Ke Aloha Aina, Volume XXIII, Number 51, 21 December 1918 — Ka Ninau Hoopae Limahana Pake e Upu ia aku nei no Hawaii nei [ARTICLE]

Ka Ninau Hoopae Limahana Pake e Upu ia aku nei no Hawaii nei

(Hoomauia.) Ua hai ae nei au aia he kAnaJna no keia lioopao liinahana e ake ia aku nei, AoJe »nei o ka komo ana iuai o kfiia huina mahualiuo, *e loaa ma ana )io mjbu hopena, p<;m: 1. E lawa pono ana n amahko o kakou i na limahana? 2. E loaa ana ia lakou na limahana uku oluolu? ; fl. Ua ko iho la ko Jakou makenukel loa pela iho la, alaila, aole anei e hoea mai ana keia hopena? ' 1. E pau mai ana he mau tatxsani mahuahua o ko kakou m'au limahaaa e noho mai i nei mau ia iloko o ua mau mahiko ala i ka hoopauia ? Aia lakou e pau mai ai mai laila maij o heie ae paha lakou e huli i ola no lakou ma ua wahi like ole, a ia lakou i hoea aku ai roa jui pili uapo. Mamuli oka loaa ole oka hana; ' ua hoohuihui a e ia lakou ilo, .a nouoi aku i na haku mau hana ala, a nouoi aku e haiiwi mai na lakou: Ua ae no lakou e ia rnau haj>a; a o ka elua hapakolu, a i o!r o ka ekolu hapaha o ka uku o ko kkou niau limahana oiwi ko lukou uko o hana ai.Aele anei e iki ana kakou ua ae ia mai ke noi nae ke kanaiu i nle 'a, Halia o ala mai na pale ana, aole e hooko xa ia moo, uhane palauolelo. PeU io paha; ina nae e ljuli ia rikii me ke akahele o oili mai ana hopena niaopopo <loa penei. īna e olelo kakou e like me ka uku %ana o nei mau la e nee nei. He ekolu dala ame iwaka]ua ( neta o ka la; a olelo kakou ua ao no lakou (na limahana mai na ma-' hiko mai) e hana no ka elua da?a 0 ka la. | Aole anei e haawi inai ana ua mau haku hana ala na nei poe ha-S na ukn emi e haiia na mau hana; ala a ko kakou mau limaluma oiwii 1 pili aloha ai, me na ulai kui>ono, e ola »i lakop, a me ko l«krt\i ohana i ke kipaku ia mai laila mai? ■% j -

Oiai o ka makemake, a o ka ma-; . nao paamaau ia o na poe huli wāi-* wai e loaa he puka ri<> "kf?la amo > knia elul»; ina no ho mea la e knno ( ia ai i da!a malnna o ke dala. ; A iiiii o kuu io mai ia hop&na a'u e kanaiulu ole nei e hoea mai ana no ke loaa ka pono o ke komo ana mai o uh mau tausani limahana ala e upu ia aku nei. O ka kakou e ninau ai: Nawai i ae aku e oili mai ia hopena ia ae e liawaii? £ oleio ana anei kakou n& ka ahaolelo kuloko ma o kona ana aku ke hana lakou pela! . A i oie peia, e hooili anei kakou no ka Eele Lahui e like me kana i hoike iho ai mamua o keia koho*Baloka iho la, ua hookomo aku oia i ua Bila Kanawai ala .i ioko o ka ahaoielo lahuii Aoie* paha kakooi e lokahi iki aua pela; oiai, mai hele ole mai paha lakou e hana pela iloko o ko kakou kuioko ina aole ou|kon i hoouna mai, a pela nohoi me jka Eieie Lahui E ili iho no ke koikoi o ua ahewa no na ninau ano nui pili lahui e oili mai ana maluiia iho o kakou; uo ka noouoo pono ole; a hoolohe mai xio hoi i na a'o kupono i kahi wa. Malaila iho la i lilo loa ai keia i ninau kuliu maoli o ke kulana kanakamakua e pono ole ai e paani a hoohemahema wale ia; e pono ai ma ika ano apau,' E kiki e ia n« pukaliu; aia he lehulehu o na wahi i liīo ai o uei 'hana o ka hoopao mai i nei mau !tausani ina aole e hopponopouo ia 'e ko kakou ahaolelo kuloko nei ma'miia ae ke komo ana mai. ' ' Ke miuamina nui nei uae i kej :ike ia ana e hoopae ia mai me ka iwae kupono ole ia o na kahua kupono e pale ia aku ai. ! 1. E pe}>ehi ia nna ka uku ha|na o ko kakon mau limahana ku[loko. i'. E lehuleim aua na haua liuinkoko a ino haihai kai.awai. F kaili a hoonele ana he e

V.-*, Vr. ,x-5 ■ )Mnrwm a Ju> i uu hauu a ht: khuklw iku... Jia haua nae e ake nui ia aku u&i; ina no ka nele io o ua mfiu mahiko uei o kakou ke kahua o nei akeuui ia aku e hoopae mai i keia mau laueaui leliulehuJiia pela he kahua kupono io no ia e kupono ai e kakoo ia aku ka wehe ana i ka puka uo ka ae ia aku o ia makemake, aka, iua he okoa ae Jke alahele, alaili, e pone no e pani ia aku na ipuka o ka hamnu loa ia oia hana. 1. ka huli ana aku ma kekahi awao, ina mahope iho o ka noho muluhia aua iho o ke ao nei mao keia kaua nui, a hookuu hou ia ko kakou mau koa i ohi i a iho nei, Auo&i o kekahi o lakou, a i ole, he hapauui no paha niailaila*" mai. Aole auei ua paa ihoJa"no ia mau hakahaka; a o ana iho la oia mau^a^alua; alaila, i aha aku nei ono hou ana aku i 30,000 Pake? ' Ke hoike e mai nei na* kahoaka lam; he okoa ka anoi, he nanehunaia, aia iloko wale iho no o ka pohai, a puulu; a o ko ua kilo kuleana i& o ka huli, a noii aku, e akaa .ia ae ai ia mea huna. hai e mai nei na kokoia a ke au q ka manawa, aia aku he kaihoee a oili mai ina e holopono ana ia makemake i upu ia aku nei; aole uo ko oukou pono e na liniahana kuloko; aka, uo ko oukou houpau ia mai na haua i kamaaiua, a i alohaia e oukpu. Oiai, o ka mauao o na poe no iakou ia mau makemake; a o ka puulu hoi a ka Elelo i hooko aku ai i ko lakou makemake. Aole ia o ka l&hui, aka, he heluua kakaikahi wale iho uo iakou aolo i hiki aku i ka hapaha o ko helu lahui. Ina paha i olelo ia e like nie ka ka Elele i olelo ai mamua iho o keia koho i huokomo . aku oia ia makeiuake i ko Am<vrika mau Raly kau kauawai; he kaijiolia. iiuū ka ahaolelo aku. , 4 . r £.4iiauaoia ii\a i ka olelo kuloko.ia iuakemakti: v uiuau

-• * aiaune e lialalo ibo eu ka , iinvnni4 o kvua lnv AJfes;ku <iM i kekalii ,Jiiu.nm i Uanaia jx»la, he uY • JWttV Ēol kuu. ]Te ini'H oialo, Uu ku iabm i kolio i ua lioa o ka ahaoielo fctrfuk.o; uoie nac »a k&li^ui ' i kauolia ia lakou e lele a e ae akii ! gy >fe - V , ia ae.iia iwawae^ ao k» k& lahm kue ole nohai ,i,ka r -m* 'ā*-k» aliauleio i uoiio tti e uool H.® jnaikai ka ninau; eia 0«C i> ka niiiaii iiiiiaiiaua, aole ia he ui- * ja«fcef knif 'b' !n, "i kala toa no ia 'liaiia ('■ liana i !fi infti ke au hoopuno|&ōq aupuni mai no, . iloku ojh aii, u iia poe pake iuti i»o «uj»o ia aku uei e koiuo uiai «a Kmahana mua Joa, malaio o ko 1 #r. ApOna kulaiia he ageaa hoopaeaoai. Na ia poe liiuaiiana i hoolilo i na kulana uanaku o ??"niufielewai i ffl«u maiii laiki j ulaa ia ae na kula pg&6a; lilo na wahi paliopalio i. iuuu lua gula. O ua poe ala 110 na limahana o tia mau mahiko ala o kakou i pii fflai ka uuku uiiii, a ke aneaiie aku in'i e 100 wiliku; iia, i lielu ia aku iia Pako, Uia ke ano, lie poe uiikialā ia uiau la, ii jn'iu jio iK'i mau la. Aole lakou i hoala i ua kue i haku han?i; o na haku uae k&i limanui aku ia lakou; ilokp lakou v ka malie e noho hoa aloha pu ana me na kupuuu a me na makua .o kakou me k< j kue ole mai; Me ia niau maikai uo a lakou i liana mai ai, a o ke kumu hoi o ko iakou mi waiwai e uliuli mai nei HA m^wua; me ka lawe pu aua ma na kulāna hana ma na wahi apau o ka aiua. ia he mea x, uanaia aku' ai""e-uei. Oiai, ua ike iho la ua i ke ano o ka ha«& a H. koi e loaa na uku kuJa aku oia nojT €l|llf tfiaf % kao lp uoi njak«mske uo a'u i * ■ Imū 'ake. e kapai iho i ka iualuua o ke dala; a m ik~fofcJ(ipii'ku nui ia aku uiai ka /ū«Ā ||||, aei. l'iikoi la i ka Moi David Kalakaua "Ka nai ■pomaikai Ō' Sawaii." A hoopae ia mai o ka'ftettife ma aku nei poe; a pau nui i ka hoihoi hou ia i ko lakou mau wahi i hele mai ai. £ noUo jft»a nohoi lakou a ela; huii no na iuaaliaiia e.mi; o ka ke aupuni no ke kii; ua kii ia aku.malalo o Joli|j J£artini, Kapena ina ke ano he a he Elele na Hawuii nei i ke\alo alii o lapana, a o •Johu Lola Kaulukou kana kakauolelo; ka lahui lapana. A pela iho la lakou .i hiki mai ai, a ke noho pu nei kakou 110 na ono iio o lakou nei| i ke kupono ana iho 0 lakou nei; aole uo i pau ka ono komo na Pukiki, e uoho aua uo, komo o Pilipino ma, A mai keia mau limahana i hoaia ia mai ai ka weliweli o ka hele iauakila ana o ka kakou mau kamalei, a me na wahine a kakou. Na lakou uei i ulnpa i ka makia a ia lani alii a kakou i moe iloko o ka maluhia. Malamahoa kauawai "e hele ka elemakule a meie i ke ala, e hele ka luahine a inoe ī'ke ala," aole he mea na na e hōopoluo. Ua auhee aku nani a ua "ikapoka" ua hala kanaiu. 1 " L*a lilo lahui i hoopae ,ia inai e ko lakou uei makeuiake no, 1 mea e hoolilo ia ai o ua kula e hele uiehauieha' ia ai i wahi e kau ia ai o ka' wel;; <j na hoine o kakou i maa i ke ki ole ia; ua kouo ia mai e makaila. 0 ua miliuii|i a kakou, ua auhee ko lakou pa uiupa, a wawahi wale ia ka uoho ohana oluolu ana o M wa i tala aku. ;Ua maopopo ia kakou na hf>pena l?haelia no na haua ma ka mpkupimi c> Jlawaii i na makahiM 3 hala, * ' - . ' - f "" > f p Aple aua ko kak,ou WAU, mai no, % t

k;i hoopne limahana 1 hookail iuaj i na haawiua like ole, uou e Hawaii" . TTa lawe pu maf i uei mau h<*ui winaf- i ka maikai, ma kalii o kn pomaikai; n i ke jno ma knhi <> na pmno. * Na kein hana hookahi no i kfl!H akn mai a kakou aku i na lia'iialiina ik'e mai ko kukou ]>ye loea aku. .-;■■■■ ■ A pfla iho *1a kakou o ia mai nei e na lahui o waUo; a olelo mai he" lāSuf palaiuileo,"' nanā ole, a he nolawa. Pel§ io anei hoi ko kakou kulana mamua aku o ko lakou ae ia ana aku e komo m«i? Na kakou «o e paa aua ko kakoa mau hana llma kuloko, e uiahi4ii maa no na kupono a me na juakua o kakou. E ki'u ai, a maauaua «<i« ao lakoo. Ua ola no lakou ma ia hana. E Jmmū pvi aiia uo ma Kaopuuua ma, «»•' itoiw> ana no na Hawaii ma ua makeke o Ulakoheo. is"awai i hoōnaio aku ia iakou mai ia wahi i maa i na Hawaii? £ a kein Uana no; up, ks hpopae liiuiiliaiua. I ko lakou nui aua mai. o m poe; hooiimkaulii dala, a, i pau ttua o ka wa a.lakou i hoihoi ai e haua uie na mahiko, oiai, lawa ae la no ke <!ala uo ka hoohaiia me na mahiko, oiai, ua lawa ae la no ke <lala no ka lioohana ijLna. T7a hoomaka' niai lakou e komo iloko o tiu hana lima ike aua Hawaii iue ka malie ; e hoohuihui aua ia lttkoix ma ke kulana hoemi kumukuai. Oia hiona kamea nana i hoorf«ke~ i. ko kakou mau oihana lima kiiloko; « laa ka mahiai, laweia, kaWwa kaa, ako lauoho a pela wale *kn, oiai, ua hoemi iīio lakou i ke knmūkuui o ka lakou mau mea ai. • Pela pu ka uku o ko lakou mau ka ako lauoho ana a pela aku; oiai hoi, ua ola no lakou- ma ko lakou maa mai ka aina mai me ke kuliilla hooniakaulii A 710 kakou hoi, no ka ai kepapaiale; oiai, na maa kakou mai ke au īnai o ko kakou mau kupuna peia. No ia' mau hcfpena i ike maka tm kunaua ko kakou poe Hawaii ./ . .4) k<j emi uo ia a neoaeo, a i ka 4iiki- ole ana e ola uia ia auo; o ka ualo uoia ma kahi oia mau hana i uiaa i ka lawelawe ia :e kakou? a 0 ka uku kupono i pehi ia mai eia lokoiuaikai o ka Hawaii; oke kapa ia mai he lahpi palaualelo. Aole nae pela ka poloei, aka, n& keia hana i pepehi i"a ike ia mai o ke "kuaua mikiala hana i maa o na. liawali mai na kupuna mai. I ku aela makou a. pale ma keia wahi i ka lahui nona ka aina. ī ko makou lohe mau i ka olelo ia e kahi poe Hawaii no o kakou i kn lahui Hawaii "he lahui palaualelo." Ke ku nei makou a pnle ma ia wahi, aole he poloei oia mau olelo; na kela hana ae la i hoopopoino ia 'kakou Hawaii. Noaila, i ka nana aku, ua helu ia aku ka lahui Pake limahana ma ka helu kiekie o ka noho malie, e hooko ana i na kauoha me ka malie. Ua like a like aku nohoi laua rae na lapana ma ia mahele. „ Aole anei i lawa iho la ia i mau keehina aikanalua ia ai o uei niakemake e hookomo mai, aole keia o līa pau o ko anakou manao uo uei kumulmiia; aka, o ka makou uae m;i e hoaiai e aku nei no nei wa> :—:0:-— kue' pu no makou i ka ike auo. iho o ka uku o. ua iuaUlujy mai na aina e inai, ua ia kulaua, he ken a ka mmui o kii uku. — ;0; A o ko ua Hawaii hoi i lawel&we loihi ia hana, a i oi aku no o ka laakaukau uia na hoike pakeueka j eia jio ko lakou wahi uku malauia 1 lalo loa. ;0; Ke mauao nei makou he pololei oie kela ano e pono e hana *a me ke kaulike ma «mo aps,u, liio ka uauu ole ia o ke kulaua ,ili 9. ano e «e. ; p ; :—;— Ke ake pw nei no makou ina *e hiki e hoopauia ke kii aua i ko wa ho mau kumukula me ko makou mau ua lawa uq iia kula 4,upun,i.t»„na Mokupuiii iue ka ma- . kaukau o ko kakou uiau opio Ila- •. *