Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 35, 31 August 1917 — Na Rula Hookeonimana Olelo Hoakaka [ARTICLE]

Na Rula Hookeonimana

Olelo Hoakaka

k& pomaikai o ko wakou p« in;]uhelu, i lawe uiai ai maM)u ī kaia mau rula hookeonimana niai "K«. Oia o Hawaii" mai, a hoopiik* £ku iHa ko m«kou mau kolama hei. Hē maikai io *>o ka maojiopō ana o w. ruls i maa ai i kā unu !>ife ita niua hanolīano i ote ai « iilo i mea naot i« mei, a - i ole, hooheuehene ia mai He mm poao e m&hw?- 5 keia m«u ru3a; i kou makemake ana e iiele ao kekahi he mea pone © mm mua iaa rufa oU ano wahi au e heifc aku, anaina paha a i ole he wahi okoa paha. N'olaila, e malama. Na Rvm Hooheonimana, O ka waiho ana *ku i keia man rola e pDi ana i be knlana o ke ka- ' QtkA, oU ka īnm maa mau i malamn 5a a hoopaanaau ia hoī e tta obaaa i 1o«a nA haawina o ka no-| hona ma«mae ame'ka malwhia. He'! mau rala keia i hapai la aole "walei ma ka hanohano o ke kanaka a me 1 ke kiekie o kona hauan ana. alaila. ua hiki ole i ke kanaka ilihune a o kona kulana ke lAwe-. mai i« rula a hoomaa aku i ka iiooholomua ana iaia iho a me kona ōh«»a? Aia iw&ena o ria hoaloha/ iwaeua o ua maiihini, iwaona o T<a aitabui, ua lawe ia keia mau rul& % ia & hooliloia I mau ruia paa uo lakou e pale aku aaa i m hew» f e pafe ak6 »aa i ka hooUuna ana o kekahi 'me na piai iao, A o ka haule a&a o kekahi a kje i jfeta jjxau aok ia he pilīkia e ! , lōaa ai kona, hoopai ia, jgka, he' uona i loaa na hoplauna j\.:~ i jaa3i:ai ole, e laa na hoaloha, na mt>iaka an'ie kona may ahahui; ua; h*ftwi xnai lakou i ka uin Loopaī noi e uhaki ana i koia niau ] i^Ja—he kanaka hupo, a paa rula] ole. ' ' ' '

i, &<&> keia be mau rtJa e Loopolio u ' i k& manawa lieluhelue o ke ka- • naka, oiai, aole % e heluhelii ana a ioopaanaau ī na wa a pau > iou ola ana; aole keia h<? mea paakiki i, ]b a'o ana iaia iho a me konu " ohana, r- halini h- h>m ma k« ku- ; ' lnna k« keouimanu, no ka waliino' hoi ike kulaiiu a loaa aufl«ei i kela ame keia ohana be rnnu '' kuhikwhi j.ana lnkou e alakai iloko' o kft maewiue o ka noho'na ka noho'na hoaloha a rne ka nohona; iloko o na ahahui.

Ke Aloha Ana. ; oka mea maa mau mawaena ona ~ l«<ie ke hui ma na wahi a pau, he o na keouimana, he lulu lima a h« hapai i ka lima iluna a hookuu 'aku. Aole he mea hewa no kekahi ianaka .ke aloha aku i. kona enemi a ole mai oia ia oe, alaila, ua * iaw .W hewa inaluna ona, ua haarula maa mau o ke kulana wa e Jialawai ai kekahi ke"f m» ka lede ma ke alanui, e au ana wa wehe a« i k<m papak me uiiku iniua, Malima a'e' o aole he mea maikai »e_£,ulā j>aka, ' oi&l ōia e ī.ele pu ana me 1ed«; "

* Ikawa e halawal ai ina ke ala-1 nui, o ka rpla mau o ke aloha mua,| aia oo ia ma ka aoao oka 3ede. Oi v ka wahine ka mu# e hupou aku aj i ke kane ke loaa iaia ma na wahi a pau a ke hana ole oia alaila, ua kaa ka hewa maluna o kela lede,, Ua haalele i ka rula mau e pili aria ia lakou, oiai, o kona yvahi ia o ka hana. A no kona kunou ole ana mai aole i hewa kekahi keonimana! ina e kunou ole aku ana oia iaia. | I ka holo lealea ana a me ke kaul .. ana aaalu'na ona Ijo, oka lima akau wehe i ka papale.

T ka wa © hele likf ana o kekahi mau keinimana elua a hui me kekahi lede ma ke alanui, a he 'kahi nae o lana i līuna me ua lede la. I ka wa e wehe ai o kou hoaloha i kona papale, e wehe pu oe i kou papale, i hoike no kou aloha aku iain ma o kou Koaloha la. kapono ole i kokahi kane ke aioho aku i kekāhi wahine e hele ae ana ma ke alanui maloko o ka puka aniani, aktt, ua kupono no nae no ia waliine ke aloha aku 1 na kane ma ia wahi, a oia hoi ka ke kane e panai aku ai i kona a!sha mahope koke iho o kona haawi āna mai i kej aloha kunou. No ke Alanui. j I kou wa e Uele ai m& ke alanui,; 1« hoemanno oe, ua nui na poe e |naua mai ana ia oe ma na wahi a jpau au e .hele ai a e hana ai hoi. jE iieie me ka pololei o ke kiuo, a| mai heiuhelu i ka buke } leta, a nupepa paha ma ke alanui oiai oe e| heie ana. j lua « loaa kekahi hoaloha ou ma ke alanui « uiakewmke ue o kanwiīio aku iuia e ku tt« ma ka« alaīiuī, o pilikia auauei ka poe hele mai i kou ku i ke alahele. īna he kokooiua kekahi o kou hoaloha i htsle pu tnai ia e kamailio aku oe ii ke kanaka malihini e kala mai ia |oe uo ke kamailio ana aku i kou| ihoaioha no kekahi mau minuie, ;

| Ina e heie pu ana kekahi kane me j kokahi wahine, e haawi i ka aoao t maloko i ka wahine a o ke mawaho. Mai kuikui ua liina oiai ® heie pu ana, koe wale iho no ijia |o kau wahine ponoi, a o kekahi I paha o kou ohana, a he wahine H*ahs i ioaa i ka piiikia a makomake ia kou kokua iioko o ia wa. II ka heīe ana i na ahahui i ka po, le haawi aku na kane i ko iakou mau iima i na wahine, he rula ia i maa naau, malalo o ke alakai aaa_ a kela kane ka maluhia o kela wahiue.

I ka wa e iuki ai ma ka ipuka o iwkaiu hale, a makeiaake olua e komo iloko, e wehe aku ke kaae i ka puka a komo aku ka wahiuo, a nana no o pani hou mai i ka puka, 1 ka wa « komo ai iloko, o ka waiiine mainua o hel« ai, a o ke kane matu>pe aku o ka wahine; aa hiki no iaia ke heie ae mamua jna 1 makemake ia pia no kekahi mea. oia puha ka huki ana i ka bele. ke kikeke ana i ka ipuka a me kekahi aiio e ae, aka, e pane aku no oia i ka l«Ie e kala mai iaia i kona wa e hoomaka &i e hana i k«la niai\ uaea, I ka wa e ninau mai ai o kekahi lede i kekahi keooimaoa ma ke alanui uo kekahi mau mea ana i makemak<; ai e loaa—e wehe i ka papale a kunou—alaila hai aku £ ka haina o kana mea i ninau mai la, ina paha I e liuli auu i kekahi hotele, halekuai, ' a wahi e ae paha. I I ka wa e hele aku ai o_ nexahi I led§ no kela aoao o ke alanui e huki juuku w oia i kona lole ;lur d me , hookahi wale no lima., 0 ka ledei J e huki aua i kona lole me na lama ( elu.a', i-»a kue oia i na rula e pili ana . i kona kulajia; he wahine haahaa 1 loa ia. | Irm e halawai kekalū kane me kekahi wahine ana i launa mua ai maj ke alanui, mai kaoiailio aku iaia e ku tfiai a hoolohe i kau mau olelo ' E uoi mua aku iaia, ina e ae mai! i. kou hele pu ana aku me ia, a ae mai, alaila, huli hou ae oe i hope, I a hele pu aku me ka lede ma I ala, a hoomaka oe e kamailio aku [i kou. manao. Ina e loaa aku ana !olua i kekahi keonimana hou aku piai o!ua ma ke ala, aole oia e hele pu mai mc olua, aia wale no a ae like olua i kona komo pu ana hele pu iīoko o ka olua holoholo ana., No ka hoihoi ana i aa wahine i] ka po mai na ahahui mai, he mea

maikai olft so na waliin® ua'ma» ia kē hoiho' 1* ūku hia e kekahī ke-' onimana e ae, koe wmle iho ltO kana kane; ina aole hiki mai kaua kane. oia hookahi wa!« «o ke hōi e pono ai. 0 lia wahine i mare o!o īk t he maikai o!e a6 ka hoi hookahi ana mt ke aHtrfts k« »1« kekahi knonimana ke 1»oihoi aku Ibia i makma i* ai kona walahla wia k«> alahele mei na Irft7vsfca fno taaf. 10 ka rtila maa mna i iia lodee 'aii!hop« iho o ka napoo ana o ka la, laole loa lakou e ike ia' ma na alaInni' iloko o na hora anmoe; o ka I wahine e hele ana prfa, he fede oia I i hoohaahaa i kona knlima i inele Ihoi i na hoolanna maikai āokō o na lahahoi. | Mai'hoao e lulu lima aloha oiai oia ma ke alanui, mamuli inoino a lepo kona mikilima i ka hou o kou lima. O ke keonimana, aole oia e hoOlib i ke kihi o na alanui i waha e ku mau ai nona, e ku ma na ipuka hotele, e ku ma na ipnka aniani o na hele ahahni f a e nana ana i na ]pde i ko lakou wa e hele ae ai. Ke x»la/ a ku ma kela mau kulana, oia ka oihana a ke kanaka niolowa a me ka aeahaukae. Lai kuhea i kou hoaloha e hele ae ana »a kek aoao o kē alanui, aka, e kunou aku, a i ole e peahi aku me kou mau lima eka iho malaila, Tna i makemake oe e kamailio iaia, o oe ke hde aku iaia. • Hoīo Lio ame he Kaa ~ ' O ka holo lio a me ka holo kaa pu ana me ka lede, oia kekahi o na mea ano ntii loa i lawelawe ia e ®ā keonimana i na lede, oiaika wahine malalō o ka hoopakele a me ka malama maluhia ana a kekahi kane.. 0 ka rula mau o ka holo lio ame ka Kolo kaa, e holo ma kou aoao akau 1 na manawa apau. Na ke kane e nana a ike ina ua makaukau ia lio no ke kau anaj o kona wahi ia o ka Mna o ke ko'kua aku i ka lede a kau iluna o kofta lio, a nana © hookomo kona wawao hema iloko o ke keehina wawae. ' ko laua wa e holo ai, o ka aoao akāu ko ke kane i na manawa apau'. Na ke kane e welie i na puka pa, a e uku i na lilo a pau b ke alahele ma na mea a pau a ka lede e makemake ai. Aole e uku a aole hoj e kuai ka lede i kana dala ponoi iho, oiai oia e h<sle aiia malalo o ke alakai ana a ke keonimana. Tna e hui ana oe me kekahi o kou mau hoaloha, mai ku sf kāīMailw aku ia' lakou, aka, e kunou trale aku no, a e hoomaka i ka hele ana me kau lede. ■

Ina o oe wale no ke holo ana ma-; luna o kou lio, a loaa la oe kekahi lede e hele wawae ana,' a makemake kekahi o olua e kamailio, e lele oe' mai luna iho o kou lio a hele wawae pu aku me ka lede, alaila, hoo-' maka olua e kamailio oiai e hoomau an« no i ka hele aua.

Ina e hele ana i ka "holo kaa, o ka lede inua ke pii-a kokua akn <$> i kona' komO ana i!oko a «oho iluna 0 ka noho. ® akaliele « uana pono ina aa bmo * waiho maikai ka htfa o kona lole mamua o kou pii ana aku, aiaila, e komo aku oe a hoomakaukau no ka liolo ana aku. , Oka rula mau ika holo ana oke kaa, o ka wahine ke kau mua a kokua aku ke kaiie i kona wa e pii ai; 1 ka wa e lele ai, o ke kane mua ke lele, a kokua aku i ka iho ana mai o ka wahine. ■ ! I kou wa e holo pu ana me ka lede, mai holo nui i kou k«ta a oi loa aku mamua o kona holo mau, he hoohaahaa aua ia i ke kulana 6 kela lede, a aole hoi he kahua heihei keoa wahi au e holo pu la me i«. He hana keonimana ole ift.' ' KimaAio īhl-o o īee Anainn, ' O ke kamailio aua maloko o na| īuuuiia nui, oia kekahi o na liaawina e loaa ai i'ke kanaka k« mahalo ia o kona kulana. Ile oiaio, ke loaa i ke kanaka na rula o ke knmaillh ana, u» komo oia ilokō o ka poai o ka nohona maemao a launa hoi me kona mau hoaloha. O keia malalo iho iokahi mau kuhikuhi e loaa ai i ke kanaka. a e loaa no iaia na apo an.i nuii a na hoaloha a me na ahahui i kukuluia no keia oihana. . 0 ka mauawa maa m«u j ke kipa afl.a ma na auaina ilokp o aa okana juu&

Wkma o na 'hooWnawnle

'na ĪŌH o'M Mra ll leakali' ikii n hilii i ka Loi'a " aiuna la; ti usft !Mi okuvia nui» ht-uui hoi, aiawftjī)ji o ka iu>r» W a hiki i ka bora I ka wa e kipa. a! o"Vce--ItaH i b«U o leona hoaloha no aku iaia,"he fwakiiluß n lto lana «na, <:• o) aku mmtusa o Va hapalua h*** OU Unlia & qoS:o wft!e iīs % oi mamua <$a r«tf* ole ta, & he Va .Hapeoa q kona ho&Ioha ! ka noho Xoa he mau hana e ae ka olua" e jjoko aua a he mest okoa ia, alaiīa, ua fciki ho jte noho a pau pono ka olua haua, alaila ku koke ae a hoi,&ku r>o kou home.

} 0 ke .kamaiiio «na o ke kanaka \m>u* iho « ulako in«i oift i i»o a o kak&ki poe i kurau e ike k&ke m ai oia m& ke kulana like nw inkou, he k httiia hewa 3oa i* o kiipoito ole hoi i ke kulaua o kc koonii)uaua e kamailio ana. 0 koua kaana uona iho a waiho aku ka iehulehu e kilo aku iaia, ua 'aiwina ia mamua o koua pai ana' iaia iho. - V 3Ui -)unuūlio i ka w& e kamailio ana aka e kali malie a, hiki i ka wa e pau ai o kana ka-j naaiiio ana } alaila, e kamailio akUi oe, ina i kahi wa ua makemake 'oe e kamailio i ka wa kamailio an&, o kekahi, alaila e noi aku me ua' iielo e kala mai ia oe no kekaM mauj huftoielo. pokole, alaile kamailio aku. oe iloko o ia manawi, t pu kau,' hoomau aku ka mea e kamailio mua m. He mea maikaī ole ke ku piuepine ana o kekafii kanaka a hana eiike me keift. Mai walaau wale eiai e noho ana iloko o na ahahui, na halepule a me' na wahi hoikeike. Mai kamailio i na mea a pau i kamaiiio mua ia, oiai oe me na hoaloha a ma kekahi wahi e ae.

Mai noho mumule ina o oe k®kahi iloko o k« anaina. E kamailio ma ka mea aū i manao ai he pono a he pololei, aka, ua olelo ia i kahi wa—ua ahona ka poe noho malie a mumule, mamua o kanaka' walaau a hi-o. Mai noi aku i kekahi kahakā e hai hou tnai i kana mau olelo _ i kamaiiicr mua mai ai, ina aole oe i lohe; no ka mea, o kou ninau hou ana-aku iaia, he mau hoailona ia, aole oe i hooloho i kana maii olelo mna i kinohi. Ina ua loho pono ole oe mamuM paha p kokahi walaau iīoko o ia manawa, e pane aku i ke keonimana: "E kala mai ia'u, e hai hon mai i kau mea i kamailio mua mai nei." Hai iloko o kekahi anaina e noho aaa o aa lede a me na keonimana. Ina e kamailio an» kekahi no kekahi mea, & ua like ole kana mea e hai ,la me kou maiao, a ua manao oe ua hewa ia a o kau ka pololei, mai kamailio aku me keiu: {< IJa oe ! ,r "Aohe oiaio o kau!" "0 ka'u ka pololei!" E kamailio aku i kiela kanaka me ke kulana o ke keonimana, a penei oe e kamailio mua aku ai iaia: "E kala mai iau, ina 'aole au i kuhihewa," alaila hoomaka aku oe e hai i kau ike a me kou lohe, a he mea maikai hoi ia no na poe e hoolohe mai ana i kau olelō ana pela.