Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 51, 21 December 1917 — E A'O AKI ANA O W. J. COELHO (KUELO) I KA OLELO HAWAII I KA POE MAKEMAKE MAI. [ARTICLE]

E A'O AKI ANA O W. J. COELHO (KUELO) I KA OLELO HAWAII I KA POE MAKEMAKE MAI.

| hoomakaukau iiei o W. J. ('owlho (Kuelo) no ko a'o ana aku i kauWo ffawaii i ka poe «■ makemake mai ana 'na kattf ame rta wahine a o ka por- makemako e 'hoouna aku na palapala noi i ko keiia o k<< Kofāisina c> na aina an■ptini ma ks hale alii. 0 keia tnau manao a foelho e makfruakc nei o a'o aku i ka oWo Hawaii, oia k«»kahi o na hana waikui loa a k<-ia hon kanaka e hooniahek- n«i, a no ka nwa'aoh» e hiki kt- iu konā makaiikau rna ka olplo a no kft roea, oia kekahi o na Hawaii makaukau loa ina ka umihi olelo ana, mai »ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii, a pela no mai ka o!eto Hawaii a ka olelo Beritama, helnhelu a kaikau. ua !awa loa ka inaiaukau, a he Hawaii no hoi e haaheo ai na

5a waii ipa ona la. M"a ke ano he wahaolelo no ka lehulehu, ua makaukāu roau makou i na m h kpau e haawi aku i na kokua ana-no keia mau manao a keia' Hawaii o makemake nei e hooala i keia liana maikai, ke a'o ana ak« 5 koua olelo makuahine i ka poe e makemake inai ana. .

Ke kaiiulua ole tif*i makou i ka 'plelu, o na l»ao]e,aiia ka mea mua ;loa e ioai ana e a'o 5a jku i ka olelo Hawaii, ka olelo kuinu o keia īiiāu pae moku, a ke kanalua loa uei makou i ke kotno nui aku o m Hawaii hemahema i kona olelo, makuahine, no ka mea ua lilo loa lakou i ka nauiu i keia mau la a poiiiīi ko lakou olelo makuahine, ka ruea hookahi a ke kanaka e haaheo ai, aole ma kekahi ano e a'e, Ke maiiao nei niakou ina aole.e iiooala in ana kekahi hana o keia ke kokoke loa aku nei i <i mauawa e lohe hou ia r 1 olelo 4ttaikaij r -koe- »;•- •-** - Hawaii #•. . , ?:u pahema-Li-,1.8 ,<i., a me he mea la-

... ii ' ua aiaa e mai, oiai no nae \r,o ilawaii nei no, a lie Hawaii ma jua ano apau, a ua kupono no hoi ia |la ina he ma makua haole, oia lie ekolu hapaha liaole. ka makuahine, a h« iiaoie maoli ka inakuakane, [>ouo hoi paha ia hoop&hemahema iMia i ka olelo makuahine, aole K<Hawaii . wuM>li, he kolni Pake ke olelo, a o ka oi loa aku o na keikikaue ame na kaikamahine j« keia mau loa, ka hoopalaleha ma|oli i ko lakou olelo makuahine, a hse aamu ka olelo, ua peno hoi ia la ina ua lawe ia i ko na aina e i yr& ālaila hoi Jta ioohepa aole, ma-waho a'e~ nei no ka poe apiki, ua» hiki ole maoli iho ke olelo uaai i ka olelo Hawaii.

Ua pinepine ko makou hoike ana i ko makou manao maluna o keia ninau e pīli ana i ka olelo Hawaii, ame ko makou hoolaha ana aku i ka mea i hana ia maloko o ko kakou ahaolelo ma kekahi manawa i hala a'e nei, oia ka hookomo ana aku o W. he olelo hooholo, he mea pono e a'o ia ka olelo Hawaii ma na kula aupuni. I ka. ioaa ana o ka ike i na wahi nupepa namu, ua hoomaka koke a'e keife mau nupej>a e uwa, me ,ka olelo ana, heaha ka waiwai oia mea, tta ahona ke kuku)u ana i kula mama awa, hula, olapa a pfela wale ako.

0 ke kumu naai no qifl uwa ana, ua nlaopopo moa ia lakou ina no ka holo o keia mea/ oia "ke ā'o hou ia ana o ka olelo Hawaii raa na kula aupuni o e pau ana kekahi mau punahele a lakou raai ka aina e mai a loaa ole ia lakou ia mau puu dala. 0 J. M. Poepoe kekahi i hookouio aku he hila kanawai oia ano hookahi ma ke kau o ka makahiki 1913, a pehes la i hana ia raai, o ka pau ia oka lohe hou ia ana, ke nioe mai nei paha iloko o ke ie opala a j>ehea aku nei la? Ma ka aoao o keia ahaolelo, ke kono aku nei i ko makou poe helnhelu ina he mau keiki ka lakou e hoouna a'e i ko kula h Kuelo e a"o aku ana ma keīa mua koke Iho; oia Iwi na keiki hemahema ? ko kkou olelo makuahine. 0 kekahi meg kupaianaha loa i ko Jtf*kou manao ana, o ka uku nna

o kekahi Hawaii »o ka loaa aiia iaia o ka ike i koun 01010 makuahino, oiai i\o uae, o koria ftin« no kgia a me koua lalitki. Ua Laniama uiau na kolauiu o keia waliaololo hia l;e raau nnumo ka W, J. Ooellio 1 umkeiuake «1 o lioolaliaia. ~ ,