Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 47, 23 November 1917 — Haiolelo a ka Mea Hanohano William H. King o Uta. [ARTICLE]

Haiolelo a ka Mea Hanohano William H. King o Uta.

Ma ke aJuaiu. .Poalua o kela pule aku nei i aak, ka la 13 o -Noveinaba, i nmlama ia ai he aalawai liooiauiea no ke Seaetoa William H. o Litan, aia ka Luftkini o Auwaioliiau, a aooiuaka . ia aa hana iiooiauiea me ka him&ni ana o ke anaina aolookoa, "Kuu Aina Hanau, e" me ka pule a ka, JPeresidena E. L. Miner, a hooiaau ia aku me'ka nimeni ana "Our lemple in Hawaii." Hanaia inai na himeai liooiauiea; .Himeni Palua, Slieldon aisteraj liookaai pila ukulele, mai kekaki keiki liilii, oia o Kauwila Enos; iuuieai xua ka oleic Hawaii, kaikamaliine aaole Odeta iiiaex. He nul wale aku na niiaeai i nana ia mm. e na lode i ioa aia naau kalena ike niiueai mai. A pela me aa liookaai pila n\ai ia Joan Akmida, oia kekaki opio i makaukau loa ma keia liana, 0 ka piliiia i loaa iaia, oia no koua mau inaka, aole kola kukui uialaaialama, ua oi aku no nae ia mainua 0 ua keiki Hawaii e liele nei e lioike i ko lakou makaukau, a no ka inea, lie uiau maka ike ko lakou. He nui ua mea aku i koe, aole au e la we loa ana i ka nianawa, a 110 ka mea, ke lawe aku nei o Lehua i ka la, i komo koke aku hoi \ koia uiau inea ao.u aao nui i kou boomuopopo aaa, a pela no hoi ua nelulielu ana«i keia j luuolelo malalo net. i

Mahope o keia mau Himeni m« hookam pHft'i ku mai ai PeradtUma

lE. L. Miner a hoola»m* mai uf Se-j ■ i.c,ua "iV.'.nuiu li. tvliig. IJai yv!kole.Jjiai nohoi oia, oia .nei & S&' inetoa o I7tah,p«la wau 112 makemake I ari ia oukou apau i akoakoa niai no aua i kana haiolelo. i iiabope oka pau ana oka £. J,. ,Aliiiw iioL.i4.auu an*, i ku una tti ka dim hanouauo William 11. King "Iwajnui 0 iut oj«do apuu i hoy,. puka ia mai nei e ko'u inua nou, liw itvuiUMikmuaiui'- a 1 oh: he niau oleic ajdr nana ia'u, he. eiiut 'wale nohuaolelo 1 maopopo loa ia'u, toia keia| he 'Senetoa, ame "Utah'. 1 Oia ka luu o na huaolelo i maopojpo, oka uui aim aole. A ina no oia !kai ku tnaa kou wahi a hai aku thauoli txo wau, no ke kuuiu ina ku oukou ol«lo makuahtue oia i hoopuka aL" Js-B aau uui 0 kana haioielo oia not m W«a « piU ana i ka nue tuuft ana o keia lahui kanaka a mi: ki;.j aao o ko iakou kuiana 1 keia xua-I amw. \ "Ka mua, e pouo oukou, na Ka-' wajt ponoi, e kukulu 1 man home] no oukou. J£ iiio i mea ona ama, aolts oia wile, e liio i mea hooikaika no kou pono me kou ohaaa, a o kekahi, e Wo i mea Malama KanawaL. "O oukou apau, e na Hawaii, e iilo oukau apau i poe kuokoa. jsoho no oukou iho, no oukou ko ouku mau home; no oukou ko oukou mau aioa. O na poe aole ha mau auia i keia mauawa kuai aku, 0 oukou aole he mau hale kukulu aku. Mai hooliio. Oka aiua me ka hale, ke kahua uma ia 0 ka noho. ohaha ana, 'Mwaeua 0 kou noho boa roaanei uo keia mau ia kakaikahi wale no, ua h&le wau ina na wahi like ole apau. Ua ike wau ia oukou, aa .Hawaii, ke. noho nei zualalo 0 na haku, hoohiualinia, oia hoi ma na hah* hooliiualkua t aole oia wale no, aka, aia kekahi ma na hale hookipa, ma na hale hooliuxallzaa Uilii me na ruini hoolimalima lulii. Aole ,oukou i i l .- ( \">\.\j ,ke koikoi 0 keia iiuliy dua e koohiiikau nei ia oukou iho me na lahui like ole. Hookahi wale no: ke hoowaiwai nei oukou i ka ona hale, kt haua nei oukou no ka pomaikai 0 ka haku hale hoolimajima. Ke ohi nei ka haku hale i na pomaikai mai ia .oukou aku. Ke noho nei oukou 1 ka neie. Ke hooikaika nei oukou no ka pomaikai oka ona hale, aole no kou pono me kou ohana; aole no ka pono 0 kau mau keiki. ke hai ixei au ia oukou apau i ka oiaio maoli.

"U» bikijaai no ka imi ana i ko oukou pono, na lalxui Hawaii e noho koomalu ia nei e Jieia Ha© Amelika, a he kupa Amelika ma ka manao, a ma ka liana. "I ko'u mau la ma ko oukou kaiaulu aloha, ua hai ia mai ia'u e 'Make ana keia lahui kanaka Hawaii.'' O ko'u manaoio, aole e make keia lahui, aka e. hooulu hou iajio ia, ina e malama oukou i na Kanawai p ke Akuaj ke malama pu i k© kanawai oka olelo naauao, oia ke kanawai o ke ola kino. "Hoomaemae ana, ike ola kino; i hoomaemae i kou noho kome ana a jpela wale aku. . Mai hoolilo ia ou. ! kou i poe kue kanawai, aka i poe la|oui kanaka malama kanawai, pela no ke Akua e hooulu hoi mai ia

oukou, a hiki i ia loaa.ana ia oukou na kanaka ikaika e like me ko oukou Moi, a J u i lobe mai ai, oia o Kamehaineha, ka mea nana i hakaka aku na 'Lii o na mokupuni apau o Hawaii uei. Aiow oia he mea maka'u wale; be kanaka oia,i piha me ka ike Akua, pela me kana mau' hana kaulana. JSolaiia, ke makemake uei au e loaa bou ia oukou na Hawaii kekahi mea nana ,e hana i na bana kaulana e, like me Kamehameba ka Moi, e lilo ana i kanaka nui a kaulana, a e hoolilo ia ua mokupuni i hookahi. "Ke hai nei au ia oukon, me ka manaoio iloko o'u, e hoolilo ia no oukou i lahui kanakanui a lehulehu; ke. malama i na kanawai apau; malama i ka oiaio me ka malama ana i na mea apau a .oukou i ike ai he pouo. "O oukou nohoi kekahi o na lahui a ko'u makuahane i aoha ai, i kona manawa i hikimua ai ma HaIwaii uei i koua manawa he IS wale no ona makahiki, .hiki mai oia me losepa i". Kamika, ame Keoki Pukuniahi. Ho eha inakahiki ka loihi o kona uobo ana ma Hawaii uei, a lioi oia jua ko umkou borne, I koua hele ana mai aole oia i mare i ka wahine, aole no wau i Hele hou uiai nohoi oia uo k* lua oka uiauawa, nobo uo «lia uakabiki/. a boi. 1 ke kolu o koua bUu bou ana iuai, uobo uo elm tuakal|iki, ka mea nana i uoho hoo&alu u>ua

ma " Ldle. 0 Laie tana waafj i uubo Iwihi a>, a hiki 1 kona hoi ; ana uo Ctah, a i ko makou j makuahiue. £a piuopuit w'uu laia'i ke kamailiu jua ka ouko'u olelo. Aole ok wale no, ua hai mai oia he lahui hookipa mi Hawaii, he j>uuv\ai baiuttutd, h* hljttwi i ua jucu Spay i loaa ia hikou, ma ko oukou homo, ia oukou,,a lnki, 1 ko'iia make ana. Hake mua nohoi ko uiakou umkufthjiie.. Eha ko makou, iiui, ko'u'uiau kaikuahine a me a'u uohoi. I ko makou noho aria no" 16' makou home, haua uo makou e like om ko makou i uiakemake ai; a no k*a mea, aole e hiki i ka ona hale kc papa mfei ia makou ' e tumeui a i <»V> lutflama i mi hala wal haipyle, Hele uohoi uiakyii | m* ka Imi uaauao. I kft hoi aha ' mai aia ;p<£]ut home; bauoli no. Oih no ke kSuoha a Bigftiua Yam* i ua hoahanain £ kuui i uiau aiua ku. fculu i kou hale, luahj i ka aiua, uiahope imi i ka waiwai. .Nolaila, oka home ka mua, ma hope ua mea o a« apau. "Ua hana uohoi wau i ua haua like olej he mahiai, he paiiiolo pipi, he keiki kua Wahie. AoM I koikoi ia mau Tiana ia'u, Mamua oka ndoaoo, oia kekahi one Hana uui i loaa ia'u. I ko'u mauawa i/uoh'o ia ai i Luuataua-wai uo ka' lafiui paele, 6 pono uohoi ka lunakaua'wai e noonoo me ke akahele km i ka manawa e lawe ia ,mai ai kekalii lawehala iinua o'u. Ua a*o ikaika aku uo hoi au i keia lahui paele e haua, e iilo i poe kuouoono, e lilo i mau haku aiua e like ftie kau e olelo ia oukou, fee 2,000 k# huiua uui o keia lahui, i ko'u uaanawa e noho luuakanawai ana uo eha iuakahiki.

"1 ko'u koho*ia ana a lilo i Senetoa, ua hele hou aku wau ilaila ma ka hana e like nie keia a kakou e hui nei no ka inn pono ana i ko, lakou pilikia. Ua kauwaha ko'u nooaoo i ka ike ana he 800 wale no ko lakou ivui. Ua make nohoi kekahi, ua nele nohoi kekahi, e like me jja lahui like ole ka hele, haalele iko lakou home. Ike aku nohoi ;wau i kekahi o na pa hale, ua hele'lei mai, ua pau ka paa ana. He kulanakauhale nohoi ia i kamaaina ia'u. "I keia nmu la o'u ma Hawaii nei, ua noho wau tna ka, Hokele Moana j ua lauua rue kekahi keiki Hawaii u auau ana kekahi, e hookani pila ana kekahi. Ike aku au i kekahi waapa lawaia, ni'.iau aku au i ke keiki Hawaii, 'Owai keia e lawaia mai la?' Olelo .mai oia ia'u, he Kepani keia. Olelo aku au iaia, he poe ike no na Hawaii i ka lawaia, lohe au ike kamailio a ko'u makuakane lie lahui kanaka ike no ka Hawaii i ka lawaia. Olelo mai ke keiki ia'u, aole waapa ana Hawau,~"e like me ke Kepani, he waapa aila e'a. "Olelo aku wau, 'No keaha ka oe i noho wale ai no ma ka a'ekai, aole ou hele i ka hana?' Olelo mai oia, 'He hookani pila ka'u hana.' Ke olelo nei au ia oukou, na kejjci Hawaii arue na kaikatnahine, pela me na makuakane, me na makuahine, e lilo oukou apau i poe. hana, aole i poe e kaukal "ana na lahui xnalihini e hanai mai ia oukou, aka, he lahui kanaka imi, huli, hana, i makaukau no ka oukou mau keiki, jiee ana, aku, .Imi nui i ka naauao.

"I ko'u lilo ana he. Senetoa,elua mana hookahi o It, Smoot, no tTtak like maua, he Kepubaiika ola a he Demokalaka wau, aole nohoi wau e olelo ana i na mana koho e koho i ke Demokalaka, a iole i.ka Kepubalika, aka e koho ouk/>u ike kanaka i hiki ke nana i ko oukou pono, ko ka lehulehu, aole i ko na poe waiwai kakaikahi. "Nolaiia, e ike mai oukou i ko'u lilo ana he uiea e hooko ana i ka makeinake oka lehulehu, e hana ana i na kanawai i kupono a "kaulike, aole hoi i kanawai e hoopilikia ai i na niakaaina»a o Utah. Aole wau e haioielo kalaiaiuaana ia oukou; i hiki mai ai maanei no ka hoike ana aku ia oukou he kauwa au »a ka lehulehu. Ua hele mai makou no ka ike ana i na pilikia auie na heinaliema o Hawaii uei * makemake ia i ka AUaolelo ma Wakinekona « nana mai i ua makaaiuan* Aiuerika apau. "la makou maanei, ua wii ko'u ehaeba i ka ike ana oia ua haole, Kopani, Pake, ame ua lahui like ole ke noho maua uei maluna 0 oukou, na Hawaii. £ia he mau keeua hana uo na haole, aia he mau hale kiiai uo lakau, a pela no hoi na Kfipani, [«tue na Pake; k«> bokmiua uei keia n««u lahui like ole. Auhea keia au

hoiomua "o oukou, na Hawaii 112 I'ka masawm aole keia mau labui like oia waaueij, he labui aaauao oukouj ua Hawaii; ua biki ia oukou ke boooaauao i ka oukou mau keiki i ua taua lawaia, mabiai 112 ua haua booikaika kino. 0 ka oi ia mauawa, i ka'u boomaopopo ana # aia iloko ko oukou mau kupuna keia ttiauao Aku* '* hoopono, oia kg mea nana i hapai ia oukou, na Hawaii. NoUibt to k«u joo aku aef an ia oukou, aole i bala hope loa ka rnauawa uo oukoku e boomaka ai a like iu*i keia mau labui like ole e j*ee tuu« uei. Mai baawi pio % ka """' mMadkoaT" E li«sft~liku ano;; «T makm«, i ka oukou kaJu, e iilo 112 mea malama kal« a loaa kekahi buina uui i biki ia oe ke loaa i mau a i vl« mau keeua uui. £ baaa a loaa ia oe kc'auuu like me keia mau labui c. £ haua ke keikikaue, pela me ke jkaikamabiue; s baua ka aiakuakaae, |Kjla w? ka makuahine. E malama i ka pouo. E hoike aku i kou kulaua hoopouo. E Koolilo ia oukou i mau kumu hoooalika uo kekabi o ouJou e uaua mai aua, a i ole uo ko oukou uiau boaioba. -* "Kb axaiemake u*i aii eJUo oukou i labui kanaka J hooniaiiuahuu

k>u U, noli) oka em iho flajo, * nolo a.ai lakou un kliui e, ii lakou ka maua. Aole peia, a jtio kj matf o keia, o gawaii boojofiiafirai rnaj W Akua i keii aiaa'no oukou a no ko oukou mai kuptina. Mai nana mai ko oukoi man Makna. 'Tela hoi oukou e kakoo ai i h Amerika, ike kukali *aa j&al 'i jtyt keiki apau malalo < ka hoomalu aiia oka hae Amerlka £ tale ike kaua, e na keiki kaw apau; e hele foe'ka inaaaoio t la aakila ana oukou a o kakou apat wmlmiio keia kaua nui o ke ao nei E hel« mt ka tnanao & kaa ia kakou na Aioerika, ka hoowalu ana ma luna o na aupuni like ole. E hel< me ka manaoio na ke Akua e kokua aole hoi oka hookahe koko ka ou ' kou i makeoiake ai, aioh oka koopoine ana i na labui kanaka lik< ok), Aole oia ka tuanao, aka, e hdc me ka manao aole oe ho mea hoc/ kahe ike koko kala ulo. £ lauakilu maluna o Kelewauia nui; i ka jxiamw& e lanakila ai o Kelernania ma lana o keia e kaumaha no kakou, na Aiuarika, i ka' haule 411a 0 keia ha© Axuerika mai'kona pou hae. „ "Aofe no e hiki ke hai ia ka Euanelio i na lahui kanaka apau in* e lanakila ana 0 Kelernania, a no ka mm e -hana mai ana lakou i ka man* aui xoaluna o kakou, a nola Ha, e na k&ikikave, e lil-o i mau koa bo ke kaua a lanakila. In* bo ka ninau kiaaina ke uun« '' net I keia manawa. Ua ninau aku JM I na makamaka no keia kiaaina 'Oka lakoa'pane, he poonui, a he ■***«« k»ia kiaaina i ka makemake c Tftirfrai; aole i ko ka ilihune. ttjTpaa nohoi oia i na hana a keia man "hui like ole, a pela wale aku ■V'?J*&jF& *»'&& M, hookohu e -' Jnjpuiui i komo oh iloko < ',-wt r <lpMS 0 nk hiii waiwai, ame na aka e hana oia i ka pono "iaulike, mai ke kanaka haaha a Ike kana.fea aole i ka P°no3fokno'|"^k Pela me 13T aina oia Yaffil a*ii ai i na jge 'iujajpl., la ou ? kou no keia ninau! ITo aia ia oukou keia, i "Ua hele aku waj*,© ik| i .ko putou Moiwahine. Oi* Msah£.Hoi. wahine a Hawaii nei e haaheo ai nona.. He aloha oiaio ibko 0 kona puuwai no oukou, a kupaa pia mahope 0 oukou a hiki i kona maka. ana i keia manawa. Ua nalo aku «; 0 kana mau hana aloha*he kia manao ia no oukou. He kulana ihia| a kapukapu nohoi ke ano 0 , 0U laweake aua nona. Ua '■ iauSha like kakou a iJ>lU uy koua litUi ana aku he Mohsulnm. kupaa oia inalalo 0 na ■Mi*|p* i a l >s U 0 Amelika. He kuiiiu ia no oukou apau. ."■ „*Bk loaa Mai i&% ke'kope oka Vi>i Amerika 1 koua hd(e i ||' imj MMao. Ua lu..o s f*|«ta manawa, «apia pia a bide ¥phn\ t a. konip aku ma ke ano he koa, e kaua ana no

kona aina laia malaila, komo aku.oia ma hf> ano he mea e mau ana maluna oka mokulele e hakilo ana nohoi i na moku oka

enemi, a he nui no na moku i paa iaia malalo o kana hakilo an 4. laia i kekahi la e lele ana no i ka lewa me kona mokulele, ua ki ia mai oia e ka moku Kelemania, a ua iu kona moku lele a ua poino oia ma kona opu, oia kahi ikuai i ka poka a Kelemania. Haule kona moku' ilalo, a ua ike oia i keia manawa e kokolte mai ana ka make. TJa hoihoi nohoi oia i na mea poino o kona opu iloko, a holoi nohoi ike koko, a uhae nohoi i kona lole apau. 0 kana pu m© ia, ua hana oia i kea ariha/ a moe oia malalo o keia kea a'oleib oi**aa kefa leta,' *XJ& make au nokuu aina hanati, a me ka hae o Ainerika, e hoooa'alv nei ia'u. Na ke koko o Karisto e hoola iau tnao, Ua oi aku ko'u make ana no kuu' aina hanau, ua hanohano ia \ oia nohoi ke kuleana hana i loaa ia'u no ke kokua ana e lanakila keia kaua.' "I kou ike ana i keia manap koa o keia opio, ua haaheo o Amerika ina pela na koa apau e hele nei i ke kaua. ; ''Maliope o keia kaua e lilo aua jo Hawaii nei he wahi waiwai loa ma keia mua aku. E hoopomaikai mai ana ko Akua i keia aina ma ke komo nui ana mai o na moku ma keia awa kumoku no ka hoolulu ans. mamua o tons holo u»a aku no na aupuni malalo aku nei. (Kakau ia mai.)