Ke Aloha Aina, Volume XXIII, Number 44, 1 November 1918 — KUPANAHA KO ELIWAI HEWA LOA ANA NO KA MIWAHINE LILIUOKALANI. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KUPANAHA KO ELIWAI HEWA LOA ANA NO KA MIWAHINE LILIUOKALANI.

(H« Ban K. Hoolapa.) Me he ala aole he kanaka hewa e ae i nai mau la e nee nei e like me Eliwai ka Elele hoomanawanui paupauaho ole aio ko Hawaii lahui pono, A o kahi i oi loa aku ai t> ka hewa ma ka John 0. Lane haiolelo nia Kakaako. A i hoojfhkaia ma ke Kuokoa o Oet. 25 iho nei: Me he ala i ka nana nku i kela a me keia hana a EHwai o hana ai he hewa wale no, a o na poe i komo a hana pu ia hana me Eliwai, he poe maikai, hinuhinu a liielile lakou. I ka 1908, he hoa hanohano o Eliwai no ka hale o na Senetoa o ko Hawaii nei mau hale kau kanawai. U"a pau iho ka hooponopono aupuni ana a ka Moiwahine Liliuokalani. 0 na poe e olelo upi ma ke alelo he aloha alii; o lakou ka poe makona maopopo ia Liliuokalani. A. o Eliwai e hoino ia nei kai hoike ae i kona aloha oiaio i keia lahui kanaka, na lakou i hapala aku i kela mau maka aloha o Eliwai me ka popo lepo. Iloko no o ua kau ala na Hawaii oiwi o ka ainaj a o kahi o lakou no ia e a'o hewa aku nei i ka lahui; me na kumu kupono ole p hoino ai ia Eliwai. A Hoolapa nae e hilahila nei i ka hana ole ana o ua mau Hawaii oiwi ala, he hoike i ko lakou aloha oiaio mai ka ikoi maoli ae o k« puuwai, i kulike ai me ka ke alelo e walaau ai "he aloha alii oiaio." E huli a nana'i ka Buke Moolelo o ko na Senetoa o Hawaii nei mau hana ahaolelo o ka 1903; E ioaa ao me ka hooiiewahewa oīe ka Eliwai e hoino ia nei no Liliuokalani: E ku a maueue maoli ai i ka oiwi hanau oiaio ke hoino ae i ka inoa o Eliwai. Oiai o Eliwai ponoi iloko o ua hale alakai ku ilun tt o na papahelo o ua aha Senate ala ia kau. A o ka mna loa nana 1 hoonioni k'a waiho malie ana o na papahele o lolani hale: Wa EHiwai ponoi; aole na kahl Hawaii hannu o ka aina i noi iloko o ua kau ala ma ka olelo hooholo e hookaawale ia i uku hoon'iau no ka Moiwahino LiHnok^lani. A o ke i*loaa ai ua ukn lioomau ala no ua. Moiwahine puuwni haokila ala o Hawaii a 'hiki i kona »i(v> ana'akula Hoko o ka iu»-

hihia ma ka ilina alii o Maūii*ala. E tiki aaa anei i» oe e kuu J. C. Lane ke a'o ae i ko kaua lahni aole na Eliwai ia hana aloha alii oiaio? Walwe !alnu? ICa mea nae i hana 010 fa e oukou nn līawaii olm I oka aina no ka Hoiwaliiie w IL.waii i aloha nui "L _HLktik iiu nu ka lilo ana ng ka mea a na poe hoino Eliwai i makawelawela ai e noonoo ia pono; A'a uae i ake mau ai o ko oukōu waha ia oka hana. oia liio na oukou e hapal n& ninau auo nui no ko kakou pouu." I nolio niau iho ka hanohaiiO fa līuwan hhm." Aok> loa c Uiki tum ia oukou paIwia & h<Uīa « u& yoe hoiuo Eliwoi Eliwui uo uu han» pīli kLaololo suJoko uo ko ka lehulehu poiio: (|tai ua paa iloko o ua mffu buko mooielu ala i kahakahaia i ke aiai o ko kalaua uie ka eleele o ka izdka. E kal# mai ia'u ke hai ae i ka

Kuiuo hetoa aloha uo kona makuahioe e naiia mai ai oukou i ko aiaa Mele nei a kakou aloha io ia kakou e ka lahui Hawaii ma o kahi maikai i ko kakou ifoiwahine i moe aku la iloko o ka ma-j lnhia. v ■ Ua ike kakou apau loa; he koi ta LiLiu i koua kuleana i ka noho iiii o nei i ko Amerika mau i»aie kaukauawai; O Hanale Maui > ke alaaui i'apu ka mea nana i !uden na Oielo o ua ooi alii ala. Eia- ilic£no i ke alo ka loea n&ni» i u»uM mai i ka olelo haole a ī Jke ake kup<ino a pololei: TTa mo* tku o Paff!o N"umana ka loio muai .oa oia koi: īna iho no o Sam Pa-1 kahi n?ea i hana: |

t Holi aku ina buke anplini o "ke [keeena kōpe e loaa noj oia ka hana |B*aa- i- heo aku i ka Moiwaiūne i l loko o ka aie nui makolukolu i pau ;ai ua aina i ka morakiia o ke aliL | I Wakinekona o Kuhio ma ke |4XiO he elgle ua ĒLawaii nei a o ka |elele hoi e kula mau ia ana ka laiiui i na ,kau a "Owau no ke ix£ile ae i *WakiD.ekoua; ojai> he Kepubalika £oi oo; i noi aku 110' au iiiolo wale'mai, aia hoi a "Demokalaka 00, aku o Eliwal" j O Liliu kai kuapapanln i ka aie no ia hana: Ohai kai āi ouo ia luhi alii a moe aku la ua larft alii ala a kakou *. aia i hea ka hoike no ia makemake alii ua hookoia e Kuhio? Alaila o Eliwai no ke ino? O ka mea i hana i Aala na Liliu, a o ke kahna i loaa iho la a moe aku la ke alii? 0 Kuhio i hana ole i kahi pono, no koua makuahine alii; alaila, oia ka maikai loaf Pela ka ka kakou ike ; o ka mea i hana i ka maikai e like me Eliwai oia ke ino? A o ka palaualelo i hana ole, a i hooko ole i kana olelo hoopaa (promise) a he hoopunipuni ke olelo maopopo ia ae, oia ka maikai ? Oia ka f u e a'o nei ika lahui, he kanaka kupono o Eliwai ma na ano apau i EleW Lahui na Hawaii nei i nei kau i Wakinekona, he hooko i kana e olelo ai. Kuhio i nei kau e hoomaha; he hana ole, hoopalaleha. i ko kakou pono: Aole e loaa na wahine a kakou ka maiia koho haloka; aole no he wa o kakou e uaokuaina ai ina o Kuhio ka Elele. Waiho ia Kuhio i kauhale nei, a e koho me ka Jokahi no ko Eliwai lanakila i eei kau i elele lahui ua ke Teritori. o Hawaii nei i Wakiaekona. Me ka minamina nui i keia lawe ia,ana mai, o ka hioa o ka Moiwahine aloha a Hawaii: E loaa ai na huikalaia mai. "Ua ko Ipu e C. K. Kealoha eia ka oiaio lai ke alo: M Pehea aku?

j. ij!. 'KA£XKtetA, Moha Itomai*ia!k*a^n&n& • _ - - tL i _-5