Ke Aloha Aina, Volume XXIII, Number 50, 13 December 1918 — KA MOOLELO KU I KA WALOHIA O KA HOOHIOLO IA ANA O KA Papu Suma-na O KE AUPUNI O AMERIKA, A I OLE IA, O KA Poka Mua Loa O KE KUKALA KAUA NO KA WEHE ANA I KE Kaua Huliamahi O KA AKAU, AME KA HEMA. [ARTICLE]

KA MOOLELO KU I KA WALOHIA O KA HOOHIOLO IA ANA O KA Papu Suma-na O KE AUPUNI O AMERIKA, A I OLE IA, O KA Poka Mua Loa O KE KUKALA KAUA NO KA WEHE ANA I KE Kaua Huliamahi O KA AKAU, AME KA HEMA.

| ik- mH-aue e kanaliina inaIkw liir<«[i')ri<j]ioinj aupuui kumukanaI - "ka l: <'|'Uba!tka mu oke a.o !'* t«'>ho nnn lioi ihkn'n kn oiii '""" l '* ! ihko o ka uhij inalu< iiif- iiiaiaio o ka rula a iu« ke ;■ "■ 1 -! ■ i j jiia>!u iioo- ; j»uiii ala. Kl- iiiipu;ii a ioim uiuu .lala am'e ka laliui i keha ai, "Ko aupuni o ke kmkon a;iif; maluiiia, a i oie, 0 kc uu|)ij[it <j ky; lohuk-liu, iua o ka k'liuloiiu, a uo ku ieLuloliu." oii u iioi a kakou o luakalia uei, Uiii o koiiu. kilo, k.uiiikulii puuoiie, a ulakai nui 'la 'ka Pereßidei)a 'W. V\ ii&oii a iiio koua ialmi kanaka i lioopuui ia e koua luaua o aneaue e liaiicri iiiilioua. A. W -i.vl — W.,1 uīai nei; aia iloko oua kekahi uiain'io ii'i ko ke ao uei iiialuJjiji i/ia o jva uiu o . Koiu K.uiiu uui; a <r A.i /i;uia 1 lU • 'ii. n;i iaa (iiii ku niooleio o ko ilioerika hoo- .'•• ii.a >;a li'.'i'ii 4 o ki; ka-ka-hiaka o ka ia li o Aperiia o ka uiakaliiki 1861, i ki ia ai ua papu aupuui ala o Bauiaua iloko o ke ' a«a kuiuuku o ('iiai-]t!stoii e na poe • > na J;:okuaiii:i liOUia o Aiuei'ika. A no iakou ua inoa: WiKkiuia, Keolekia, AiaUaina, Jb'erolida, Mikikipi, Luiaiaua, Kekaka, Toncki, Ak<MK'<a, anie Misouri. O lakou nei i hai ia ae U kai hookuikahi ae īna ka inoa hookahi: , v a .\uj/ui:i Knikahi Hui o Arnerika (Coiifedera{e Stat' 1 of Ameritaj in<* ko lakou Aloi Pfci'esidfciia hou Jeffersou Davis ; a o ko lakou 1 t s nuf k<- knluuakauhale o La ;ji;i niai keia uiahue. aua_o na ninkīiaina fmi o na Rep«balika a ku i ni'i la o nei ki pu aua. I ike ia ai he elua Peresidena (Moi) elua aupuni, t*!ua kumukaaiawai, > a he elua lahui. E rula ia ana hoi ko ka akau e ke keiki Paionia ka Peresiuena Aberahaina Linekona, a o ko ka hema mau mokuaina hoi/ o Kewiki liikekona i hai ia ae noi. Mainuli o ka lawe ia ana inai a noonoo e ko Amoi'ika mau hale kiiukanawai; n e ho'oinalu ia ana e ka Piri'sideiui Aboi*aluuua Linekon a o ka uinau o ke kuai ia 0 ke kanaka »na ke auo lu l kamva kuapaa." 0 e oiiAi ia ana o Aborahama Lineona i l't:ri'si(icna, oiu ka mea nana i ku-e ikaika loa iloko o ua hale kau kauawai ala. no ka ae aua aku e hooliio i kekahi o ko ke-aupuui o A meakn iaan mokmim, »t> ti» tia hookauwa-kuapaa ala. No keia kuo ikaika loa o ka Peresideiia ia niakeinako o na mokwaina o ka Henia; a o ka makewako hoi a ko ka Akau mau mokuaina i haaw' akn ai i na kakoo ana i l;a Pei'esidena. Oia ka ntea uana i hookomo aku i na inanao hoehaeha i ko ka TTema mau mokuaina * a i konu ia iii hoi keia ninan mii e hoopouopono t:i e ka oi o kā pahikana, a »ie ka 'l \r. uahi pmuh.

Oini )MJ h,. ;Hl! , lh- 1,.,.,1. a hi w». ' ' ir ' • Lu I» J-"> t i«t-> i«_. i iiin iuva j u uiH u ku ku. Akuu ihokuuiua, llkn «a u kojia mak.iuina ll ( . ma i :■■■ ' k-.-l.'l 1!.. 01... Nī'l.ulh, o u iiiea iiahi ■ ]i, u tt - k 0 '■» 1 1'"n> ;i mau mol£Uaijj.i i liauaai, 1 * uj * - iiiau i Wakuiekomi e hoi mai. A '> ia liale dute o Ckarleaton, " :i *"hi hoahu lako iaua, a me keka?ti mau h«]e aupunī e no>' u a wa- • ;t iuwe ia ua uaīwui o ko ka p..r r; a o j n }h fl j a J|;j fi " ' , ' i«ttl ttUU, IU- UiU.IL lli \sul,> lio kor-, H ojH ka Lpalapa al'i " k« kukala kaua. iu h,-h t! ike ai na uu.a apau me li'hj]inapu a ok, <• l..iikfcdaiaka ■, luukliia ii> ; . ua, u ,\a likfc e 'ke-ia aku ai kaliaīka o ka lolo; k a II '.*• !:'l;. 1, ,uia o aa u.akakila a "" k,v •■uaewa o ka y uu y U , l'a iipolaU keia huua e ko ka Uema poej a noluila, ua kukulu -i.ii.uu ia na papn j.alc ikaika, !.,i li'.i..j>Jkolft a)m i 1." lakou ku'u..<tf\«iuli.4ii;, na imle. ;jīijiiii)i a men» ) ti» i. 'pOUO. A i k'H wa ft ko i ;k<> a i, ua lawa lakoti me Jca iknlka - no k&l lawi' ana uiai a hooniūiu-li.- i keia ninau,mc ka ftiolia ana aku i nu ola, 1 ;• (■ kukai ia hoi me ka waha 6 na ' pukuniaM. i Xolaila, iloko p na la jpokole maiiope iho, i paliela akn 'ii a lohe ko ka Akau māu kllo aupiu.i. e hoopoi.opouo ia uua keia nin.'m me. ko Okooko o ka ena€3ua o k;< uahi pau<fe- am« ke kik. *." Oia ka wa a ka Licifkona i kahea ae ai 1 k<4ahj aha■>lelo" no ka >ni ana a ltuka i ua alahele e hoopau ia ai o koia ku-f; me ht ake fcau ia <■ hol iho ka f)ipa a kona ku-lanh i hookumu ia aL j__ P#l« i noi,ai-jt;a Per|Bid<'iia'; ē ae tnAt ka ahaolelo e how.iwa ia mai ee aupuni, me kanaliiku-kumama-lim* tansnni ko«r,' no ka hoopakele m-i i k J u!anakflTihal< 1 i J)oq aupnni "> M'altin(»k<msf. Oka Pa|-m haniimn. oia ka papu i-upuai imlu i kiai ka maluhiai o kf kuknakauhale o C!Jiarlestoii a iu'ki iho la i.keia la e poka ia iiei: a e hoomalu ia ana e Mekia Alabate Enakona; me na koa, he uiau wahi haiiei'i wale no ka ikaika hoomalu. - 2voiaila, o ka lawe u;nft ae o ko ka heina i na wahi a puui ke knlanakauhale, ame na kulana pan a ikaika, uo ke kue.ana mai i keia ji;tpu Sama-ua, mālalo o eia aliikon. iiie kona knlana 'i*lawa 010. me ka ikaika e pale āku rfi i ka enPmi; Oia kekalū o na kuhina e ike ia ai o ke koa ame ka wiwo'ole o keWtfi alakai. A oiai lioi <■ u ana na mokuaina o ka hemn i/je na papu eha, jnc ko lakou hehma ikaīka he man 'auō:,ni lehuli'hu: a e hoohiili liku ana li>ii ka lakou īmiu pukuuiahi', it-t fea hoolilo ana i ka'Papu i Uifi-ka no ka' lakou mau pok;> -H-' l:O0T:if.la 'iā āTra-"?n>i" ua man papu ala o ka liema © ke nlii koa kiekie ka !Vanf>gan!_j Ri:'igeuia-Kenelaf,i Ruregada. A o ua mau pupu ahi; aia i loko o ke ;nv;t khmoku o ke kulanskauhale o Oharle,<ton. Me na kauoha kaua i haawi ia aku ia ia no ka lawepio āna mai i ka papu aupuni o Sama-na, ina i loko o ka maluhia n i 010 iloko paha o ka molia i:i aua me k<? kulu koko. E hana aku nao oia ma na ano apau o hookaulana ia ai iea moolelo o na mfckuavna h*'n 0 kn hema. > Mo k<u« aiw m«k«nkau o ke koi&i k:i!io o ka henia' i paa ili<i ni ka 'Mokin Alqb«iti Etiakona i ka hrmoh;ino o ka papu aupuni S:ima-na ine ka nole i ka T»ianaolana e na :iku >' kno i k& ka hema mau lako kau.i. Oiai ua maoj>opo no iaiu o kaua iih'h liiki 'waioi iho uo kl haua o kona kupaa :uie koua iq«u koa e uolio iloko o ka )>apu i na papu ala. liko me l& ioUii o Kiki «uh la lakou ke k»pt&.

| -ive' aaii 'ioi cia Ke^ahi i-.i* kd ku iuai la tu;iy|i«>yo, uiC UU liyytu a l»lfiOU 1 uk; pouo aku ai. <J ko l»koumau iuko ai, <i jtuu aua ia i rijt *fct' j>okwk'. U ki> laKou t,n uii» hku e huii' 1 muu 4iuueie e ai oia piilKia 1 *vft.o 'j: jiv auiuuajv»uuttie, tta une ia •xut >ii au īuauii auu fc &uiuu itmo jl ! o Kek&m luuKU]ja])ati I iiāma-' uia uiua a i no ke ale uku. A olai, uu maopopo mua no la tutsou- ī' ku i\ort£ oia* h&na, <? ~pau 11J.1I »IILV UIKOU i KU hopllUupU lil Ulti in.: aily jiv; UittU |iiy iW iiO k»UUUKaua.' iu« īu liojHjaa rraaupapu i uoliu liuinau waie iho ai uo lukou. ■ ; iW.& ke- kakali niii ana, a ujaf&iu u kc;;i. uiiiau Siookafai >vase ibo uu; "_\u ku uuuu hCH aiia la auauei ka poia mua foa e wehe ua liana c kukala ai i ke akea no ka hoouiaiieiie uuu i keia hli o ua aoao elua?" n O ua kanaka iloko o ke kulauakauhale, ua oielo ae lakou Iloko o keia mau hora o ka pihoihoi nui, nm ao!e e hooko ia ana keia nhiau iuu' iloko o ka hookahe koko, e liio auu lakou apau i poe pupule. Nolaila, iaa he mau olelo keia e hiki ai ia kaliou fee hooiaio aku ma ke ano o ka haua, e loaa auanei ia kakou ka ike penei: Ma ka I;i owalu o Aperila, i laweia maī ai ka -lono rio ka haalele kna aku o 1 na aumoku kaua o Amerika- i kei awa oNu loka no Oharleston. 1 ! .No ka hiki ana'mai e hoopuipuii i.ka ikaika kaua o ka papu aupuni, Samanaj ua keia l<>no i palua iho i ka pihoihoi nui o na inokuaina o ka hema; a oia ka lakekona i olelo ae āi. "E loaa mai ana au ia lakou 'ua makaukau" whi a Ua Peresidena ala o. ka Hema i puana ae ai; ine ka iiopmau ana aku, rt Ka'u e hoohiki- ~ mr ka haulehia ana o Papu Samana; (i o ko lakou Kae, « kiola aku no au' ia ia ilalo o ka honua." T ka la 9, kahna ae la ka Peresi<leua iakekona no ka noho ana o kekahi halawai kuka a ko ka Hema man kilo aupuni; ao ka hana i hooholoia e ua halawai ala, e noi mua aku i-ka Papu Samana e haawipio mai niamua o ka hiki ana mai o na aumoku kaua no ke kokua ana, i loaa ai ka hanohano ma ka aoao o na mokuaina o ka Hema; na lakou i wehe mua ke kukala kaua i ko ka Akau mau mokuaina. A i ka la 10, i waiho ia aku ai ua kāuoha ala i ka luakoa kiekie ka Birigedia "Kenelala Buregada no ka lawepio'ana tnai i ka papu Sarnana, ina iloko o ka maluhia; a i ole, iloko paha o ka hookahe koko e hooky ia ai ka makemake o ua kauoha ala. I ka wa i loaa akn ai o ua kau- '■> i oha ala ia Birigedia Kenelala Buregada, ua kakau koke iho let oia i keia leta na Mekia EnekiĒma, e noi aku ana no ka haawy«o mai i ka Papu Satnaria me mau olelo: Papu Aperila 10, 1861. "Ma ke' kauoha a Birigedia-Ke-nelala Buregada )s ka alihikaua naiia e alakai nei i na puali koa o na Mokuaina Kuikahi Hui o ka Henia, ua loaa ia makou ka hanohano o ka hai aiia aku ia oe ma keia, e haawipio mai oe i ka papu Samana a me-kona mau lako apau o ke kaua. ■ : "Kakauiu c ua uk'ali o ka AHhikaua," "Ia Mokia Alabati Knekona, "Alii Alakai o Papu Samana." T ka wn i hwa aku ai o n©i leta noi no ka haawipio S ko ka Hema Kenolala, tmua o Mekia Enekona kakau icokf ilio la oia i pano a haawi mai la i ka Elole law kauoha, a pouei na olelo o ua leta ala. "Papu Samai\a, Aperila 10, 1861. E haalele ana au i ka papu S%nuina ke lāki aku i k« la o kei» iualama; aole nKe nnnuua ao o kft \ma ole ana mai o ke kauoha a ko\i aupuni. « Aolo loa au iloko o keia manawa pihoihoi o ko kaua i kono ia mai e ki akn i hookahi poka o ko'u m«« pukuniahi i kon man papn, a