma ke alo o ka malihini kipa, ua hulihou mai la oxa i hope a nana pono mai ka malihini me. ka puaileO ole. I ka Kalk ana o \ k 3. 0 kona ku malie ana me "ka nana pouo uua iiiai ia ianei, oiai no hoi ī;u 'nalihini e uaim"po}io aku 'ana iaiii; ua liMiioaka iho la oia a pana j/iāi la:

"Mamua a'e o ka wehe ana mai 0 ke aiauia o ka malamalama ma ke e hui ku no kaua me ia maloko o ka Huinakolu Nui me ka maluhia," a huli aku la oia i mua 'o ke kavalia, ka Naita Helene a kamailio aku la me na minōaka oluoiu ma kona mau papalina : "E hookipa aku i ko kaua makua me ka maluhia, <• hanai pu akn hoi e'like me kona hanai ana ia kaua! w a kaha aku la oia e hele no kahi & ka malihini i maopopo ole ai. He mau olelo keia a ke kanaka opio nana i "hoopahaohao loa aku i 'ka noonoo cfka ma!ihini,ji, ua lilo hoi i hana nui nana e noonoo ai ma ia po oiai oia i hoi ai e hiataoe ma k» nimi i hookaawalēia'i nona. Eia nae, aole he wahi mea a maopopo' iki o keia kanaka opio helehelena u'i, owai la oia? Nolaila, ua hia-a: wale'aku no oia a liiki i kona wa 1 kiia*ku ai e hoomakatikau no ka; haalele ana iho ia Paka Lanliilii. |

I ua Lutanela Marakino nei i hoea uku ai mawaho o ka hale, ua ike koke aku la oia i kona lio ua makaukau no k« hoi ana; o ia nae ka ke ahliulio i hoike mai ai iaia me keia mau hopunaolelo maopopo:| '"Ma ke kauoha aka naita; e loaa no oia 'ma ke kahua ha'koko o na bipi ia oe e hoi aku ai, N"olaila, e awiwi aku oe ano. I**1** Aka, ua hoomau mai la ke kahulio i ke kamailio ana mai i ka lutanelu aoo me keia mau oleloa'o:

"Auhea of e ka makua maikai. la oe auanei e hoealeu ai i ke Kahua Hakoko 0 na Bipi; e makaala, a mai i ke kinokanaka e hoea mai ana imua 0 kou alo " 0 keia wahi e oleloia nei 0 ke 'Kahua Hakoko.o na Bipi', 0 ia no ke Kihi Hikina Akau 0 Paka Lauliilii; kahi hoi a ka poe 'hakakalua' e hele ae ai no ka hōoko ana i ka lakou maii aelike 0 ka pepehikanaka.. Nolaila, i kona lohe aua i keia kauoha i haawiia iho, ua kau koke ao 1:1 oin maluna 0 kona'lio-kaua a hoi aku la. Ua oili aku oia tna ka puka-pa hikina ma ka bora 11:15 ponoi, a ua holopololei aku la oia ma ke alamii f"HorheV TJokr e iho

aiih i ka Hema Hikina- .. loaa ke alanui (Homorino) v\ ■: \>i- !■-. -h». a loaa ke aianui e hoi pololei aiia no ka home kualiiwi me b hoea j>o]otei aku ana ma ksm ī kauohaia. lp- » >1 =. , 2lk IU na i ka mnin!o nna ilm f , koknin bo]o- !;<■ i : \ ...ui'i,ika ..na, 2To ka maopopo ole o ka hololio iaia, ua hoauap aku la oia i ka holo ana a kona lio no mua; ka mea hoi nana i Loopiawa aku laia me ke piLoihoi nui. No ka i ua lutanela aoo rifi I ]H>i ]■?.ii nh iki aku ai rnahojK. o na kapuai o ka hololio hookalukupua o ka wanaao, ui'ike maopopo aku īa oia aole keio ho mea e aku; aka, o ka Mea Kiekie ke KakianaMukia nu ia o ku Oihana Powa ma o ka Mea Kiekie ke Kakiana-Mekia no ia o ka Oihana Powa malalo o ke AHipowa Don la Kanahe, ka Luayu,>x,

| Nolaila, me ka hikiwawe loa ud "lutanela aoo nei i ».aohi mai, i liona lio a hoohuli aku la he ala okoa. Aka uae, e like rae ka hiki- . v,'awf; a palainimo o ke kaohiia au& 0 ka lio o ka lulanela, pela no ka a palamimo o ka huli ana mai o ka lio o ua hololio nei a alu--1 alu mai la mahope o ka lutanela hoi hewaīe wahi a ka hololio i pane mai ! ai roe ka leo kalakala ia laua i hui ae ai: "Ē make na kanaka hohewale e |jpono ai/' a pahu m'ai la oia i kana īaauihe ma ke kua mai o ka lutanela. Aka nae, aole i mohala pono a« kona lima iaia i ani ae ai i kona lima no ka pahu ana ku, ua kuemi e mai la ka lio o ka lutanela a hookui mai la i ka uānauma o ka lio o ke kaleianamekia; ka mea hoi nana

i kiola iikē ae ia ī&ūa. a elua īluna o ka bonaa. īko laua ala ana ae, ua huli like aku la laua he alo a he alo me ka paa like ana'e i ka laua mau pahikaua ma ko laua: mau lima me. ka makaukau loa e lele aku .kekahi maluna o kekahi, Aka, ia laua i hapai a<* ai i ka laua mau pahikaua no "ka hoohana ana aku, ua ike mai la ka"lutanela"i kekahi wahi hoailona a noi mai la no na hōikala ana aku mai kona hoa aku; eia nae, ua lilo ia i mea e hoohauoli ia ai laua pakahi.

"TJa kau hou ae la laua o ko laua mau lio a hoi akuia. Ola'i no laua iloko o ke ua kamailio aku !a ke leakianamekia i ka lutanela me keia mau olelo: "Ke ike la oe e ka makua maikai i keia tneahuna, e hoomanao mau j a mai hoohewahewa hou au o halawai me na'poīno! JTolaila, e ho-{ awiwi aku kaua i ko kaua hele ana, i komo ai kaua iloko o ka Huinakolu N"ui i ka manawa kuppno me ka ieole o a lehulehu." !

He oiaio, ua hoea au laua i ka Huinakolu ,ĪTui i "ka wa'molehuleliu e ike ole ia mai e ka lehulehu, leoe wale 110 na kiai i hoonohoia ma ke alanui a laua i hoi aku ai. Ia laua nae i hiii aku ai i ka Huinakolu Nui, aole ke Kapena de Lavate malaila. !N"o ka mea, o ka manawa ia o ka_hana o kon a raau "kanaka. Fa hoi loa la laua no feo laua mau wahi i hookaawale ia. Ma keia wahi e waiho iki aku ai kakou i ke kaki'anamekia ame ka lutanela, a e hoi hou ae kakou 110 ke aliipowa nia kela la a ka lutaiiela i hele ai ma ke ano elele* Ma ia la, oiai ka la e alo ae ana., ®s kekahi aoao o ka pik<> o na mau-' na, aia ka leo hoolalelale o ka ole a Kapena de Lavate ke wawalo hele a iloko o'ka ulnlaau; e hoala aku ana i ko na pe'a a pau o na ululaau e hoi mai no ke alo o ko lakou haku. 0 keia leb pohapoha no hoi ka mea jnana i hoopuiwa ae i ke aliipowa Don la Kanahe a ku ana ilunā o kona mau kapuai me ke kunahihi nuia holo aku la iwaho me ka ninau ana a'e me na helehelena pihoihoi: "Heaha keia ?" Aka nae, i kona iko aua aku i ke kapena opio ame ke ano o ke kani ana a ka leo o ka ole, aahi o oia a hoomanao ae no kana mea i Ifmoha ai me ka hoi ana'ihd o ka noonoo a lana malie. TTa akaaka pu ae la oia me ka hoopiika ana a'e i keia mau olelo: w 0 ka hana'na iho la no paha hoi koia o ka make? Mai ka lani no ka hoi a ka honua: heaha keia!" Nnhu a<> la ke kapena opio a i ae la : "Kupaianaha io no!" ''No ia paoa o kona waha a maloohaha ko ianei puuwai i ke kamau wahi olopnkōko ole, pela ianer i makemako loa "Ua'oki keia mau olelo'eme, keia mau hana a olua!" wahi a ke kaiuana (hiwihiuhi) i ae.-flrrTalva-

I J : peiiH Laiva-iate (30-65) o ka Pualiikaualio YIII ame ke Aliipowa T)on 'a Knnaho, oiaī oia i We aku ai a ku i'ho la mawaena o lana nu? ka pale aua ae i ka laua raa4 hannapahi e hauwalāoa atia me pnhikaua e |jaa aua i kona lima. N"o kn [ni'u, i kti «'ii ii ua Aliiuei i huli a.ku ai a ik<- i ka luj tiiuela 3il-85VTIT i ke, ku akn ( a'i liui pu ia iho hoi me na olelo welawela o 'kona punikoko' e hue*a mai la; jia aakj iho la koua ku'i a lele aku la maluna o kekahi o kona mau limaakau )ka)ka loa ī na la e noho lokahi aaa me ke kue-e ole. Aka nae, nn u aliipowa ponoī no i hookoino uku i nu manao ku<H? a hoowahawaha iloko o keia nona. Uu luiuwi malu «ku U nae ke kukiauu mekia iu- hoiailonn i ua kapeuu uei uo ke kaoiui aua aku i koim umu munao uluaoa, Me ka,<?leu nui a hjkiwawo, hoi «a kapena limamuuiiiuu nei i lele hon' aku ai ihope, a kamailio mai la ka leo moakaka i keia mau uhi- ka pu ana'e^ "Pehea hoi e nele ai ka j>ii o ka inaiua i ka ianei mau hauft, kuiuakaia ame kana mau olelo alpha ole! Aka, e hoomauao uae maikai, ua hala aku la ia kikiao heleuluulu o na manao iffijiena," a Hele iiou mai la oia iaaiaa o ke aliipowa īue kona mau i makaukau no ka apo ana lima o ke'liipowa uo ko aloha ana. _ Aka nao, i koua i ka hele hou aku o Kauēna :KBvaeto i

hoi e paa'na no ola iloko o kona lima. oia iui.ua a liou puuae i ko "E kooinanao pu iim f) olelo aai a ko kakou iaau j Lala kahiko loa, a, i i" kela ame keia pua i ouka'e mai o lakou, a t iiOea loa ka? kou o keia la!"' ' '.1..,..,: Cf , w*> , Ae, e kuu mau papalau^^—e loke a wae iho: /0 ke aupmii,|i tal e e inokuahana iaia iho, e mau V E hiolo uo ia puehu liilii no hoi ia (hale) "Pela au e hopohopo loa, ao keia wahi kue-e i uīu ae uei igj«yjaena eLolua e o'u mau hakul paha auanei, o lilo ae keia i hoomokualiana ia ai ko kakoja aohoohana ana. 0 ka eaea hoi uau& i hooiaio loa mai i keia __uianao koho o'u, o i a no na mea a kakou i kamailio mua ae nei. Kolaila, ulu ae a ua paa k Eia ua lima q ke aupimi ke hahaua īuai uei mahope ponoi o ko kakou uiau kua, a he manawa uale iio e hiliia'i na kikala o kakou 1 ka huipa, uolaila, e ninau aku aua au ia olua;

i "Aole anei ej Jiiki ia olua ke hoo-' kuikaiii koke ia ano i" "Fa lioike mua ae mi au imu* o °'ua i ko'u lioppau aua i ko'u m&u uianao kuhu 1, ala mai ma. m©aj a'u i hoike a<j uei. AWhoi, iua aole o ianei e Uoopau i ko|a ma»aoJ ua makaukau loa au aioe kekaii; mau puali e hoalele iko uei a| llcle aku i ke akuui uie >e kuewa ! wahi a ua 36-65 oi ius ko .kuoo, ka ia: -urtYiama keokeo pu uei. 0 ia._ka ke, kakiana-mekia

i kamaih'o hou aku ai mi.ua o na aouo mokuahaua;. "Ke ike maopopo loa aku nei au i keia uiauawa, eia ke ahi o ka mokualiana ke uiuiki ae la e a loa ae; inu aole ia »(ea ino e kinai ko&e iaf o kuu Mea Kiekie: Aole iiuei Uoi Ue le-lele o kou bauli iio uiau olelo?" i ui ae ai ke ka-kiana-mekia imua o ua Don la Kauabe nei. Aka, ua pane koke mai la oia me ka leo nui \alakala : "TTe like wale rio na mea u pau imua. o'u, oiai, aia k* l!k£ake ūia ua waUi apau a ke kanaka e iiele ai. Nolaila, 6 hoopaa aku ia lakou no ka la e panaiia aku ai ka uku kupono loa no na kipi e like rae keia!" u ku ni' la uia iluuu a holoholo ao la.

I keia wa koke uo hoi i puhi ae ai ke kakiana-mekia be ulili, emoole i komo mai ai ka Lutanela Marakino e ukali ia ana e na panaka he umikumamaltia, "E lawe koke aku ia lakou e lioopaa uia ke Keena XLo ke Guillotiue me ke kali ole," i poha koke mai ai ka leo nui kalakala o ua Don la

Kanab<? noi. Ia va hookahi no Loi i jloha ae ai 'ho waii leo liokio ta|pa]ili i ukaliia inai e ka leo kuoku&lo o ka O-le mawalio mai o ke ■Aaa. O ka mea kupaianaha nae no keia 100 "kauoha a ua Don la Kanahe nei, 0 ia no ka hooko ole ana o Lutanela Marakino ame kona mau kanaka i kc kauoha. Aka, ua "Hele kikaha ae la ka Ua i Hopuko'a, Ke hooleiM'a āe la i——" Ae, ua nanāLwale aku la no iia Marakino nei, a hele loa aku la a puka loa iwaho o ke ana ma kekahi aoao o ka Papupaa o ka Maluhia a ua aliipov/a e kaena mau ai. STo keia hooko ole o ua Marakino nei ; ua poha koke aku Ia ka leo hookoikoi o ke kakiana-mekia: "O oe anei kekahi kipi? E make na kipi a pau e pono ai!" wahi ana.

TTa lilo nae keia mau olelo oolea i ia aku ai i mea na ka Luta»ela Marakmo Wakefila ame Ka>ena e kelie ai ka laua «kaaka. Oiai naa keia mau <; h<s<>Boka ia nei ke aliipowa ame kona kakiana-mekia, o ia no ka.manawa Kke e lohe ia'ku la ka halulu o na kapuailio e holo pololei roai ana no ka (ana) halealii o ua Aiwaiwa la 0 na Pali-laumania o Apenaina } ka l*apupaa hoi oka Maluhia; a, o ka mea' hoi nana i kena aku i ua eepa la e holo aku iwaho. I kona hoea ana'ku nae iwaho, ua ike aku la oia i ka puali holookoa e ku-laina mai ana; ka n:ea hoi nana 1 hooi loa ae i ka piena ame ke olalakala o ua aliipowa nei, oiai oia 1 huli'koke aku ai a kamailio i ke aliikoa powa e ku kokoke mai ana ma ka waha o ke ana me ka leo puu- : "E keia Poekipi! Ka wai i kau"oha aku nei ia oukou i hoea mai ai oukou ellike me keia?" O keia inoa kipi ka mea nana i hoowela koke aku i ka umauma o ke aliikoa powa, e kumu hoi nana i hookikina aiu e pane mai i kona haku aliipowa ma ke ano pakike: "Aole no ka hoi i lohe ae ner ou maiKpepeiao luheluhe i ke kaui ana ae n» o ka leo o o-le e kauoha ana e hoea mai ma keia wahi ? He "kipi anei ka hele pololei ana mai imua ponoi o kou alo ?" wahi a ua aliikoa powa nei me ka leo kakanā. "E lele koke mai ano, e kii aku i ko Kapena o ka Pualikoalio YIII a me kela wahi lutanela hookano e hoi ae la aU&e na kanaka a pau me laua." t keia wa nao a ke Ahipowa Don la Kanahe e ke-na aku »hm, -oia no ka wa a ke Kapena 36-65T111 i pii ae ai aku iho-la i luua o kekahi puupohaku a kamailio ae la: ''Auhea oukou e o'u kaikmjana a me o'u pokii 1 alo ai i ua iuea lehulehu mo ka lyjj)manawjiuui: Ano, e ala a kiola ae i na auamo o ka hookauiuaha. Hooloho! 0 ka, poe o oiikou e hoomau aku ana i ka hoomanawa»ui ana i ka lakou nei mau kuahao o ka hookaumahu, e haalele iho lakou i ka hokua o\o lakou luau lio no ke kn ana iho mo ka makaukau ma ka aoao o ko oukou mau lio." ka Lokahi ame ke Aloha hoakaiuika,* e haalele iho i keia kahy.a! iio ka Huinakolu 2fui!" i kahea | koke mai ai o Marakino me ka hoo-| kuu ole e hooko ia ke kauolia uma. | (Aole i pnu.)