Ke Aloha Aina, Volume XXIII, Number 14, 5 April 1918 — HE MOOLELO NANI —NO— VELOLETA A I OLE Ka Ui Mahope o Kana Mea i Aloha A A ME -HONE-Ka Moi o ke Dala i Hoopaaia ma Kahi Mokupuni Roseriga [ARTICLE]

HE MOOLELO NANI —NO— VELOLETA A I OLE Ka Ui Mahope o Kana Mea i Aloha A A ME -HONEKa Moi o ke Dala i Hoopaaia ma Kahi Mokupuni Roseriga

Nolaiia, i ka piLa ana iaia o ka umikuiuamalima makahiki o kona - noho ana maliina o 7 ua waīu mokupuni nei, a i kekahi kakahiaka 'mii elike no me ka īnea maa mau iaia.o ka hele kaapuni, mau, ua hc*le. aku la oia ma ka aoao lulu o ua ■wnhi mokupuni nei otia, a ma kfia I heie ana ona i īke aku ai oia i keia j mau moku kialua liij!i he ekolu ]ta I Titii'e ku mai ana iloko o ke awa i li&la'i o ua wahi aiua uei oua, no ka mea, he awa nui keia e like paha' me Hanaumua, ka mea hoi nana i koopuiwa zaai i ua Hoiie nei rq£ kaj hauoli nui. ] Ua aneane loa oia © kahea leo nui aku, eia nae, ua hooiaaopopo kok« iho la no oia ma ke ano o ko lakou mau aahu ame ka lakou mea e hoohikihiki mai ana i ka aina, oia hoi he mau pahu nunui kana i ike akū, ai e olokaa ana hk* kona pee malie ana aku a uana i ke ano o ka lakou, hana, ka mea hoi nana i hoike maopopo loa-mai iaia he poe powa aihue ' keia ana e ike nei, a o ko lakou mau auwaa liilii miomio maikai he mau moku powa no ia e auwana hele ana ma na wahi apau o ka moana Ati"ka uo ka aihue auie ka.hao wule aua i na waiwai apau o na mokukalepa e īoaa aku anu Ju lako'». Me kona ike ana aku i kahi a lakou i huna ai i ua mau pahu nei me ka hoike ole aku iaia imua o lakou, a pela ao hoi lakou i ike ole mai ai iaia nei, me kona pelu hou aiia aku aio koua wahi a-na me ke ake loa hoi 0 ike hesh& la ka waiwai oloko 0 kela mau pahu. !N"olaila, ma kekahi ia ae, ua hoea hou aku la oia flo ua wahi nei, 1 kona hiki ana aku aole ua mau moku nei ua pau i ka holo, a mamuli o ka nua o ke oae eleele 1 ka wawae ame ka moali 0 kahi a lakou i lawe ai ina pahu ana i ike ai i hikiwawe loa ai kana i#u ana i kahi i huna ia ai, no ka miea, i kona maopopo ana no i kahi i huna ia ai. O kona hoomaka iho la no ia i ka eli aria, a hiki i ka loaa ana iaia 0 keia mau pahu nui he eha ka nui. XTa hoao ae la oia e. hoonioni, eia nae, he ole ka onioui $c, a 110 ia mea oa hoomaka iho la oia e wawahi i «a mau pahu nei ma ka wehewehe aua i ke apo 0 waho. A i ka hem& ana 0 ua mau pahu uei a eha, r he mea e ka puiwa 0 ua Hone nei i ka ike ana iho i ke dala ke gula ame ke pohaku waiwai uui e ae kumukuai nunui, anie kona kali ole ua hoohikihiki oia i na dala uo kona a-na i noho ai no hookahi pule me koua Uaua aua me ka ualo loa. A i kona helu ana ma ke dala ame ke gula, na hoea aku i ka eono haneri tausani dala, a 110 na pohaku wiwai ■■■■■■ ■ nui e ae hoi, ua koho aku ūa HOllO uei aia ma kahi 0 ka elua miliona a! oi aku a emi mai paha. () ka lilo ana hoi keia 0 ua HonO; nei he kanaka waiwai maluua 0 ua i wahi aina kanaka oie.aei 0 Roger| ea, a 0 ka pilikia nui a ua HoneX 11001100 iho ai iloko ona, oia 110 kona, hooa ole ana no kona ainu hanau aua e lu aku ui i keia īuau powaikai, ulia wale i loaa iaia imua 0 kaua Veloh*ta, a i ol« pela, e ualowale jju ana oia me keia mau waiwai apau me ka~ike ole. hou ia, eia nae, ua hōoholo iho, la oia, ina e lioea Uou m&i ana ua moku powa, al&ila, « hoao ana oia e noi 4jty i ka oluok.o,

pakele an.a le ok ame koua.j We ua ioea j poe mka i£a n^b'^^Hp huli ai ao kekahi mau la ka ia ana o na | o ua. inau inoku nfū I uka o ka aina, i a n&M# Wio inoiao o. ko ianeī; ooiMp»!, aofe koua.sjalu i no|io ai, A maJi!|jiuv: i hoao e wale Imua o latcou, alraf e nan|>ku ana i'koUkou n?sT||;ona omoknko, ua hoar> no kela e ikuliiiu uu uhu iaki o k& manawa e Wana iaia, Me kojnJJf£noo aiia i kahi e pakole «3cu ai mai wahi aku ana i pq|ffla,i a kupr%r kamaaina no ka.loaa ole paha o Ica wlwal aihue a lakou fwypwale uā Ho«e ftei, ua «a poe aumSta liiln iuiu o Rogerica.O ko bope ana iaia lakoii a ike wahi moku MWii aku a hiki i ke ana e piha eha m'akahlki 'ka loihi o kana kali ana pakele, eia, nae, ua pau. 'la kona manaolana. $$pe no kona mahalo aku 1 ii£'tasii no kona kiai ana mai iaia ola kinn mA.īlrwi Wolaila, i ka aM*M. fJB^>sha ka umikumamaono makaMkō hoohala ia ai e Hoōe oi£lSii|k keia mokupuni iqebameha ;]&saM~ole o Rogerica, ua pae mai la Eeiwaapa oīqo]ji hq« na kanakīi wa hi niokupuni noi ma a ka ino e poipu aaa lea makani, ka uiia hoi ABisdBopuH. A naloko o elua U o. ua hoonaaka maila ka Hone i oili aku ai kona ana a kaapuni ae ! 'la kona wahi mokupuni e ano mau, a i kona hikīawapae mau o ua hoopiiiT?a loa ia ana aku i ka lana mai o ketaiiSiLi waapa ame ka a naai o ke kWsfts kekalii faalepe'a, me koua koke ana iho lie poe olulo pio keiā i pae mai me ka ma&Ulii no l'ola. mokupuni, ' **SST"-' Me kona ku malie a aoonoo mali'a paha o Wa no keia i h'oea hou mai 3 ] Hicfk'a inai ana i ke dala a lakou i |g|paie ai, a i ka hope loa ana i aiififc a5 hooholo iho la oia e hele aks"© hui me keia poe, ina no kona kona ola. Oia no kona wa ai me ke olohelohe, a i kajokS„ ana mai o poe nei" ianei, koke mai la lakou iaia, a i nNakou hui ana ae, auwe! he mea oli o ua Hone nei i hou ana me kekalii mea, kino uhane a kamailio pu hoi, ka ua poe olulo nei i hoike i ko lakou moolelo o ko lakou ana me ka poino ; oia hoi, «'&pku iawaia ko lakou ua pae a kekahi wahi mokupuni uuk» i emi iho jnalato o kahi mokupufijLft Roa no ka loaa ole he Wnt k)ipono ia lakou e pae ai TJa hoao loa lakou. e pae aina a ua Hone nei e noh^lnfl, f a pela no hoi me ua līone neĒ u* hoike aku oia i kekahi epa ma ke ano kona hoea ana ilaila. .. Oia hoi kona hoike ana poe nei, he ohua oia no liijss kekahi mokuahi, a mamuli n ano hgp i ka lalama ma ka palekai pela oia i haule ai, a Eaamuk o kekahi ulia laki ua loa&:|g|fi.na mea hoolana i kiola ia maijl6ko o ke kai nona, a pela oia i ai ma ua wahi aiua <ici uo. mahiua,, a koe hoi ka o ua Hone nei*ua kiola maoli i§ oia e make malaila e ke Kauna amt ka Ilaku opio o Sepa. Xo ka mea, he iuuu' liuim ia nana hookahi %valo iho no e ike, ( Ua lilo «pa a Ho«e e nei mau l»oa olulo ame ko Ho hoi i mea jiana e liookahe mai i fc6 lakou man waimaka. 'f®l' 2iea !fei nana i hookahe mai i mau*%*utnaka ;uu> kti \*al|ffiSuu, no ka kela ma\i maiijfto roSmu mak. * | 5" iH? bīa k& ua ltone^^lu^^®b

na hooinanao pu aia ho| jiy|Si makaluki leliuk-hu wale i kaa'iope &ku tn e hiki o!<- ai i ke aioha oJiuyßii Velol«ta ke kupaa nona, oiai kōna mau hoa i hajts msi ai j ka Wkoii mau walii mea aT&a k<< ano | «t pak!ko, e !«a lioi ka p*!eiia ame Ita l-a he m'aknle ame pai pulehui. A oka noppa hon ana ia oua Hone nei i na* ai no umikumamaono m&ahiki, hoi e b*u mau hoa nliaia[holo o keia moolelo i kona Iman mea hoonaueue puuwai « hoom«of>opo iho ai o ka ana e piha in Hone he 16 makahiki malunn o kf*!a wahi molnipuli kanaka ole o Rogftri<-a f o ka anoano ana no lioi ia o kona kau mohallpim i ke māionnki a o ka inea lioi noua keia moolelo kana ipo aloha i ka iwSkftfuakiimama!wß a oi, a kakon e ai aia o Ho- j ne i na la ui olte kanaka makua, a 0 N Velol€-ta hoi i na !a ui o ka wahine makua, a kakou e hoomau aku ai 1 ka nana ana no Hone ame kona mau hoa. "O ka lakou nei hana o na ta a pau oia' no ke kiai mau ana i na moku apau e maalo kokoke mau mal ana ma ko lakou nei wahi mokupunī i noho ai. 0 ka lakou nei hana i ka wa e ike ai i ka moku e alūalu maluna o ko lakou nei wahi waapa no elua pule aole i poho keia ooi'kaika pauaho ole ana o lakou nei no ka mea, ua hoopakale ia lakou nei e kekahi mokuahi kelemania mai Trieste no Roma. "A mamua o ko lakou nei haalele ana ia Rogerica, ua lawe mai Ia ua Hone nei mai waena mai o na pohaku kumukuai nui i kekahi m&u puupuu daimana kakaikahi ka Rupe ame ka Momi amo ka pohaku j Onika,'a ua like ka nui o keia mau | mea apau ana i lawe ai me ka puu-1 puu o ka lima ana hoi i hana ai me ka nalo loa, a o kahi ana i noho ai ua hana ia a paa pono eia e hiki ole ai ke ike ia e kahi mea, a e maluhia ai no- hoi na waiwai apau loa maloko ona a hiki i.kona wa e hoea hou mai ai. "A i ka la a ua Hone nei a me kona inau hoa o ka rnea i haalele iho «i i ua wahi mokupuni nei o Eogericay ua nana ua Hone nei maltoa o ua wahi mokupuni nei me na maka aloha, i awili pu ia me ka weliweli no ka halepaahao ona i hoopaa pio ia ai me ke aloha ole me kona hoomaopopo ana iho me he moeuhane wale no kana mau mea apau i ike ai laa hoi kona haulehia ana iloko o kekahi hiamoe kulipolipo, a ala a'e, a iloko 0 kekahi mau la kakaikahi wale no 1 hehi hou aku ai ua Hone nei i na lepo aloha o ītalia kona onehanau iloko o na hoomanao poina ole no kana Yeloleta. Maanei kakou e a'u mau hoa kuiknilima pu o keia moolelo e haalele a waiho iki aku hoi kakou ia Hone iloko o ke kulanakauhale o Eoma, a aui ae hoi kakou no ka Ui Yelolota ka nene ahiu hoi o na kapawai halai lana malie o Olona, pehea aku nei la oia, no ka niea, ua loihi ko kakou uhaiaholo ana mahope o ke keiki kua wahie o Rama, koe hoi o sali'a mahope ka mea nona ka hulu mamo hulu melemele. i ka hoea hou ana o ke Kauna Matileta ame, ka Haka opio o Sepa, ua ha'oha'o loa ua Yeloleta nei ao keia nalowalo loa o kona ma"kuakane ame keia Haku opio a kona uham i hoowahawaha ai. Me kona ninaU ana aku i kona makuahine ihea la laua i hele ai a hoi mai o ka pane i loaa aku i ua. Ui nei penei: "Aole au i ike e fc6u aloha" oia ka Veloleta i ai me na olelo walohia nana i hoōmumule mau aku i kona luaui makuahine me ka hiki ole e hoō&u'iku'i olelo pu mai me ua ui nohea^iei. "He oiaio, aole ioūaw i iko, e mamaeat" "Ae, ekm lei. M ~gfc u K.upauaha kou. ike 010 e man&, o oo hoi ko papa hoa kuka i na wa apau, o kou ike ole, iho la no ka ia."' "Pehea anei haf au o ike ai, no ka m<«, aohe aetfpapa ia'u e komo pu aku i kekaW mau hana koikoi ana ai e like no hoi me kou ik» oie i mea apaue kuu "Aia, hoi ihea kuu kauo, ua ike anei oe nona, e maina?"

"AoW- !».ia ao i iVi nona, e kim ki." "AUiU, ua pipehi ma-lu ia ci* i' kuu «īakuaka»',- au«-TTaku "i»io puuwai eleele o Sep#f "He kuUib«-wa ws!i' ihn n<; i« iuaimo ou, aok is Lf* rnce pololei,'* "E miiaa inB uo li»J kmliiliewa au a kubiheft'6 ol* paha, Vic Hke«"A'alp "nō"Vt mea apau ia 'i, »o ka mfa } u* liīo k«- olb o kft'« rn(»u i aloh» »5 ī mi-a nn oukou *• ono ai jn«- ka IJīnir»3i 1,1)1 rn«* fi»> ilio hae la." II e <k>!wī \iju kfit.t j.'«au oh)<j c kuu lēi, nu- ka timop(>i>o <A<- lioi ia ot- o ka mue Mflit ka l "L'w ike no au no iu iwea, <• mani», aka, aok- e hiki ia'u ke miiui iho i ko'u niau&o iiisina uo gukou i Imna mtti «i ine k« aloba ole ia'u &tue ke kane a kuu puuwai i aloha oi, AJtih« ino oia, a palulu a<j la ua Voloieta nei i kona ruau luiiku rue ua o ka ehwha, & hoomau aku la hoi i kana hana maamau hfpaiuma no kana mea aloha. I ka la i hoea hou ai o ke Kauna ame ka Haku_opio no Milana, ua kukala kokē ae la no ke Kauua Matilft}a no ka «iare ia aku kaikamahine me ka Haku opio o St'pa ; ua holomaina ae hoi ke-ia ]yno iloko o Milana b puni no keia mare hou o Veloleta i ke kane. 0 iu ka ka Bihojja i oielo &(■ ai i kona wa i, lohe ai i keia lono, aole loa oi<t t- ae| i na Kahunapule apau o Va hoomana Kakolika ir<« Milana malalo ona e marf i ka Ilaku opio o Sepa īneka Ui Vc4oleta, a wahi no ana i olelo fti imua o ka lehulehu o na hoahanan o kona hoomana ame kekahi 0 kona mau hoahānau Kahunapule. O ka manao ana o fee Kauna e hookikina mal iaia e mare aku kana kaikamahine i ka TTaku opio o Sepa malalo o kana awaiaulu ana i ke kaula gula maemae o ka mare mawaena o laua a lilo i hookahi, lie hana hewa ia, e HIo ai ka laahia o kona oihana hemolole kiekie loa i mea hawawa a haumia. Xo ka mea, he kaikamahiue ka ke Kauna i mare ia me ke kane imua. o ka oiaio o n Lani, e hiki ole ai ke mawehe ae i ka mea ua hoopaa mm la. 0 Vei» ae la ka m&nao o ka Bihopa nana i hoopiena aku i ke Kaurut i kona wa i loLe ai i keiu hoole o k« liihupa, me kona imi ana aku i waena o na hoomana e ae f ua like no a like ko lakou manao me ko ia Bihopa. A i ka nele ana ua hoolimalima maoli aku oia i Kāhuna» .pule nana e mare i katoa mau keīkl, ua makaukau hoi ua mea apau no ka mare a kali wale a.o i ka hoea mai oia manawa, e 'like me ka manao o ua Kauna iooholo 'ai he elua la mahoj>e iho o Vo laua hiki hou ana no Milana. A mamua o ka hoea ana mai o leo laua manawa e mare ia $i # ua lahe ito la ua Yeloleta nei ma ke ano ■ ulia wale no, oia hoi kona lohe ana 1 ke kuene ke jcuke $ kamailio ,ana, no ka lawe ia ana o kana aloha maluna o kekahi kaa no kekahi waiii i maopopo ole, a i ole ua lawe ia oia e pepehi malu a kanu ia ma kekahi wahi ike ole ia, aine kQna. pu aku no hoi i ke kamailio a ua mau wahi kanaka nei "e lioopaa maluna o kekaft aina kanaka ole" a ma ia ano' i hoomaopopo ai oia i kahi i hele loihi loa ai o kona makuakane me ka Ifaku opio o Sc-

|]/a, iuv koiiii iiklo wtik- hua ihs> iloko I "lii« oe, *> kuu Hvufc tt]oiut, aole i kana ia i ka ans uei, alaHa, aia oe i ks opu aiia ole o ka moina Vaiii i kanu ia .ai e ka laalu» o. maknakane au»e \& nianao elo n ka Haku opīo a uwe iho ia ne TTī nei ro« ka ehaVha t Ja : ia i !u ae* ai i kona !auftho amt ia w*>hfupli<- ana lioi i ka !ole &m f k«mo ana a komo ilio la lioi i kā lole ame ko leoloka ana i iriare ai rn<> 'kana 'Hoiie maloko o kahi ululaau o kahi kn!anakauhalt* o Mariika. A i ka inakauka» o keia mau mc« epau, u& kii >rialu āku 1a oia 1 ka pila hapa a kana a!otm i kaili limanoi ia mai « kona niakuakano, a !ej a<» la o?a nieluna o kona a-! maloko' hoi o kona koloka, oiai !ioi ka La i napoo aku ai ma kona alah«i« maa man, me ke ko a»a mai o kahi makani uuku e pa kolonahe mai ana f a ua TTi nei hoi 5 ku ae ai a tnatee!oe iloko o koua rumi m* kona haawi ana iho i kona aloha hope loa, Good-iije! A me ua waimaka o ka eliaeha e hiolo malie iho ana ma kona mau papalina, ame ka oiwi kino nialoeioe maikai o ka wahine ui i puka aku ai oia iwaho o ke Kakela Matileta me he aka kino wailua la a nalowale aku la iioko o ka ehu 0 ua ahiahi ia. ,(Aole i pau.)