Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 48, 30 November 1917 — HE MOOLELO NANI -NOVELOLEIA A I OLE Ka Ui Mahope o kana Mea i Aloha A A ME -HONE-Ka Moi o ke Dala i Hoopaaia mai Kahi Mokupuni Roseriga [ARTICLE]

HE MOOLELO NANI -NOVELOLEIA A I OLE Ka Ui Mahope o kana Mea i Aloha A A ME -HONEKa Moi o ke Dala i Hoopaaia mai Kahi Mokupuni Roseriga

{'u lioouiki lom hlu Kuuiiii mn<- k« Ifuku opio no knhi o ka 4iiukua n kn nmnaoio As«tnloke PttJ«kiko » iiiuau aku la Hoi i na pftba hu uinu> ku ikiīi* una o k** Kauna wahiii<- opio <ame kona ukali mn kona hoiue he muu la loihi i kau faoj*i ae e Hke lioi ttte ua m&nao %eho o ua Kauna Hfti, o o na | waliiiu- opiu i ik'- iu ai o kana kai- ; kaniahii.ie 110 in. A i ke kani ana ae o ka horā 11 i/iu knkaliiaka, oia ka wa I hoea i„ui ai k& J3iliopa aoo Pulo AnelOiiio o ka Iloomana Katokilka,. a iia Kauim i hookipa mai ai me ka iiaiio!ia)jo nui i ka Makua o ka Poiio iue ku ohaoha nui a kekahī o iiu kauwa a k<- Kauna i hele niai ai a Jioiki3, no ka ai ole ia aua o k<s- - mau tnfaa ni'i hooiuakaukau ia uiu ka jmpaaina o ia kakaluaka, n ua iilo ia i mea nana e hoopuiwa akii j ua iiiaū Kauna Ela, a na ia jit«a no hoi i kauoha awiwi aku i na mau Kauna la no ka hoea kino ana aku no ka rurni o ka laua kaikaniahine, a tna ka wa a laua i kpmo aku ai ma ka rumi moe o ka laua a me kana kāuwa, a pela hoi rne na hea hoonani

■Anki, }, pela im- na pono moe, aole loa he hookahi/ mea o lakou i hoopaia, pela ka lauā nei hoomaopopo, u iiuihinu o ku pahu-ume uana o ka laua kaikamahine, i loaa aku ai ia Jriua keia wahi palapala uiiku i kakau ponoi ia e ka laua kaikainahine me na manao i piha i ke aloha, a penei ka heluhelu aua:. Hora' 1 o ke aumoe. Alahele i maopopo ole. Makuakane me Makuahine; Mai imi nou, no ka mea, ua aloha au iaiā, kuu puuwai a nie kuu ola. ' f)wuu iio ka olua kaikniriahint: ( nialalo o HK kapuai mnwmo.w ole. oke aloha, E honi i keia leta no kuu aloha hope ia olua, t Owau iho no, ! V£LOLETA. Auwe! He mea e ka i aka haalulu o ka puuwai o ie Kauna Mariieta. me ka inaina xiux me lie liona 'Ia mahope īho o ka pau ana o kana heluhelu ajia, a o ke Kaunā Wahine hoi maule aku la oia iluna o kak lima o kana kane.

Oia ka ua Kauna nei i hapai ae ai i kaiia v,*ahine ka lima haalului piha i ka ināina a ioomoe aku la iluna o kahi moe o kana kai kauialiiiie, a liaalele iLo la iioi. mamlalo o na pulama ana a fee kauwia, ka mea nana i hoike mai i ka hopohopo uo k<i manaolana o ka loaa akule i a lakou o "Veloleta.

I Iko ua Kauna nei lioi ana aku a loaa ka Haku Oi>io a me ka Ma|kiia e kali mai ana a me ke anaina a hoike aku Ia i ka nalowale a«a o Veloleta a īne ka wahine opio hookani pila hapa. Ka mea nana i hoopii akuk i ka wela o ka inaina iloko o ka Haku upio' Repa. a ke anaina hoi o na poe nr.sl<jii:si;t) i kniio ia i hakanu ilio ae nie ka hamumu like ole, me ko Ulkou haalele'ana iho i ke Kakeia o ke a huli hoi aku la no ko lakou uiau liome pakahi. Me kp' lakou olelo wale ana iho no'hoi he kanakii oj)io i>akalaki ka Haku

opio o Sc*pa, u ua uinau pu ae 410 hoi lakou ia lakou iho: "Owai hoi nei eueu. nana i aihue ke liine a ke Kauna?" Aka, aole ho haina kupouo'i loaa aku 110 ka lakou uinau, oiai, aoie lakou i ike iaia. A nuunua oka napoo ana,o ka La 0 ūa la nei, ua puni ae la ke kulanakauliale aine ke'kalana aih;i o l.oriiabade i kēia lono lioolelehauli o ka nalowale hou ana 0 Yeloleta iiH' ku ike ole ia. A i oi loa aku

lu»i o ka nune i& o na meu apau oia 110 ka iialowale pu ana ,rae ka \vaUiiie opio hookani pila liapa a ke Kauiuv u mo ka Haku opio i liiīiuai kuliiUewa ui i kona kulana hooI«>no liko !i\e ka ik\aomao o kona hololu'knm, oii) ka, he puki no ke :.lo ua pa' mnkati,'a o keia lono i hou ann ■) Veloiota, ua hawi aku no

it* ī maha i ka jpuuv*i o m jK**:kiāliī o LomBSflde 1 ulolin H rf* Ne«r- ahiu nei •> Me !so ); ! ou akaaka paalienelien.- aur. ints iī<« i W iiaku upiu ui kaj..> Lku m !•<>)" lakou iaia i ke ka'uik.i hilnhiln ole i ke koikoi wale* ;i: t"> i!iJilc»'riinki- i:i HIHI, I'H 10l < lio lioi Uā H»ku opio IH') i ke-ia mau olelo pahfenehew % u.i Keikmiii o Lomahaēe iaia, eia nae, iMoiu oim aku, no ka iik-h. »ia |kaiia kuakoko -o ka inaiiia nialuna ■■i ka iik-a ' nana i loomahuka hou i kana Veloleta, ana no hoi ame ke [ Kauna i koho iho ai na kela lepo jio o Iloilo keia mau haaa lioohaahaa iwo ioa, ma o kona hoouua ana mui i konu knikiiahine e pahel»- i ka ]«uu mauao « loaa ai he wa uonu (> kii niui ai a mahuka aku »ne kii ike oli' ia, II<• n)Bu kohokoho j wale ana no keia I - ua Hakuoj)io nei a«ie ke K&una. " !

' X Hakimpio nei bo? o F?epa i' [hoolimalima koke aku ai i na poe. lehulehu wāle rio ka hale ana e liuli ia Velojpte ame Arola Cecilia me ke kauoha paa iioi ina e loaa laua e lawe koke mai imua o kona alo anie ke Kauna, me ka loaa hoi o kekahi uku makana loa • m ■ -i • mai iaia a e uku ia no hoi na poe apau e hooko ana i keia kauoha. Oia ka na mea apau i hooliinaiima ia i hooko aku ai keia kauoha inai ka poe niua i huli ai ia Veloleta ame kekahi poe hou he lehulehu wale no lakou kia huina o kanawalu kauaka, a ua komo mua aku hoi ua poe nei no Rama a uoke i kfl huli aole wahi ipea i loaa, mai laila aku no Manika ame Iloilo, ua noke ia i.ke kuekaa na wahi apau me ke koe ole o kekahi wahi ,kuono pouliuli i ka maa.lo a halo ole ia e ua poe huli nei, ine he mau ilio hanu meheu ala mahope o he dia ahiu Eia nae aole he wahi mea i loaa, no keia neie aole loa ia he meu no lakou e kuemi hope ai, aka, ua hookahua pa iho la lakou iloko o keia mau wahi taona knaaina elua ame kahi kua wahie o Kama, no ko-lakou nianao i ko laua maalo ae o ka paa koke no ia i ka hopuia.

Eia ka mea apiki, hala ae ana he mahina a nee awiwi mai la ka lua o ka mahina a hala aku ana komo, i ke kolu o ka mhina, hea jnau no ka nel<j. i halawai mai me ka poe huli, A i ka ana o na maliina ekolu ua hoea āku la' kekahi wahi kanaka iinua o ka Hakuopio o Sepa ame ke Kauna Mafi--leta a hoike akū la oia i kona ike ana i kekahi kaa i paluluia feona mau aoao i ka maalo ana ae mawaho o ke Kakela, oiai oia e 6uli hoi ana.no kona home, g' ke Kauna ame ka Haku opio i hoomaopopo aku ai i lia wahi kanaka nei ina paha e ana iaia fee ano o ke kaa ame na lio. Ua hoole aku ua wahi kanaka nei me kona hoike pu ana āku hoi Imua o na mea kiekie i kona manao maoli, he kaa kaahele kela ana i ike ai r»a kela po ?io kekahi mau taona kuaaina mamao loa mai, a he mea hoi ua kamaaina ka mea nana i lawe 'mai i kela kaa i kela po, me kona mahu'i mua 'ole no ke Kaunawa'hine opio, A ina niKkona inaopopo muu me nei ua holo koke mai oia e hoike ia lākou, o ka mea wale no ana i hoike aku ai imua o ke Kauna aine ka Haku o]jio, oia no kekahi pale hoopūmehana hulu holoholona o ua kaa ala i haule a toaa ai iaia, a ua wahi kanaka nei. hoi i haawi ai i «ke Kauna ame ka Haku opio, a laua i nana iho ai i keiaj>ale I?ulu holoholona kumukuai nui, eia nae, aolie wahi hoailona no ka loaa o ke kolohe. A ua Haku opio nei o Sepa i uku aku ai i na wahi kiinaka nei me ua a-la paa nunui koikoki j o Kauweleau, a kani ae la ka aka 'a ua wahi kanaka nei, iaia e huli hoi ana no kona wahi pupupu hale, a kakou c hooniaopopo iho ai o kahi kanaka no keia a ke kalaiwa o Hone ma i ike ai ma ko lakou po i mahuka ai, a kakou nae hoi e nana aku ai i ka uee ana o ko ka-; kou hoohilaai me kona iuau mea ono. • * Na keia pale ,hulu holoholona i kauoha mai i ka Haku opio aīue ke Kauna e 'lawe hele aku īloko o na halekuai a pau e ninau ai i ka mea a lakou i hoolilo aku ai. Ua hele ia o laua o Loniabade a puul Ma-

nika auio 'Iloilo, eia uae, aole he wahi moa i loaa mai uia keia lianaa 1»»a, no ka mea, aole uo no keia iuau wfcbi kela pale huJu lioloholona lioopuuH'hiftia i loaa'i, aka no Amerika niai no ia mea I loaa ai i kn, nakoakane o Hone. Ho. uiakaua o Hoiu". He niakana na k'ekahi kanaka Anierika kaahole aua i htulaina niaikai ai, pela i uoh» ai koia

rhufi hele aua a ke Kauna anie Va Maku onio, oiai nae i hala aku ai ka ha o ka mahinu a komo aku la hoi i ka eliina o ka uuihimi aok- lu wahi liuoi'oua no ka loau u {«■la !soi me kahi lono, li« oki !oa no um na ano apau. Ka m.-u li<>i naii» i hōo|)ihoihoi aku ' ke Kaunn nnie ka Haku opio uo ko laua luanao ua inahuku loa aku o leta ame Orola Cicifia no kekahi m&u wahi e o uropa, oiai nae lioi ke Kaunawahine Rupo i ano mrika: loa ae ai māi kona nauv auwa ana i ke aloha no kana kaikamahine. * A i ka piha pono aua o ud uialiiaa eliuia o lui ualowale aua -j W loielH, ua loaa mai la kekahi louo inui kekahi po« kaaliele mui X- v.i inai e pili aiia no kek&hi wa'iii," opio ui loa ma ia kulfiisukuulxule. 0 kela wahi louo nae aok be auo x)iai he 'niii "wule ~iuT wahine opio ui oloko o keia mau taona liilii, a pela no hoi me >m keiki kane, pela keia lono i lolfe ia ai inai ka poe kaahele mai i lilo 010 ai i mea nui i ka Haku opio o; Sepa a uie ua Eauna. A no na j poe kiu huli hoi, ua hoomau aku lakou i ka huli ana i ko lakou wa 1 lohe ai i keia wahi lono moowini iki uo loko o ke kulanakauhale o Nera. A i ka aneane ana e piha pono eono mahina o keia hoikaika ana a na poe huli, ua hoea ponō aku la lakou no kahi o Hone ma i noho ai, a no ko lakou ike ana he. nui wale 6 na keiki kae'ae'a e noho pu ana me Hone, ua maka'u lakou i ka hopu aua ,ia Hone ame kana '

A lakou hoi i huli hoi awiwi aku ai iio Lomabade a hoike i keia nu. hou hauoli iwua o ke ICau»a a me ka Haku opio no ka loaa o Veloleta ame ke kane mua no ana i noho ai i Iloilo, a ua hoike pu aku hoi lakou i ko lakou kanalua i ka hopu ana ia Hone ma, oiai, he nui wale o na keiki uhai holoholona e noho pu la me laua.

1 ka lohe ana o mi Kauna ame ka Haku opio o Sepa he mea e ko iakou hauoii ame ka inaiua no keia keiki uoho kuahiwi naua i aihue aku ka p4uwai,o ke Kaunawahine opio, a ua Haku, opio nei hoi 0 Sepa i kauoha aku ai i m poe apau aua i hoolimalima ai e hoakoakoa uiai i kahi o ke Kakela o na Kau-

Un hooko ia keia leo o ua Haku opio aei me ka. uku pu ia o ko lakou luiii ia lakou i hoea mai ai rio ■ke Kakela,, ūa ohi hou aku hoi ua Haku opio nei i kekahi poe kanaka hou aku no k» hoopuipui ana i ka iakou huakai hope i ke kae'ae'a o Kama ame kana aloha e noho mai la iioko o ka uauea uui, ua aueane aku hoi e hiki i ka elua haneri kanaka ka nui o keia poe kana&a a ua iiaku opio nei i hoolinialima ai ma keia huakai (kaua anemoku (wa : hiiie) ana ame ke Kauna, a iloko o hookahi pule ,kela liuliu ana a ua Haku opio nei ame ke Kaiuia, ua makaukau ae la ua mea apau.

A iloko hoi o ke konouli o ka po *e aahu ana ia Ix)inabadc holookoa i hoomaka aku ai ua hua-

kai nei e nee me ka awiwi nui no ke alahele e-hoea aku ai no ke"kulanakauhale o Nera, a kakou hoi e naua hou aku ai inaluna o ka mea nona keia mooielo nani a me kaua aloha, elike me na mea i hoomahu'i

mua ia aku ai ia oukou e o'u niau hoa heluhelu mamua ae uei no ka hapai ana o ua Veloleta nei ka meu uaua i hoohauoli aku i kana kane, qiai, he piialii kana ai i aiai he mea waiieo no ka lehelehe o ua ui nohea nei o ke kapawai halai lana mahp o Olona, aole no hoi oia wale

uo na mea inaikai e apo ana i ua ui uphea nei, aka, he keu aku o kuna wahiue ui lua ole, e laa hoi ka uui ioihi lamalama maikai o koua oiwi kiuo e moninioni wale ai no ka puu, i ka ua mea o ka ono o ka maka i ke kilohi aku i ka mea {maikai i ka waihp ae imua o ke aio me kahi hanu uae iki hoi o Kaoiui-malie, e uku poao īa ai no kahi hheu o Rama i ka la hoi o lalo, a kaua hoi e kuu hoa heluhelu e nee aku ai imua ,o ko kaua hialaai me ke akahele.

No ka mea, i ka la i piha pono ai ia laua o ka <30110 iya!iiua 0 ka uoho kane a wahiue aua, me ka hauoli a me ka maopopo loa hoi 0 ka hapai o Veloleta i kaua jei a-i mua uaua, hoi i hoohauoli liktj niai ia laua. uta ke aluua oia ahiahi kalae mat kai, ua haawi ae ua Hone uei a 11* kaua Velol<?ta r kekalu papaaimi uui hoolaulea i luluu i na ono ltfe ole a me ua wai h<?oumluk> kiuo i|o ua keiki uhai holohōloua, ua m|Uuuaia hoi ua papjaain& ne! me kU hauoli nui, e ai a,e inu ana hoi : i ka lokomaikai 0 kji moa nona kēia mv)ololo a me k;vna aliikane. Me ko

Ilakou moeuhilne mua ole ae o ko jlakou la le'ale'a h»pe lo& ia'u kaawule aku o lloik- ame wahine ani'ka !aua kauwa waliiim iual a lakou aku iloko o ua haawt- kauīuaha o.ke aloh». E laa hoj ka ai»a uku o ka Ilaku opio o Sepa a.uie ke Kauna sfatilotu 110 Xeva ma ia la īue ka nui o ko laua uiau kanaka, me he puali kaua lio »1« <» nee aku ana imiia o na enenii uo ka Lalawai ana hoi īnaluna o ka oi o na iaea kaua.

- -No.ka mea, iloko o keia manawu a lakou e Uauol?uei, uve ka iuii ana hoi i ke ola o Houe a mekana Veloleta, oia no ka wa i puupaaliulu uiai ui o kekulii o ti« k«u wa u Houe uie ko ano pioo a pilioiLoi, a koua niau kuli lioi e nak» Uaalulu aua iaia i kulou iho ai iinua o Houu m<» ko kuiuailio anu aku '">i <uti ka iuua i piha i ka makau.

"■£, e, e! K kuu Haku, «ia liou a<up laua uif kekahi heluna kanaka uui i maopopo ole ia'u."

"Owai ia mea e kuu kauwa aloha?'' waiii a Hone me ka leo ano kauinaha uo kona hoomaopopo <- aua mai' no i ua olelo a kaaa kau-

"Auwe! e kuu Haku,* oka makuakane no ia o kau wahine, aine kelakanaka opio au i kui ai a hina iiuna o ka papahele ma kou Iloine ina Iloilo," naka haalulu iho la o Hone a kana wahine hoi i puili mai ai ma kona a-i, me ka puaua ana ae hoi me ka leo malie."

"Mai hookuu hou aku ia'u mai a oe ako, luliluli ae la ke poo o ua llone nei me ke kauiailio apa aku hoi i kana Velo!eta me ka leo malie,

"Aole au i maopopo i ka manao nui o keia heluna kanaka a kou niakuakane i lawe mai nei ame ka Haku opio o Sepa." O ka wa no ia o ke Kauna i komo mai ai iloko o ka: lanai a na keiki uhai holoholona o hauoli ana, a Veloleta hoi amo kana Hone aine ka laua kauwa wa-' hine opio e ku malie ana me ka nana aiia mai hoi maluna o ke Kauna i hele kona mau maka a pupuku, a ka Haku opio hoi o Sepa e ukali ana mahope me 4ekahi heluna kanaka nui e komo mai ana mahope, nana hoi i hoohamau aku i ke anaina hauoli a na keiki uhai holoholona, ia lakou hoi a|)au i .nana mai ai me iia maka pahaohao inalun« o keia poe kaaaka lehulehu wale ame kekah imau kanaka a lakou i maopopo oe, koe wale iho no ma ke ano o ka aahu lakou i hoomaopopo mai ai he mau kanaka laua no ke kulana kiekie, a ke Kay - na nae i ku iho ai mamua o ke alo

o ka kakou Hone e nana aku ana iaia me na maka wiwoole, *a na Kauna nei hoi i luai mai'ai i kana mau olelo me ka inaina nui.

"A-ha!" loaa pono hou Uy olua ia'u e keia niau paahao inahuka, a ma kuu ola ana ame ke kiekie p kuu inoa," auhea kela kaikuahine apuhi ou i piha me ka maalea i oi aku mamua o ka Alopekak, ame oe pu hoi o kou kaili hou ana naai i ka'u kaikamahiane me kou ike uo aole ou kuleana, a heahea hoi ke ano o keia mea au i hana ai e keia lepo palolo o Iloilo ame Kewa nei."

"Father, aole anei oe e h. īki ke hoopuka mai ma ka olelo maikai ?" |wahi a Veloleta me ka leo malie, a kona makuakaue hoi i nana kapakahi aku ai maluna ona me na maka li-o me ka luai pu ana aku hoi i keia mau olelo me ka leo kalakala. '

"E noho malie oe, mai kou lilo ana ae i kakaolelo hooakamai uo Neva nei, uo ka mea, aole o oe kau i makemake ai e uinau i keia uia- ( nawa, aka, o keia lepo kou hoaolelo, aole o oe." Hiolo iho la na. waimaka o Yeloleta iua kona .iu.au papalina nohea, a Hone hoi i kamailio aku ai imua q ua Kauua pi ena nei me ka leo kuoo a wiwowiwo ole iho. "E ke Kauna o ka'u wahiue mare no ia au i kaili mauawaiuo ai ihai ia'u aku, au 110 hoi e hoowahawaha nei i ka n>are a kau kaikamahiue i apono ai me ka oiaio o kona puuwai, a no kuu kaikuahiue aloha f aole loa e ike iaia, uo ka mea, kt\nela maemae loa oia elike uie ka bebe uuku.i ike 010 i ka pono aiue ka hewa." Anw<j! līe mea o ka punia o uu Kauna nei me ka inaina uui, laia i hapai *ae ai i koua kookoo nui ( loih! koikoi, a īuanao inai la e hili! maluua o Hone e ku aku ana mo' ka oni ole o ke kau'aka koa, o ka wā no ia a kekahi o ua keiki uliai hol(»holona i l&lau niai ai me ka eteu nui mahope o ke leua o uu Kanna nei, a kkili aku la.i kookoo nei mo ka uhakihakl ia anu ae hoi malalo o na kapuai wawae o na keiki uhai holoholoua, (Aol# i