Ke Aloha Aina, Volume XXIII, Number 21, 24 May 1918 — HE MOOLELO NO LOLE KIGULA KE KANAKA OPIO ILOKO O NA WILIAU O NA KUKO O KE KNO AME KONA MAU PAAHANA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO LOLE KIGULA KE KANAKA OPIO ILOKO O NA WILIAU O NA KUKO O KE KNO AME KONA MAU PAAHANA

% A pau keia iiiēu olelo a Kignla ia Kale, i kona wahi lioaloha oiaio, o ka manawa no keia o Kale i hooko aku ai i kana hana, Ua ike mai la ua Duko, nei ia Kale, ua maopopo no hoi i ke Duke, ko Kale manao. Ta Jaua i hui ai i kahi hookahi, ua ike maopopo loa aku la o Kale i na helehelena o ua Duke nei, ua piha i ke kaumaha. Ninau mai la ke Duke, he olelo anei kau no ka hauoli a i ole no ke kaumaha pahia.! "N"o ka hauoli, ua hoakaka aku la o Kale, mai ka mua a hiki i ka hope. Kulou iho Ta, ke poo ? o ua Duke nei ilalo,o he mau min'ute, e-a a*e la iluna e nana ana i kona poe Ttoa. Aia hoi, o ka huina o ekolu kaukani koa o ka aoao o ka Moiwahine, ua like me ke ahi a'i honua. T ka ike ana o ke Duke, i keia haa- ■ wina popilikia loa' maluna o kona 1 man koa, ke puehu liilii nei no hoi, : aole e liiki fee kusta i kahi hookahi. Wo ka mea, ina e ikaika ka enemi, aole e hiki i ka aoao o ka Moiwahine ke wawahi ma ona koa ala. Na ke kepau e kii mai, ua ike kako« ia mea, he kalohe wale Hio no, ka hoeaea ana a'e. A mamuli o leeia haawina a ua nei, i ike i &Snft tnaulkoa ponoi; hui pu me keia mau hoakaka ana. E!u mai la ua Duke nei imua o Kale, a haawi pio mai la, kiloi iho 1a ua Duke nei i kana pahikaua ilalo o ka homia. Noīaila, aole o Kale i huli i ke kino o ke Duke, e like me ke kauoha a kona haku hoaloha oiaio. J7a puhi a'e la o Kale i kana o-le, e haawi ana i kona hoa kenelala i ke kauoha* ua pau ke kaua mawaena o na aoao elua. TJa hoolohe ia keia leo kamailio o ka o-le, e kanl nei, oje ka Mkiwawe loa. Ua ike mai la na koa o ka aoao kue i ko lakou alakai ua paa i na mana o ke kahua kaua o ka Moiwahine. Ua liookahe iho la lakou i ko la'iou mau waūoaka, mamuli o ke aloha i ko lakou haku. Eia ua Duke nei, iloko 0 m mana o na kenelala elua, o ka Hoiwahine. s^L T a hiki mai la o Kigula, i kah» o ke Duke me kona mau koa, i &opu ia, e na koa o ka aoao o ka Moiwahine, a hoopuni ia e paa. He eeuo kaukani ke koena 1 koe iho, oka aoao oke Duke. O ka aoao .o ka Moiwahine o na koa i. ola iho, hookahi kaukani ekolu haneji. Huli ae la na maka o Ki«ula, mao, maanei. Ua kukala leo nui mai la i ke koa o na aoao elua. E hoopau na manao enemi o ka hoahanau i ka hoahanau, e hali hoi na poe i loaa ole i na kina maluna o keia kahua kaua. O oukou, na poe i haawi ia ke kuleana no kahuli aua i ka poe i lioeha ia, e hocs ko aku i keia kauoha o na aoao a elua, 0 oukou o ka pw kino ikaika, e haawi i na kok\ta i ka }>oe i hoeha ia. Ina n& loaa he wahi manao aloha iloko o ouiou no ko ko oukou poe i hoeha ia, e hoolohe ia keia kamailio ana a*u ia oūkou apau. Haawi mai Una koa j> na aoao elua i ko lakou mahalo mii

maluua o k#-ia leo kamailīo a ko alakai kaua o |a aoao laeakiīa. AUīl, huii hoi mai ta ua keoeUU v KiguU uo hoi ke Duke k» j»a alii k« boi>u. Ua b'X*lo aiu ia na koa i ka lakou hana ma huli ana !ka jpoe i H6eha!a. tTa mahalo nui iho U ke Dukf? Hoko iho ooa, maiu«!i o ka maikai, o na aUkai kaua ana a Kig«3a. A»r<e kana luau hooponopono ana, »oko o k» inanawa pokole, aole i )i!o na kanska o ka aoao haawi pio i uiau paahao. l'a hoomaka kaua aria f mai ka hora eoni'i o k" kakaliiaka nui, » hiki i ka hora e<>rto o k«* ahi aiii ; o keia la hookahi no, K huli u'e kakon e nana i ka ]><:* o ka liali? o ka po<" hoino rio lioi, i ka kakou Kigula, ua ruaopoj>o lea no hoi ka iakou niau ano walaau auu. T ka manawa o ka puah' koa, i koino ai >iloko o ka aina kaua. Aia hoi, ua hoi loa ka Moiwahine- iluna o ke Kowc!a, me kekahi ;**■ e a'o, e uana ai, i ke ario o ka hoonef kaua ana, o na aoao elua. Ua ike mai U uohoi ka Moiwabs3Īc, u a like 'm ka hoonee kaua rja aoao «lua.

Nolaila, ua loaa no i ka Moiwahine a me kekahi poe e a'e, ke ano kanalua nui, maluna o ka ninau lanakila. Eia ka mea a-pa, o Kigula aohe he launa aku me kona pot kaua i kah» e wale nmi uo e ku ai. O k«;kahi [*xt īho me ke alii, k<: walaau ue> ina olelo Lailiili, ua ike kakou ia mau mea, he kolohe wale iho no ke kakau aku i maopopo ia oukou, (• ka po<; helulielu, Eia naa ka ke Aliiwahine mea e ike nei, uma kekaLi poe iho, o luna o hi kowela. X ka hiki ole ke kupaa mai na koa o ke Duke, imua o ekolu kaukani, ua loaa ka hoohuoi i ka Aliiwahine, heaha la ke kximu e hiln ole nei i na koa o ke Duke ke kupaa mai imua o keia wati heluna uuku loa. Eia ka ua anei ke paniki ia nei i ke kepau papala pili a ka mauu iiwi. Ua kaulono pono loa ka uana ana a ke AHiwahine a hiki I ka ike ana o ke AKiwahine i ka auhee ana o 2a * oao oke Duke, J3Tolai}a, «a hol

pon» 1& na maaao pihoiioi o ke i ia wai ua lana maHe. Aia Koi, aa »elie ia ae na raaka o k* poe hailiili wale i ka inoa maemae o ua Kigula nei. Mamuli o kek ike la ana mai o le Duke ua lilo i paahao. na ko keiki Ku no lioi ke ieeiki Amelika. lilo no hoi ka u hua pala i ka wai. waL" a ka Moiwahine. A lolie ae la ka poe »a manawa me ka i'a laiihau o loko o ka moana kai. He piha na lee a-ki. A hiki mai la ua poe ahikanana nei ma ka puka pa o ka hale alu. TTa wehe hamama ia a'e la na pani oka pa alii. Hiki loa mai, la ua poe ahikanana nei i malalo pono o ke ala&ui pii o ka hale alii. Puka mai la ka Moiwa-1 hine me kona mau mana nui o ka noho kalaunu. Ku mai la ka Moiwahiue, me kona ppe malnna o ka lanai o ka papahele o ka hale alii, Aohe i kana iho ka hauoli o ka Moiwahine. ka mea, o kona eoemi hope loa keia oia no ke Duke 0 Lanawiki, ua maona maoli uo ka Moiwahiōe i na atvo haua a ke Duke, a kakou i ijbe ai ma na helu 1 hal* «k» n6i,. Ua hoopuka maila ka Moiwahine i keia mau huaolelo o ka awahia, e oki ia kou a-i i ka pahi a kuū kanaka oki poo. E like kou pepehi ia ana me ka ilio mea kala ole, a ke alii wahine. I keia manawa a ka Moiwahine ej hoopuka nei i keia mau huaolelo | imua o ke Duke, Ua lalau iho la aa Duke nei i kana pupanapaaa a paa ae la iloko o kona poho lima. Aia keia pu panapana iloko o ke eke o kona kuka, kahi i waiho ai. Ua makaukau a'e |a !ua Duke nei e hooko aku i ka make maluna o ke kmo o ka Moiwahine, aole nae e hiki, ōo ka mea, ua lehulehu ka poe me ka Moiwahiue mamuīi o keia hiki ole ana o keia mau nianao poWa maluna o ke kino o ka Moiwahine, ua huli a' e la ka nana ana a ua Duke nei, ia Lole Kigula, ua maopopo loa i ua Duke uei, aohe e hala ka poka ana e kiai, maluna o ke kino o Lole Kigula. lle uina ana o ki wai poha ke ano oia mea, aia lu>i ua haule aku la o lole Kigula ilana oka honua lepo. Ua paa iho !a ua Dūke net i na kenelala poo hakahaka o, ka Moiwahine i keia tno haoa a .. U» iho mai

ub «l'lle !,< 1 nsir j i 'i k&lil 0

k«(a pihlua i ioaa j kan» m«a i aloh» mi. Kauoha ae 1* ua elemakule npi J ke keiio1«Ta leahiko nana i nolio mana maluna o k«?ia puali koa. E mahi?lf? oe i kp tino o ko Duko i keia mauawa, o "flua apana, mai 'lmona ri(v- hou aku I kuu kauoha. \ (Aole i' pau.)