Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 39, 28 September 1917 — Ka Lahui Pilepino [ARTICLE]

Ka Lahui Pilepino

O ka īahui PUptno I hooleomōia mai iloko o aina nei, oia kekahi o na lahui i ike ia ka lakou mau ' hana ino loa mamua o na lahui ao ka mea he nui maoli na'hana hou pahi i kela mau makahiki skv mn, a o ka oi loa mai tm hoi i makahiki aoV; i nianal?» aku ia p#-!-liohikanaka paa hou inAi ana no i k» hojm la. (2% hookowo ia mai kfiia lahui i loko nei o ka aina, mo ka maiiao o iea poe na lakou i hookoino.mai o lilo ana keia laliui i rnoa hoopomaikai »iai i ka aina uei mo o kō lakou hana aua raa na mahiko like oL, ka oihana hoonana e hoowaiwai nei i keia man pae moku; ,eia nae ma kahi o ka hoowaiw'ai ī ka aina amelakou pu, he mau hapa ino ka keia lahui i oi akn mamua 0 ka mea kjiporio i oi aku 'ke ino i ko kekahi lahui i h.ookomo ia mai iloko o kaaina nei v OJta lahuL Pake, o na lahui nma ]oa *i liookomo ia mai i loko o ka aina nei, i ke au no o ka aupuni, aole he mau hana ano ino loa' ka keia lahui e lik® me m Pilipino o keia mau h. Ua ha»a no paha kekahi Pake a r rnau pake i ka hana'pepehi kanaka. a ua iau ia no ka hoopa» o ka make māluna oia poe e uku, i ka hoonau, no ka lakou hana hewA ana, a pela no me kekahi mau lahui e a e a pau pu no hoi me kekahi niau Hawiiii i Ike ia ma ka moolelo, eia nae aole, hoi i mamuua loa e like me na Pilepino e ike ia nei i keia »na« la. 0 ka Pokoliko kekahi o nu lahui 1 manao ia, he lahui hana i na hau» lapiiwale, ka hou pahi arne ia man J)ana ano like, eia nae, ma ko lakoa moolelo o ka noho ana ma Hawaii nei, aole ho poe o ia lahui i 1i ia ma ka amana li kanaka a makon i hoomaopopo koe w.ile no ke Pokoliko i pepehi ai i ke keiki Damon he niau makahiki loihi i hala 0 ke Kepani, Oa hana no lakou i kekahi mau ka)aima pepehikanaka, ia lakou iho no ka hapanui o ka lakou raau hana ino ana, aka, o ka -Pilipino aku ka helu ekahi o ka nui o ka li ia ke hoolikelike ia na makahiki o ka noh© ana o na Pilipino iloko nei o ka aina me kekahi mau lahui e, ko manao nei makon, ua oi aku ka nui o na Pilipino-f li ia no ka lakou 'mau hana kalaima mamua o na lahui Kke apan k<? h<>ohni ia. Aole paha i poina ka hootf(anao ana a ko mAkou p<JefhetnWln he mau makahiki pokole wale no i hala a"e

. nel," ūa \ljana ia "kekahi TcalaTina" hOahila ole ma Kahauiki a'e nei, 1 ro& o ka pepehi ia ana o kekahi i Pake malama Lale kuai ame kai.a . wahlne, oiai ua hapai kela waliine 1 Pake, a ua kokoke loa e hanau, eia nae, ua umuo ia a'e ke ola o kela luau Pake nm'. ka U;\>t i- kokoki.; aua o hanau mai, v na manao loko iiio o na Pilipiuo okolu, na lakōu i hana. He mau la pokole mahope iho o £a lawelawe ia ana o kela hana pepehikanaka, ua paa a'e 'na |ma koko i ka hopu ia e ka oihana makai a noho ana i kāhi paa 0 ke anpuni e hlki hou ole ai 5a lakou ]je hoopoino hou akjj i kekahi mali ola. Ma ka hookōlokolo ia Sna |mua o na kiule nā lakoij i hoolohe hihia* na ku iho la lakou i ka hewa e like me ke kumu hoopii e kue ana ia lakou, a k,au ia mai ka hoopai o'aa make maluna o lakou pakahi ma o ko lākou li ia ana i luna o ka amana li kanaka a hiki 1 ka make loa ana, no ka uku i k«i hoopai o ka lakou hana hewa ana, no na ola ekolu a lakou o Tra hana ■ ino ana. Aole no i lioliu mahope iho. ua pepehi ia aku.he Kep{*ni a . rrie kana mau keiki ma Haimlei,' Kanai, mahope o ka pepehi ia ana : a make ka makuakane o keia poe ame kekahi mau keiki liilii, ua puhi la a e 1a a hale i ke ahi uo ka mea he hale mauu i wahi paha e nalo ai ka lakon hana kolohe, eia nae, ua pakele aku hookahi kaikamahine a keia Kepani ka mea hoi nana i an aku a pae ma kahi aoao o ka muliwai no ka ana i man v kokua, a he mea oiaio lia kekahi poe Kepani okoa aku i hoike akn a lohe i a oihana makai, emoole ia huli ia ana ni.ai ua paa a'e la na lima koko i ka hopu ia a paa iloko o ka halepaahao. Ma ka hookolokolo ia ana, imua o ka dha hookolokolo a iimia o na kiule na lakon i hoolohe ia hihia, ua ku iho la ka hewa lna ko lakou aoao e like me ke kumu hoopii e kue ana ia lakou a kau ia mai la ka hoopai o ka make ma o kō lakou li ia maloko o Kawa a make, no' ka uku flna i ka lakou hana hewa aua. Aole no i manalo aku ia liliha, ua lohe hou ia mai la no i liana hoomainoino a ia Pilipino no, ma o ka okioki ia ana o Harriot Kunaiie o Kohala ifoko o ka mala ko a make, he Pilipino ka moa nana i hana i kela hana kalalma hilahila ole maluna o kekahi kaikantalnne opio e Hke me kela e hiki ole «'e ai e pale mai i keia hana Hma ikaika o ka hilahila ole, a. omno ia ae 1a kp ola

o i.a kaikamahine Hawaii, ka* ma-l naolana hoi o ka lahui Hawaii mil keia muā, ke kihapai nana ē hoo- i hua mai i na hua ohaha i kona mau ' la hoi e pii a'e ai he wahine niakuk, oia nae, ua īilo ia-iianaolana i m|a i ole i ka manao uahoa a hilahila olej 0 na Pilipino. Ma ka lāl ana o ka meheu o ka lima koko, "ual loaa lā no he np ] mea 'nana f penehi o Ha"rriet* K\i-1 nane, ma o na ike hiki ole'ke alo a'e, & paa iho la ka lima koko i lea hopu ia a hoofaffokoīo imua o ka 'aha. a'inma o na kiule, no ka hewa"j pepehi kanaka ma ke kekele ekālii,] 1 ka ho'okolokolo ia ana, ua ku iho I la ka hewa ma k& aoao o ka mea ī I hoopii ia, a kau mai la ka aha i ka I o ka make. Aka, aole i li ia I keia Pilipino, no ka mea aole i j kakau inoa ke kiaaina i pepa make] i kulike ai me ka manao o ke kanawai, mamuli paha o kekahi manao'kanalua i loaa i ke kiaaina, a eia a'e no keia Pilipilio ke ola niai nei no iloko o ka heile paahao. I kela mau mahina aku nei no, ua ki ]>ii aku kekahi Pilipino i kekahi j wahine Pilipino § make'no ia wa-J hine a hou aku no i kekahi Pilipino j okoajiku i ka pahi a pakele mai ia j mai ka make mai, oia nae, ua make! aku ka wahine. paa no ka lima koko ] i ka hopu ia, ia no a' kn i ka hewa kau ia mai ka hoopai; r ka make a & h īa aku ma'ka la 32' iho o keia mahina i U"Vu no kana hana hewa ana, J kela mao pule aku nei no, ria pepehi ia iho la lie Kepani hale malalo a,ku o ka pali o 'N'uuanu, e kokoke aku ana i; Kaneohe, ma o ka lawe ia ana iloko' 0 ka ma-1a halakahiki kupee ia a paa na Hma mahope o ke kua, houl ia aku la i ka pahi, aole i lawā na j hana ino ana me ka hou na i Jsa pahi oiai ke Kepani e uwe mai ana 1 kokua, ua ki ia a'kn la i ka pu, a lehe aku 1a iea wahine i ka nunulu mai iloko o ka puoli, oīai ka wahine ua paa no i ke kupee ia. I kekahi mau 1a mai no ua'paa koke iho la no na lima koko i ka hopu iā, a hookolokolo ia i kela mau pule aku nei a ma ka Poakahi i loaa āi ka olelo hooholo i na kiule e ahewa ana ma ke kekele ekahi o ka pepehikanaka he eha mau Pilipino a pakele akn hookahi; ma ka la po e k:ui mai ka aha i ka hoopai q kn make, ka hoopai hookahi wale no a ka Aha e kau mai no ka aoliē e hiki iaia ke alo a'e mai lee kan ana mal i ka make, oia no jke kanawai. Aole wale o ka pepeliikanaka ua

: iīan& ua Pilipino, aka, ua ,nui pu n*liilii, i hoopoino ia « a he ku maoli 110 i na hana a keia iahui i nei ma ka moolelo a e kupono ai no e kau. o ka wak> mai hooj[X»iuo aku i #*• liilii, no ka niea, ua ka poj>ehikaiiaka. ia hana ike nui a ka niolowa; a maapuu he .laliui ino 1& laa ' 'loko o nie īuomoolelo e e liku me ia .i ike like ole apau, ma ke ame ua wahi like ole, ia.na hana. kanu? ua he haneli paoj ji'e o na Pilipiuo iko ia, a pak(.>iicka ka oi ; ia na luakahikL iti Uinkham e kuii«haoieU> .kuikawa 110 mai i ki|n«wui e hoi o ka ohi j j, HttH ai| nei, 110 koj lu*le "ana mai, no i makun, o ke koiuo lUi "0 Ha-