Ke Aloha Aina, Volume XXXIV, Number 5, 8 February 1919 — Na Pana Kaulana o Na Inoa o ka MOkupuni Oahu [ARTICLE]

Na Pana Kaulana o Na Inoa o ka MOkupuni Oahu

(Hoopuka ia e GeoVge Pooloa no ka pono o na poe helulielu o Īlo lloLa Aiua.) Puka ekoln aoa, Ina he 0240 hamab®ma ma ko ano ua haule kekahi mau pann o aa inoa; a pela hoi na mele 0 lioli liko ui me ia mau inoa, alaila, Uoopouopouo ia no ia īnau paewn, i ua wa apau e puka ai ka pepa. Mamuli o ka niniu poahi o na paahana 0 ka manawa, pela i paewa liilii ai ko kela pule aku nei i hala. A e lioopololei ia aku ana mn keia liele ana 0 keia pule. E ku iho oe, ma kekowa o holoakeahole a e naua'aku ilina 0 ke kulapa 0 Nuuanu ma ka aoao ma Waikiki; e ike aku ana 00 e hamama mai ana elua waha 0 ua pali uei. Oka leleakaanae ia, he alii wahine; nona keia inoa e kaao la nei i kekahi manawa. Xolaila, maanei ē hoomaka aiw. ka oukou hiwahiwa no ka hoomau Bfia, ma kahi i koe aku 0 kela puk aku nei. Mai Kaneohe aku, e like me ke-ia malalo iho nei. • O ke ola kino 0 na Hawaii ma keia aina 0 Kaneohe, he maikai, 0 ke kumu mai oia maikai 0 ke ola, no ka 'ike maoli no o na kanaka oia manawa i ka hana' i n« apu laau. Oiai ka uiea kakau e noho au» ina'Kaneohe ia ' mau la, ua ike a hoouiaopopo a l u ina 'apu laau" <. haawi ia ana; ia manawa. iie nui a lehulehu na apu laau a'u i ike ai ilaila, he ekolu uae apu a'u i poina ole owau ke kahi i inu ia mau apu laau i' ko'i xaau k opio, oiai au e noho ana wn Kaueolie. Ile ekolu auo apu k hoonaha a 0 na kanaka Hawaii ia mau la, apu mua he kui uo iiol a f wu 3i, 0 ka wai 0 ke ko ke ho<> liui mai ; alaila inu ak^ >0" kekahi apu e inu ia ana, b< moa kuaMwi; kupa a ino'a alaili imi aku. 0 kekahi apu 0 ke kaliko

kupa no a mo'a e like no me ka ap'u moa kuahiwi, alaila inu; o keiu mau apu a'e la, oia aa apu .wawalu i hi mauawa e makemake ai e liuu«as»#c. i ko kakou mau wailioua ai. . , .. . . ...... ..._ X kekaki uuuiawa iio halalp. ia, e poe knliiko o kakou % l Iwla lie apu laau uo ia. 0 na keiki liilii hoi e hanai ia ana, he A me ka liko leh.ua o ke kuahiwi, he mau laau paaoao ame ka e-a huna ia. | He iianai ia ua i ka wa opiopio, i keiiumau Uau i loaa ka hemo maikai o ka opu. Ahe mau la.au e aekekalu o Hawaii nei a kakou ka hanaua hou o keia wa e hooiemahema nei. 0 ke kauawai o ka aiua ka mea aaua i uaaii ia mau pouo mai ka Hahui Hawaii aku uo ka maiiawa mau loa. He uui ka ike o ua kauaka Hawaii'o' ke**au i kala. Oia ike i malama ia e ia poe, lit momi waiwai uui ia iua he iualamā ia i keia mau la. Ala ] a ua hoomauao .aua, i oia mau, haua' a ua kupuua; oiai # he' ma lak'ou me ka ihiilii, iua rula o, ka oihana lapaau. X ko kakou haalele ilio ia e liele ana uo, ao mua iik ka nee malie, a i ka aua i Kco Kaueohe me Heeiu īlaalele i keia wahi uee aku imua o Heeia ia; a o Heeia ka aiua, < Kaopulolia ka lae kuhakai. iloomauao ae la au i keia 'uoolieuo omwa i kak; , . Eia mai Jh puhi olali o ka akau* , Xa»a e uoii nowelo aku, Pau ua pali paa i ka ikeia Ma ua muliwai .ma ua awaawa Iloike ia aku ka uaui o kaina X mkua uo kī lahui Hawai A i halekipa uo.ke aloha A e malaiiia no a'u i ko lei Me ka ulu mahiehie o ka uaui Ha na lae kahakai au ' E liea mai ana ke ala o ka lipoa Me ka waiinika s ke aloha Nana e lula aku ka, iiuii 4 « hoko uo «V i m ka^oha

A. he pulapula mai na loni ioai 4 hiwahiwe na ka lahui A lig lei lioi mai oa tupuiia mai $*Via e hiipoi aka ! o aa laau ala o ke kaa¥wi Pss tto a'u i io aloha ma 6uu poli Haina iaai ka pUana Hooheuo ia Oeorg6 Poōloa. G ioldbaa a me Oaiku, oia lr»Vi s kuku ana kanhale laa na aoao o ke, alanui, iho aku ia ihona; o Heeiakea ko kai. Ke xuoa aku he kuakea v .valo uo ke pae a me ke akoakoa iloko o ke kaī. Aia i Puukiele ka uwea telekalapa e ku uei, o Pahele ka Kalaehan a me MĀoheauu na Lokoi'a. Hoea i Heeiauli, <|ie uliuli ko, kai ke nana aku. *Hele aku juo mua' o Puknmo]^" Kalaeokaihuaha, 3£aP»ī»a ke k"ai, a o ī*a&ole a me "Wailau na aina. He ui no ka waiho ana o ka mā keia wahi kaikuoono pii aku ia wahi o llaelieli, he keia, ai.a mal.alo. iho o ka Ma hana nala o Itahaluu; aia oaa keia lihl kahaki o ke alanui hou e holo nei, he nui keik manawa e ku neī. 1 _ I na wa i hala ae, he kula wale iho no; aia ma ka huli mauka o Maelieli e nana aku oe iuka, p ike aku' ana oe i ka waihip wyn p kā aina, o ka hale kula kaulina ia o Ahuimanu; mlīaSei'"l[ hōonaauao ia ai kekahi mau Hawaii i ka olelo Beritania. Kee aku no mua, he pili »o na inoa o na. aina maaaeij Kaalaea, Waihee, Hanakailio, Hanakeape, a me Waiahoīe. He kauhlae e ku mai ana x kahakai a me uka o ka aiaa. Hoea kaua i Waikane e ku mai ana ka hale pule o ke aupjuni lani, makai o ke alanui. He nui no na hale nani e ku 'mai ana iluua o ka aina. He nui no ka nl o ka waiho ana 0 ka aina ke nana aku. Aia ma keia wahi ka lipine frqomaha Elele Ēliwai, ka hale kipa hoi o na loea kalaiaina o ka aoao Ke nui na kanaka Hawaii ma wahi ? o kekahi o lakou aia mālalo o Linekona īftiwai. E huli aiu oe iuka o ia kuahiwi e ike ana oe i ka moaE ma na awaawa a me na mauna; oia ka wai e

fVaiahole i eli ia iio aei lanloko o >a kuakiwi a puka ma Waipio, no . Hoplawa ana i ka wai np ,xls Ji|jj ma. ;- <4Āi liMi ke kahua o ls& hale e ka mI e lak Elele linekona oia ta palona hoomalia o ke īolua kanlaaa "Kapahu." E hoonaka ana keia kahua heeholua» ma £a puu mahope aku o ka' pule lakolika. He moolelo kaulaua kaiua, e hoohala ai us. kauaU o ka aiaa # i.iia wa i hala, i me ua makaainana pugoo keia ha* aa he heeholua, a uo keia lealea, p&la i kapa ia ai ka inoa o keia waM o Waikaao, Hele aku juo »ua o Hakipuu ia, kalu keia e kaulajua uei o ka palaQ&lawalu t OJjO a Kaehp>; htyli i kai e hele ai, e ike n>ua ajtu ana oe; he kula waiho mai ana, a e hele mai ana ka pipi,. Huli ae oe luauka oia lalani pali, e ike aua oe i kg ku mai oia pana kaulana; o Kauleananahoa ia. He ekolu pana kaulana ma keia wahi, ke naua ku oe iluna o ka pali. Huli ae ma ka aoao hema au e hele nei, o Kualoa ia, aia ma ka aoao o ke alanui auptu\i e ku mai s ka hale puMko kahiko a Tfil<le,r makua i kukulu ai. Huli ae pe ma ka aoa» mauka, a'nana jaku i keia pali lipilipi, he ano Kona fce kn; o Kaneholaniia. Mai poiua i nana ana i ,peamoa, ma ia pali. A p Kalaeokaoio teia e oi ae nei mp, keia wahi- e pale ana keia lae ltoolaupoko ame Koolauloa. £Aole i pau.)