Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 52, 28 December 1917 — HE MOOLELO NO LOLE KIGULA KE KANAKA OPIO ILOKO O NA WILIAU O NA KUKO O KE KINO AME KUNA MAU PAAHANA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO LOLE KIGULA KE KANAKA OPIO ILOKO O NA WILIAU O NA KUKO O KE KINO AME KUNA MAU PAAHANA

Oiu koke no ka i hili ak'u ai i na lio nie ka huipa, hemo pata ka lawe na lio, i fea iuakemakj>o lekeona, e noho iiiana aria ia n^^ jaxiuute. Aia hoi, ua-.pii ke anuß«eele, iluna o ua Anela la, me kileaika Joa, lHe niai ia n:i anela n«i e piiHki awa ia Lole lvigula, hookomo mai la 1 ke poo huna ana i na maka otlft mai ka ikf una aka i ka honua, iloko o ka poaeae o ke kauaka opto. No ke kanaka opio hoi, ua pii mai ka mai, he nae, ikiiki wela 110 hoi. Lohe like aku la laua T keia leo kamailio a ua lekeona nei he uft ko luna, me ka ti»'i!a, o wau kolalo «wi, e hiolani aha no kana mau ukana hoi, oia, na malihini opiopio, ua mai ka noonoo kanaka ia lauft ; aia laua \ loko o ka aina o kau'-ka weli na ka hiki ana i kahi i jppwiktwnake ia ai, lohe like aku la laua i ka lfo o ua wafii kāaka niēi. Ca pau kē kaomi inalie ana, no ka niea, «a hiki mai kakou i kaj»hu Wehe ae la ' 'itiaW^na^he oiaio, eia ke kaa% ke ku nei. F«l ilalo mai liuna o ke kaa huilaha, ua Huli aku Kiguta i ke poo l° aa akii ' a > haawi mai kaukani dala inaoKMla ia me ke kali ole iho, he mau minute hou a"ku i koe, ua loaa aku la ke kahu o ke lekeona, oia no hoi kahi kalaiwakaa. Eia no hoi ka pane a ua ona miHona nei, mamuli o'ka nui o kou eletL ula kau hana, aole no hoi i loaa ulia, ke haawi aku nei au ia oe i kou mahalo, e aku oe 1 keia 3fela pepa, aole ma ke ano he uku i& nou, akb ma ke ano he polopeka Ihaoli ma ka hana. Ia manawa nin'au uiai la

ka naea i kalii kanaka "kOu inoa- Pilipo. O kou vrtthi e noho nei ? Muliwai. He walu.fchttpuaa iloko o ka mokuaina o Adhe a'u iua-kana nau i keia manawa, aia no a hiki'mai ia' tfTariaWa o ke aloha nc kou, ka mea rriua*loa,

uann i hoopii mai ia'u, i ke anu maee!e kuli no j*oi kahi k'aKaka h'oi nnka, no hoi ka la a Vieklspi?ki au» i ka home. hui no hoi me Tia ohana apau i ka nana pono ani. iho, kfl hani) i ie ano ok eia daljf pepa, ke hua helu kaukani. Aohg i. kana iho ka ua mea o ka hauoK tmi ka noonoo i ka hana pono, e hoohele ai, kahi kenikeni ma na haWa lianai hāloholona, ua piika hoOnialia aohe waina hoonee aku la, ke kaohi, ma kona alahele, i- ka po amo ke ao, ua hui a'e la ka makua, aine ke keiki i kalii hookahi apau ua minute o ke kaumaha, hoike ka moolelo o na mea apau, a hiki i ka hui "hou ana. Ik© kakahiaka nui ana o kekahi la, hoomakaukau ia mai !a lakou mau niea ai. A|a hoi, ua Jb,oopiU mai la ua anela nei i kons uoho a

pili ma ka aoao, hema Q Lole Ki-! gula. Alaila, pa|na i ku pau ana oka lakou apa, ua uauea w*le aku ua wu ka hvluhelu ana i kekalii l>uke. Hoomau loa mai !a ka ane)fi i koua hoopili ana me ke kanaka <Jpio. |lia ka oh'lo a ua ane|a ke kaiiaka opio'o koia.mau o e ike nei, e nola aku «ni i& J ka po ; hs!a .mh iaj v l poiua, auaiAi, o hiki tute no ia <je ke iia;u\ mai ia'u i ka motjlelo Q,k| po 'i !

i hala aku la. Ae, pelfea na ano jtui, eia no la, ka ua Jto luua, ntt» ka uwik owg'u k# lalo, me ka ulua. Hoholn a'i> la ka ula noln a ma na jiu|i;i!iuu u ua Aiit-la naku liaululu ae I» ke kino apuui. Heino mai la, k« leo wai meli, o ua niaini iiei. Penei uo ia, V hooplli * ale iho tiu ot i kou ihu ine ko'u hooko akn ia ke kanaku opio i ka inauawa i l»ili ai, na ihn o laua un- ka hoj:»> Uoi>o ole ae, i n eleuiakule. ('a ike 'pono ho !a ua kanaka opio nei i ka aioiuuna iiv aku, maniua o ka iim'lihoui hoomaku uiui la, uu Anola <• akaaka, ine ka hauoli oui pnlcjii ole a hiki i ka manawa hiamoe. 1 ko kanekn Opio e hoomakaukau nei ma koiia wahi moo, ua hiki niai 'u kn neln, eia ka pane, e hookau iho oe ' ke fH)o o ka anela o ka i>o rnaInaa o kou mau uha, ke lioi loa noi •ke kanaka opio i Hawaii, Waipio, kahi o ka wai. Ua ala ia, ia po, a hiki i ke ao ana, eia ka olelo oiaio, ma ka waha o ka Anela o ka po, ua hele au i ka hulahula o ko'u hoa hula, ofa ke kanaka i pili ik! 'mai. Ua niiiioaka wale aku wau i kekahi ua kunou aku ko'u poo i kekahi. Ta oe hoi, upiki na eheu 0 ka anela, he olelo oiaio keia a'u imua o kou.alo. >E like uie ka loihi o kou hoopaaaua i kela po, poiua ole, i na Ikau u kau. Pela no ka loihi o na eheii o ka anela e'upoi ai, aole oia e hoomohala aku apau keia mau olelo wali ke kanaka opio.

Eia no ke kaahi, ke nome nei, hiki aku ana he wahi. Ina e hoomohala a'e, ua anela nei, lua eheu oua, ke kani koke aku la o ka bf;le i ke poo kupakako. Hiki mai ltt healia kou makemake e uu hau, © ku ke kaalii he mau la maanei, aohe ia ,he olelo mii. Aia ua onamiliona nei me ka anela kekahi poe e a'e, ke koke la, iloko oia kulanakauhale, Make a'e ana ia mahina, pēīa akii ana ia mahin ort a h&olilo apu o ke kanaka opio, me kona mau lehuleliu nu. ke kupakako ia, e uku ilku. 0 ka hoike wak aku 110 i ka likiki aie. Hiki aku ana ke kaahi ia wahi aku, iu wahi aku apau, na mahma eono. jlīuti loa no Wakinokona, ka pahn hopu, ia manawa i nTnau mai

ai ka Anela o heaha 'kou aiua lianau ? Mokuaina o "Wakinekoua, wahi aka pāne; he mau hora helu wal6 no koe, hiki niai la i ko, lakou manawa paina kakaluaka, ia lakou e ai nei. Hinaū mai la k'a eleinakule kane ihea oe e lele ai ? Paue, i keia kulanakauhale ae o Wakinekona ae keia. T noho oe, a-i ku kou ma,kerriake e he!e ae 1 ko makou aina no Palani makou. 0 ke awa ku nioku ma ka inoa Maseila, ma ka aoao akau o ka aina, o ko makou wahi ia e hoi nei. 0 ka inoa oko makou aina ponoi, o Lusekia. 0 ko'u inoa o Makuakane, mai poiii;) i keia mau olelo. E hoi ana makou * hiki i Nu loka, malaila makou e k»u ai iluna o ka moku. A pau ae la ka lakou ai ana, hoomakaukau n« eleinakulo i ko laua aahu no ke kali aku i ke ku o ke i "WaUa kahiko mai la ua anela nei iaia iho ke nana aku, aohe pim, aohe kekee. O ke ku no oe a | ka wahīne li'i huapala, lilo no i ke kehau, oia ke ano o mak<su ua le<le_ Valani. no hoi na lede Havmj pela, aū^ke aloha e. Huli nsl: la na anela nei. iinua o ke kan§ka

opio, nana mai* la, oia no oe, o "un maki», o ka manu nutiu opiopio, I*a 11« mai la e lawe ana oe ia'u nie na lehuiehu i maa ia kaua i ua aina J hala ht>pe aku la e hoomakaikai a huli hoi ku o k eha koni-ma. "Me ka wolawela, aia hoi ua ku ae la ke kna ahi nia kahi maa mau, ke lilo nei ka'u huapala i ka wai. He hookaht ia mahina, a ua ona unliona nei e hooniakaikai nei > na hini. O na hokele aU nunui o leahi i«, o k:s uhanha īna, e nolio nei A piha ka manawa, huli hoi ni iua.lihini. no luna oke kaaahi Kauoha aku la, ua opīo nei i k». kupakako, > malania pōno oe, ia Ukou nel, a hīki i Nu Toka. Ta pono e kuu haku, wahi a ka pam\ Tka makan $na manma o, ka hoouee a ka mahu, kana hana. TT$ hou mni la ua noi i ke;a olelo ina e poina "a oo ka moolelo o

pe. na eheu o ka anela o ka > lawa, 'kona wahl, e noho ai. Aolio j kahu, e laka ai uo ka uiea, aolie <x: i iuakiua poao i ka ai, pela wale uo e ai ka anela v Hopiho mai la | m awl» n*i, ina kihikiM o ka eheu ona, * pili ma ihu oke ka"Ā" 'o{>iio. lTfmo ma* !a ka in«ikani o na jpnkaihu oun aneU nei o kou inoa, a ko'u mau kahu. malama auela i malauia ai e hoomanao i keia w»i poina, no ka moa, he iko k* &i»la i na inea pohihihi o \ū U«n«, * 'ka Tvoon.ua, iU>a tw>s. Oni «ku U ko ksaahi. Wo p;m na lihilihī ' kf ku \vt>hu 1 ka '.n.-v »1

kani. Kau aku U na maka o oj>io iluua lilo, o ka le^a I muaUiulo •> kau wahi ao t in» I lauU 1U oiaio u\>, ua ike ao u aiu ;uo, utu na paU le.wa, a 'ūki i k% pa- , ull loa ana. Huli hoi mai la, e ike i ua maka o ka He mea |o ka o k« u:akua» nj«,ke kei4ki. , Hia uo laoi me ke »00 uui o i ± |ka heluhelu buko oua ilihuue. , lV«ea kttu haku, inu ka uui ana i ,ka T7a puni ka aia iw» v> ku jvu»ūui poo kalii au i ihookouio n*ai noi a huli hoi '■' * iaaau * 0 t . * i p&u.) w